Parzymiechy
Parzymiechy – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie kłobuckim, w gminie Lipie. Siedziba sołectwa. We wsi znajduje się ośrodek odwykowy dla alkoholików.
| wieś | |
 Kościół śś. Piotra i Pawła w Parzymiechach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
od 219 do 257 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
622[2] |
| Strefa numeracyjna |
34 |
| Kod pocztowy |
42-164[3] |
| Tablice rejestracyjne |
SKL |
| SIMC |
0138017 |
Położenie na mapie gminy Lipie  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kłobuckiego  | |
 51°02′25″N 18°44′13″E/51,040278 18,736944[1]
| |
Geografia edytuj
Wieś położona na terenie o rzeźbie polodowcowej z pagórkami morenowymi (Wysoczyzna Działoszyńsko-Lindowska[4], część Wyżyny Wieluńskiej) wspartymi także na wapiennym podłożu jurajskim. Najstarsza, środkowa część miejscowości przylega od północnego zachodu do takiego pagórka.
W skład wsi wchodzą kolonie nazywane Zagórze i Parcele.
Przyroda edytuj
- Rezerwat przyrody Stawiska – położony w północnej części wsi rezerwat przyrody o powierzchni 6,28 ha, utworzony w 1959 r. dla ochrony grądu niskiego i łęgu z 25 pomnikowymi dębami szypułkowymi.
- Park w stylu angielskim – położony w środkowej części wsi, założony w końcu XVIII wieku, w XIX/XX wieku poszerzony do powierzchni 11,6 ha. W parku rośnie 19 gatunków drzew, w tym dwa egzotyczne – tulipanowiec i magnolia. Dwa parkowe stawy noszą nazwy „Mieszko” (większy) i „Księżycowy” (starszy).
- Pomnikowy dąb szypułkowy – o obwodzie 513 cm; rośnie przy zbiegu ulic Zagórze[5] i Częstochowskiej w pobliżu cmentarza.
- Dawne aleje dekoracyjne – aleja wjazdowa do parku (lipowa) oraz stare aleje przy ulicach Stawowej i Kasztanowej (zachowana w części północno-wschodniej). Aleje przy ulicach Wieluńskiej i Chmielnej zostały wycięte.
Około 1,5 km na wschód od wsi znajduje się obszar źródliskowy Grabarki. Występują tu liczne krasowe źródła, rosną okazałe buki i jodły. Do stawów prowadzi aleja grabowa (obwody drzew do 250 cm), przy stawach okazałe dęby – pomniki przyrody.
W odległości 1 km na zach. od stawów – ścisły rezerwat przyrody Bukowa Góra utworzony w 1959 r., niedostępny dla turystów.
Historia edytuj
Lokowana w średniowieczu (1266). Dawniej szlachecka własność m.in. rodu Kobylańskich herbu Grzymała, Warszyckich herbu Adbank, później Ponińskich herbu Łodzia, potem Walewskich herbu Kolumna, od 1865 r. m.in. niemieckiego rodu Klitzing, a w 1891 r. przeszła w ręce Potockich herbu Pilawa. Od XV w. siedziba parafii Parzymiechy. Od schyłku XVIII w. Parzymiechy wyodrębnione z większego kompleksu dóbr ziemskich.
1 września 1939 w pobliżu wsi miała miejsce bitwa graniczna z Niemcami. Jeszcze tego samego dnia Niemcy spacyfikowali Parzymiechy, a także sąsiednią Zimnowodę. Zamordowano co najmniej 75 mieszkańców wsi, w tym ok. 20 dzieci[6][7].
Od 1940 w pobliżu wsi funkcjonował niemiecki obóz pracy przymusowej.
W 1964 w Parzymiechach otwarto zakład lecznictwa odwykowego.
Wspólnoty wyznaniowe edytuj
Siedziba rzymskokatolickiej parafii św. Apostołów Piotra i Pawła.
Przynależność administracyjna edytuj
- 1919–1950 – województwo kieleckie, powiat częstochowski, gmina Lipie
- 1939–1945 – okupacja niemiecka: prowincja górnośląska (Oberschlesien), rejencja opolska (Regierungsbezirk Oppeln), powiat blachowieński (Kreis Blachstadt)
- 1950–1952 – województwo katowickie, powiat częstochowski, gmina Lipie
- 1952–1954 – województwo katowickie, powiat kłobucki, gmina Lipie
- 1953–1956 – jako województwo stalinogrodzkie
- 1954–1972 – województwo katowickie, powiat kłobucki, gromada Parzymiechy
- 1973–1975 – województwo katowickie, powiat kłobucki, gmina Lipie
- 1975–1998 – województwo częstochowskie, gmina Lipie
- od 1999 – województwo śląskie, powiat kłobucki, gmina Lipie
Zabytki i pomniki edytuj
- Kościół św.św. Piotra i Pawła – pierwotnie z XIV w., budowany z kamienia wapiennego. W latach 1570–1658 był zborem braci polskich (w Liber beneficiorum... , t. II, Gniezno 1891 r. podaje się, że był w rękach kalwinów do 1660 r.). Rozbudowany w XVIII, XIX i XX w. (dobudowana wieża z dzwonnicą) zatracił cechy stylu. Zachowały się w nim dwa gotyckie portale z XV w.
