Partia Demokratyczno-Republikańska
Partia Demokratyczno-Republikańska (ang. Democratic-Republican Party), w skrócie demokratyczni republikanie – partia polityczna istniejąca i działająca w Stanach Zjednoczonych w latach 1792–1825.
Państwo | |
---|---|
Lider |
James Madison |
Przewodniczący | |
Data założenia |
1792 |
Data rozwiązania |
1825 |
Ideologia polityczna | |
Poglądy gospodarcze | |
Barwy |
czerwony |
Historia
edytujPo amerykańskiej wojnie o niepodległość, Trzynaście kolonii zawiązało unię, która stopniowo przekształciła się w jednolite państwo, na mocy, uchwalonej w 1787 roku, Konstytucji[1]. Największymi wyzwaniami stojącymi przed krajem były: stanowienie prawa, sformułowanie rządu i zarządzanie budżetem[2]. Partie polityczne wówczas jeszcze nie istniały, lecz przywódcą frakcji antyfederalistycznej (sprzeciwiającej się silnej władzy centralnej) był sekretarz stanu w gabinecie Washingtona, Thomas Jefferson[3]. Główne tezy, które głosił dotyczyły faworyzowania praw stanowych i ścisłej interpretacji Konstytucji, na rzecz osłabienia rządu federalnego[4]. W zakresie polityki zagranicznej antyfederaliści sympatyzowali z Francją[5]. Początkowo nazywali się republikanami, gdyż słowo demokraci miało wydźwięk negatywny, kojarzący się z władzą motłochu[6]. Opozycja wobec Partii Federalistycznej uformowała się w wyniku sporu o bank centralny[3]. Formalnie Partia Demokratyczno-Republikańska powstała w 1792 roku[4].
Działalność
edytujGdy George Washington powołał swój pierwszy gabinet, zaprosił do niego zarówno federalistów, jak i antyfederalistów[7]. W latach rządów Washingtona i Adamsa demokratyczni republikanie skupiali się wokół Jeffersona i budowali struktury lokalne[6]. Ich głównymi założeniami były: decentralizacja administracji federalnej, faworyzowanie milicji stanowej względem stałej armii, wolności prasy, wyznania i wypowiedzi[8]. W wyborach prezydenckich w 1800 roku Jefferson pokonał Johna Adamsa, otrzymując głównie głosy na południu kraju oraz część ze stanów środkowych[9]. Po objęciu władzy, demokratyczni republikanie cofnęli ustawy o zwiększeniu podatków i wydatków na armię (uchwalone przez federalistów) oraz wymienili większość urzędników z nominacji przeciwników politycznych[10]. Ponadto uchylili akcyzy federalne i przejęli dług narodowy i zakupili terytorium Luizjany[4][11]. Dzięki temu uzyskali nieznaczny wzrost poparcia w stanach Nowej Anglii, która była zdominowana przez zwolenników federalistów[9]. Pomimo embarga 1807 roku i słabszej kondycji gospodarki amerykańskiej w wyborach w 1808 roku z łatwością zwyciężył protegowany Jeffersona, James Madison[12]. Podczas jego prezydentury w partii zaczęły pojawiać się konflikty, które najbardziej uwidoczniły się podczas wojny z Wielką Brytanią[12]. Mimo to Madison uzyskał reelekcję, co było spowodowane słabnącymi wpływami federalistów (ich poparcie osłabło zwłaszcza w stanach środkowych)[12]. W wyniku tego, w wyborach prezydenckich w 1816 roku faworytem był kandydat Partii Demokratyczno-Republikańskiej James Monroe[13]. Po jego dwóch kadencjach, istniała tylko jedna siła na scenie politycznej, jednakże wewnętrznie skonfliktowana[13]. Pojawiło się wówczas czterech kandydatów na prezydenta: John Quincy Adams, Andrew Jackson, Henry Clay i William Crawford[14]. Dzięki sojuszowi zawartemu pomiędzy Adamsem a Clayem, ten pierwszy został wybrany na prezydenta, a drugi otrzymał stanowisko sekretarza stanu[4]. Konsekwencją takich rozwiązań był rozpad Partii Demokratyczno-Republikańskiej na stronnictwo Adamsa-Claya (Narodowi Republikanie) i stronnictwo Jacksona-Calhouna-Van Burena-Crawforda (Demokratyczni Republikanie)[15]. Ukształtowało to stały element dwupartyjności amerykańskiej polityki[15]. Te dwie siły zmierzyły się ze sobą w wyborach w 1828 roku, w których zwyciężył duet: Andrew Jackson i John C. Calhoun[14]. Poparli ich głównie farmerzy, robotnicy i rzemieślnicy miejscy[16]. Pod względem geograficznym uzyskali poparcie w niemal wszystkich regionach kraju, z wyjątkiem Nowej Anglii[16]. W czasie jego prezydentury zwolennicy partii byli nazywani jacksonistami, a ich konkurenci – antyjacksonistami[4]. Spadkobierczynią demokratycznych republikanów była Partia Demokratyczna[17], z ramienia której pierwszym prezydentem był Martin Van Buren[18].
