Partia Młodoniemiecka w Polsce
Partia Młodoniemiecka w Polsce (niem. Jungdeutsche Partei in Polen, JDP) – założona w 1931 r. w Bielsku narodowosocjalistyczna partia mniejszości niemieckiej działająca w granicach II Rzeczypospolitej. Działała w latach 1931-1939. W połowie lat 30. XX wieku liczyła w Polsce tysiące członków[1].
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Data założenia |
1931 |
| Zakończenie działalności |
10 grudnia 1939 |
| Profil działalności | |
| Prezes | |
| Członkowie |
50 000 |
Historia edytuj
Partia miała swoje korzenie w założonym w roku 1921 w Bielsku na Śląsku Cieszyńskim Niemieckim Związku Narodowo-Socjalistycznym dla Polski[2]. Od roku 1930 zmieniła nazwę na Partia Młodoniemiecka w Polsce, dążąc jednocześnie do rozszerzenia swoich wpływów na całą mniejszość niemiecką zamieszkałą na terenie II RP. Celem partii była monopolizacja sceny politycznej w środowisku Niemców zamieszkałych w Polsce i w tym celu zwalczała ona inne niemieckie organizacje i partie, starając się je wchłonąć. Przywódcą partii był Rudolf Wiesner, którego organizacja kreowała na führera wszystkich Niemców mieszkających w przedwojennej Polsce. Oprócz Wiesnera innymi znanymi działaczami partii byli Theodor Bierschenk[3] oraz O. Drozd.
Partia młodoniemiecka w Polsce jednak ostro rywalizowała z inną niemiecką organizacją Deutsche Vereinigung (DV). Oprócz JDP na terenie Polski działała również inna narodowosocjalistyczna organizacja – Landesgruppe Polen der NSDAP – wydająca gazetę „Idee und Wille”[2].
W połowie lat 30. JDP stała się główną ogólnokrajową prohitlerowską partią polityczną mniejszości niemieckiej w Polsce opartą na ideologii narodowego socjalizmu. Stanowiła „polską odmianę NSDAP”[4] zarówno pod względem programowym, jak i metod działania. Organizacyjnie JDP, podobnie jak inne niemieckie organizacje w przedwojennej Polsce, podlegała Hauptamt Volksdeutsche Mittelstelle zwanej w skrócie VoMI kierowanej przez obergruppenführera SS Wernera Lorenza[5]. Członkowie JDP nosili uniformy ze swastyką, organizowali zloty i pochody. Prowadzili agresywną i niewybredną propagandę antypolską, tworzyli własne bojówki i oddziały szturmowe, które prowokowały bójki oraz stosowały zastraszanie przeciwników. W latach 1938–1939 partia wysuwała żądania autonomii dla Niemców w granicach II RP.
V kolumna edytuj
W maju 1939 r. kierownik partii Rudolf Wiesner przy wsparciu dwóch kapitanów Wehrmachtu z Wrocławia kpt. Flecka oraz kpt. Funka zainicjował tworzenie tzw. Freikorps der Gewerkschaft Deutscher Arbeiter (Korpus Ochotniczy Związku Zawodowego Niemieckich Robotników)[6]. Utworzyli oni z członków mniejszości niemieckiej zamieszkałej na terenie Śląska trzy oddziały Freikorpsu: w Bielsku – Ortsgruppe Bielitz, w Katowicach – Ortsgruppe Kattowitz i w Rybniku – Ortsgruppe Rybnik[7]. Z dokumentów niemieckich odnalezionych przez Andrzeja Szefera w archiwum w Opawie wynika, że ponad połowę osób wcielonych do Freikorpsu stanowili członkowie partii JDP.[8].
Celem Freikorpsu przed atakiem na Polskę było gromadzenie broni i prowadzenie szkolenia wojskowego oraz sabotaż i organizowanie akcji prowokacyjnych. W trakcie wojny Freikorps miał za zadanie zabezpieczać przed zniszczeniem ważne obiekty przemysłowe, drogi i mosty oraz prowadzić partyzantkę wymierzoną w Wojsko Polskie. Po decyzji, która zapadła między 8 a 10 września 1939 roku w Berlinie, o utworzeniu z członków mniejszości niemieckiej w Polsce paramilitarnej organizacji Volksdeutscher Selbstschutz, freikorpsy weszły w jej skład.
Organy prasowe edytuj
Organizacja wydawała szereg gazet:
- „Das Freie Wort” – Bielsko
- „Der Aufbruch” – początkowo wydawane w Bielsku a później w Katowicach,
- „Völkischer Anzeiger” – Łódź
Oddziały JDP w Polsce edytuj
Partia Młodoniemiecka miała w II RP szereg oddziałów:
- Pomorze – pełnomocnikiem partii na teren Pomorza była Berta Spitzer z Młotkowa
- Obwód w Bielsku i Białej – komisarz obwodowy Rudolf Wiesner
- Obwód w Lesznie – Artur Krämer
- Obwód we Włoszakowicach – komisarz obwodowy Heinz Hoffman.
- Obwód w Pabianicach – komisarz obwodowy Emil Schmidt.
Bibliografia edytuj
- Karol Grünberg, Nazi-Front Schleisen. Niemieckie organizacje polityczne w woj. śląskim w latach 1933-1939, Katowice 1963.
- Julitta Mikulska Bernaś, Franciszek Bernaś, V kolumna, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1977.
Przypisy edytuj
- ↑ Karol Grünberg (1963), strona 170. Jungdeutsche Partei w przemysłowych ośrodkach wschodniej części Górnego Śląska liczyła 1200 członków.
- ↑ a b Słownik historii Polski, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973.
- ↑ T. Bierschenk, Die deutsche Volksgruppe in Polen 1934–1939, Würzburg 1954.
- ↑ Julitta Mikulska Bernaś, Franciszek Bernaś, V kolumna, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1977.
- ↑ Valdis O. Lumans, Werner Lorenz – Chef der „Volksdeutschen Mittelstelle”, w: Die SS: Elite unter dem Totenkopf, Ronald Smelser, Enrico Syring, Schöningh, Paderborn 2000, ISBN 3-506-78562-1, s. 332–345.
- ↑ Tomasz Chinciński, Niemiecka dywersja w Polsce w 1939 r. w świetle dokumentów policyjnych i wojskowych II Rzeczypospolitej oraz służb specjalnych III Rzeszy cz. 1 (marzec-sierpień 1939 r.), w czasopiśmie IPN „Pamięć i sprawiedliwość” 2(8) 2005, ISSN 1427-7476.
- ↑ Karol Grunberg, Nazi-Front Schleisen. Niemieckie organizacje polityczne w woj. śląskim w latach 1933-1939, Katowice 1963.
- ↑ A. Szefer, Nieznane dokumenty o działalności tzw. Freikorpsu w rejonie bielskim w przededniu wybuchu drugiej wojny światowej (maj-wrzesień 1939 roku), „Zaranie Śląskie” 1965, z. 2, s. 535–541.