- Zespół podworski – istniejący przynajmniej od XVIII w., poszerzony w XIX/XX w., składa się z parku w stylu angielskim, oficyny (która może być kontynuacją dawnego dworu), łazienek ogrodowych i pozostałości alei wjazdowej oraz budynków gospodarczych. Wykorzystywany obecnie przez ośrodek leczenia alkoholików. Pałac Potockich z pocz. XX w. został zniszczony w czasie II wojny światowej i rozebrany w latach powojennych.
- Cmentarz Potockich – rodzinny cmentarz Potockich otoczony wysokim murem; groby z (XIX-XXI w.).
- Pomnik żołnierzy – na cmentarzu na mogile 29 żołnierzy 83 Pułku Strzelców Poleskich z Kobrynia, którzy polegli 1 września 1939 r. w bitwie granicznej z Niemcami rozpoczynającej II wojnę światową.
- Pomnik cywilnych ofiar II wojny światowej i okupacji – u zbiegu ulic Krzepickiej i Starowiejskiej, odsłonięty w 1965 r.
- Pomnik ofiar niemieckiego obozu pracy przymusowej – przy drodze do wsi Grabarze, w pobliżu miejsca kaźni.
- Tablice pamiątkowe – poświęcone Konspiracyjnemu Wojsku Polskiemu i ks. Bonawenturze Metlerowi, umieszczone na kościele.
W rejestrze zabytków umieszczone są: kościół, zespół podworski.
Turystyka edytuj
Przez Parzymiechy prowadzi turystyczny szlak rezerwatów przyrody, znakowany na niebiesko 
zaczynający się przy dworcu PKP w Blachowni, biegnący przez rezerwaty Szachownica, Węże, Dąbrowa w Niżankowicach, Mokry Las, do przystanku PKP Chorzew Siemkowice.
Komunikacja edytuj
Przez Parzymiechy przebiega droga krajowa nr 42 oraz drogi powiatowe, gminne i inne.
Wieś objęta jest komunikacją autobusową PKS obsługującą 7 przystanków, oferującą połączenia z Częstochową, Wieluniem, Pajęcznem oraz Wrocławiem i Opolem.
Oświata edytuj
- Przedszkole Publiczne w Parzymiechach
- Szkoła Podstawowa im. Adama Mickiewicza w Parzymiechach
- Gimnazjum im. Ks. Bonawentury Metlera w Parzymiechach
- Świetlica środowiskowa
Kultura edytuj
We wsi działa filia gminnej biblioteki publicznej oraz Stowarzyszenie im. ks. Bonawentury Metlera. W latach 1998–1999 ukazywał się miesięcznik „Nasza Wieś” poruszający problematykę Parzymiech i regionu. W latach 2001-2004 wydawane było lokalne czasopismo „Mała Ojczyzna”.
Sport edytuj
Parzymiechy są miejscem rozgrywania biegów przełajowych. Corocznie odbywa się najstarsza spośród tych imprez: Bieg Jesienny im. Redaktora Tomasza Hopfera.
Od 1992 działa klub piłkarski Sokół Parzymiechy. Sekcja juniorów działa do dnia dzisiejszego, natomiast sekcja seniorska zawiesiła swoją działalność w 2005 roku. W zakładzie odwykowym rozwinął działalność Klub Sportowy Zryw Parzymiechy.
Ochrona zdrowia edytuj
We wsi działa Wiejski Ośrodek Zdrowia, który podlega ZOZ w Kłobucku.
W centrum wsi znajduje się apteka.
Ośrodek Terapii Uzależnień w Parzymiechach edytuj
W 1964 roku na terenie parku podworskiego otwarto zakład lecznictwa odwykowego. Założony w 1964 roku Ośrodek w Parzymiechach jest miejscem z tradycjami. Powstał jako Wojewódzki Zakład Lecznictwa Odwykowego.
Od roku 2008 pacjenci korzystają z wielofunkcyjnego budynku z nowoczesnymi salami terapeutycznymi, laboratorium, kuchnią i stołówką. Utworzono także siłownię i klub fitness.
Od 1 marca 2011 roku funkcjonuje jako NZOZ Ośrodek Terapii Uzależnień.
W planach pozostaje jeszcze przebudowa kolejnego budynku. W ciągu najbliższych kilku lat ma tam powstać jeszcze jeden, 30-łóżkowy oddział i inne pomieszczenia służące terapii pacjentów. Ważniejsza jednak od modernizacji budynków i pomieszczeń okazała się modernizacja samego programu psychoterapii.
Ludzie związani z Parzymiechami edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 97651
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 919 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Renata Dulias: Makroregion Wyżyna Woźnicko-Wieluńska. GeoSilesia. [dostęp 2014-11-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-07)].
- ↑ Por. [1] (wynik wyszukiwania "Parzymiechy Zagórze" ukazuje początek ul. Zagórze od skrzyżowania z ul. Częstochowską)
- ↑ Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939–1945. Warszawa: Książka i Wiedza, 1981, s. 67–70.
- ↑ Jochen Böhler: Zbrodnie Wehrmachtu w Polsce. Kraków: Wydawnictwo „Znak”, 2009, s. 95–99. ISBN 978-83-240-1225-1.
Bibliografia edytuj
- A. Ruszkowski, Sieradz i okolice, Sieradz 2000.
- J. Jędrysiak, Dobra ziemskie Parzymiechy w czasach Potockich (1891–1939), Częstochowa-Parzymiechy 2002.
- Z dziejów gminy Lipie, red. Z. Jakubowski, Lipie 1998.
Linki zewnętrzne edytuj
- Strony dotyczące głównie miejscowości Parzymiechy