Wybory prezydenckie | Kandydat[a] | Głosy powszechne | Głosy elektorskie |
---|---|---|---|
1796 | Thomas Jefferson | 31 115[19] | 68[20] |
1800 | Thomas Jefferson | 41 330[21] | 73[22] |
1804 | Thomas Jefferson | 104 110[23] | 162[24] |
1808 | James Madison | 124 732[25] | 122[26] |
1812 | James Madison | 140 431[27] | 128[28] |
1816 | James Monroe | 76 592[29] | 183[30] |
1820 | James Monroe | 87 343[31] | 231[32] |
1824 | John Quincy Adams | 116 296[33] | 84[34] |
Wybory do Izby Reprezentantów | Liczba mandatów[35][b] |
---|---|
1788 | 28 |
1790 | 30 |
1792 | 54 |
1794 | 59 |
1796 | 49 |
1798 | 46 |
1800 | 68 |
1802 | 103 |
1804 | 114 |
1806 | 116 |
1808 | 92 |
1810 | 107 |
1812 | 114 |
1814 | 119 |
1816 | 146 |
1818 | 160 |
1820 | 155 |
Wybory do Senatu | Liczba mandatów[36][b] |
---|---|
1788 | 8 |
1790 | 11 |
1792 | 14 |
1794 | 11 |
1796 | 10 |
1798 | 10 |
1800 | 17 |
1802 | 25 |
1804 | 27 |
1806 | 28 |
1808 | 27 |
1810 | 30 |
1812 | 28 |
1814 | 26 |
1816 | 30 |
1818 | 37 |
1820 | 44 |
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Rusinowa 1994 ↓, s. 14.
- ↑ Rusinowa 1994 ↓, s. 16.
- ↑ a b Rusinowa 1994 ↓, s. 17.
- ↑ a b c d e Democratic-Republican Party, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2018-04-21] (ang.).
- ↑ Rusinowa 1994 ↓, s. 19.
- ↑ a b Rusinowa 1994 ↓, s. 35.
- ↑ Pastusiak 1999 ↓, s. 35.
- ↑ Rusinowa 1994 ↓, s. 36.
- ↑ a b Rusinowa 1994 ↓, s. 37.
- ↑ Rusinowa 1994 ↓, s. 37-38.
- ↑ Rusinowa 1994 ↓, s. 38.
- ↑ a b c Rusinowa 1994 ↓, s. 40.
- ↑ a b Rusinowa 1994 ↓, s. 41.
- ↑ a b Rusinowa 1994 ↓, s. 42.
- ↑ a b Bartnicki 1995 ↓, s. 156.
- ↑ a b Rusinowa 1994 ↓, s. 43.
- ↑ Rusinowa 1994 ↓, s. 44.
- ↑ Pastusiak 1999 ↓, s. 189.
- ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-05-02]. (ang.).
- ↑ Electoral College Box – 1796. NARA. [dostęp 2017-05-02]. (ang.).
- ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-05-03]. (ang.).
- ↑ Electoral College Box – 1800. NARA. [dostęp 2017-05-03]. (ang.).
- ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-05-04]. (ang.).
- ↑ Electoral College Box – 1804. NARA. [dostęp 2017-05-04]. (ang.).
- ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-05-07]. (ang.).
- ↑ Electoral College Box – 1808. NARA. [dostęp 2017-05-07]. (ang.).
- ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-05-08]. (ang.).
- ↑ Electoral College Box – 1812. NARA. [dostęp 2017-05-08]. (ang.).
- ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-05-10]. (ang.).
- ↑ Electoral College Box – 1816. NARA. [dostęp 2017-05-10]. (ang.).
- ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-05-10]. (ang.).
- ↑ Electoral College Box – 1820. NARA. [dostęp 2017-05-10]. (ang.).
- ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-05-10]. (ang.).
- ↑ Electoral College Box – 1824. NARA. [dostęp 2017-05-10]. (ang.).
- ↑ Party Divisions of the House of Representatives. United States House of Representatives. [dostęp 2018-02-27]. (ang.).
- ↑ Party Division. United States Senate. [dostęp 2018-03-10]. (ang.).
Bibliografia
edytuj- Izabella Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. Warszawa: Egross, 1994. ISBN 83-85253-52-1. (pol.).
- Andrzej Bartnicki: Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995. ISBN 83-01-11894-6. (pol.).
- Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Warszawa: Iskry, 1999. ISBN 83-207-1558-X. (pol.).