Paskowana mozaika pszenicy

Paskowana mozaika pszenicy – wirusowa choroba pszenicy (Triticum) wywołana przez wirusa pasiastej mozaiki pszenicy (Wheat streak mosaic virus, WSMV).

Roztocze Aceria tosichella żerujące na liściu pszenicy (powiększenie)

Występowanie i szkodliwość

Jest to choroba z grupy mozaik. Po raz pierwszy opisano ją w Nebrasce w USA w 1922 roku, ale obecnie występuje już w różnych stanach USA, Kanadzie, Meksyku, Europie Wschodniej, Azji Zachodniej i Australii. Poraża zarówno pszenicę ozimą, jak i jarą. W Kansas straty plonów wahały się od 7 do 13%. Podczas epidemii wirusa WSMV w Alberta w Kanadzie w 1963 r. odnotowano spadek plonów o 18%. Choroba ta jest uważana za główny czynnik ograniczający produkcję pszenicy w Teksasie. W zależności od warunków środowiskowych (mokra, sucha, chłodna lub upalna pogoda) utrata plonów z powodu infekcji wirusem mozaiki pasemek pszenicy może przekroczyć 60%. Choroba występuje także na innych gatunkach roślin uprawnych: kukurydza (Zea mays), jęczmień (Hordeum vulgare), żyto (Secale cereale), owies (Avena sativa), proso (Pennisetum glaucum) i sorgo (Sorghum bicolor). Wirus infekuje także dzikie trawy, takie jak wyczyniec (Setaria), ostnica (Stipa), egilops (Aegilops), palusznik (Digitaria), życica (Lolium), stokłosa (Bromus), włosówka (Eriochloa) i inne trawy. Nie znaleziono żadnych roślin dwuliściennych, które byłyby gospodarzem wirusa paskowanej mozaiki pszenicy.

Paskowana mozaika pszenicy zmniejsza biomasę korzeni i efektywność wykorzystania wody, co stanowi poważny problem w regionach o ograniczonej dostępności wody. Chloroza i nekroza liści z powodu infekcji wirusem WSMN zmniejszają zdolność fotosyntezy rośliny. i mogą powodować karłowatość roślin, zmniejszoną masę ziarna oraz zmniejszoną liczbę nasion. Ziarna produkowane przez pszenicę zakażoną wirusem mają wyższą zawartość białka, ale dają mąkę o niższej absorpcji wody w porównaniu ze zdrową pszenicą. Utrata plonów z powodu zakażenia wirusem WSMW jest skorelowana z czasem zakażenia. Infekcja we wczesnych stadiach rośliny powoduje większą utratę plonów.

W pszenicy wirus WSMV często występuje razem z dwoma innymi wirusami pszenicy: wirusem mozaiki pszenicy ozimej i wirusem High Plains.

Objawy

Pierwsze objawy paskowanej mozaiki pszenicy to małe, chlorotyczne pasemka na liściach W miarę rozwoju choroby pasemka te wydłużają się, tworząc nieciągłe, żółte do jasnozielonych smugi, tworzące na liściach mozaikę. W ciężkich przypadkach smugi mogą się zlewać, tworząc duże, chlorozy, co często prowadzi do obumierania liści, a nawet całych roślin. Innym widocznym objawem porażenia roślin jest ich karłowatość.

Zazwyczaj najwcześniej zainfekowane zostają rośliny na obrzeżach pól, gdzie przenoszące go zpeciele migrują z obszarów trawiastych i sąsiadujących upraw. Pola pszenicy zakażone wirusem mozaiki smug pszenicy wykazują żółknięcie i karłowatość na nieregularnych obszarach, często na obrzeżach pól lub w pobliżu chwastów. W miarę upływu sezonu infekcja może się rozprzestrzeniać, a objawy mogą pojawić się na polu. Szpeciele szczególnie kolonizują pszenicę samosiewną wyrosłą z nasion wyrzuconych przez grad lub ulewny deszcz. Takie silnie porażone pola stają się źródłem infekcji wtórnych. Na polach silnie porażonej pszenicy z samosiewu objawy niekoniecznie muszą wystąpić na obrzeżach pola, ale mogą być rozproszone po całym polu wokół kęp samosiewnej pszenicy.

Epidemiologia

Wirus WSMV przenoszony jest przez pasożytującego na pszenicy szpeciela Aceria tosichella. Jest to bardzo drobny, gołym okiem niewidoczny roztocz o długości poniżej 0,3 mm. Szpeciel ten pasożytuje również na innych roślinach porażanych przez tego wirusa. Nie potrafi latać, przenoszony jest głównie za pomocą wiatru, ale może się w ten sposób rozprzestrzeniać na duże odległości. Czasami może też być przenoszony na ciele latających owadów. Gdy rośliny żywicielskie zanikają, szpeciele wypełzają w dużych ilościach na wierzchołki roślin. Czasami układają się jeden na drugim i tworzą łańcuchy, gotowe na kolejny przelatujący wiatr, który je poniesie.

Ochrona

Eliminacja potencjalnych źródeł roztoczy i wirusa mozaiki smug pszenicy przed sadzeniem ogranicza ryzyko infekcji wirusem paskowanej mozaiki pszenicy. Wykazano, że zniszczenie samosiewów pszenicy i dzikich traw na polu na dwa tygodnie przed sadzeniem poprzez konwencjonalną uprawę lub stosowanie herbicydów hamuje wielkość kolejnych populacji roztoczy migrujących do pszenicy. Podczas suchej pogody lepsze wyniki w zwalczaniu samosiewów pszenicy i kolejnych populacji roztoczy uzyskano dzięki uprawie, w porównaniu ze stosowaniem herbicydu glifosatowego. Przy deszczowej pogodzie herbicyd glifosatowy i uprawa były równie skuteczne. Ponieważ wiele nieselektywnych herbicydów może wymagać kilku dni lub tygodni do zniszczenia wszystkich tkanek zielonych liści, zaleca się zniszczenie chwastów i samosiewów pszenicy co najmniej trzy tygodnie przed sadzeniem.

Na obszarach, na których sezony pszenicy jarej i ozimej pokrywają się, wczesne sadzenie pszenicy jarej zmniejsza, ale nie eliminuje ryzyka inwazji roztoczy, wprowadzenia wirusa i późniejszego zakażenia wirusem WSMW. Optymalny okres do siewu pszenicy różni się w zależności od regionu. Lokalne zasoby dotyczące rozszerzenia współpracy powinny być w stanie zidentyfikować lokalny zakres dat siewu. Pszenicy jarej nie należy wysiewać w pobliżu zainfekowanych pól pszenicy ozimej, aby uniknąć narażenia sadzonek pszenicy jarej na wczesną infekcję wirusem WSMW. Pszenicy jarej nie należy również wysiewać z pszenicą ozimą, aby ograniczyć przenoszenie roztoczy i wirusów z dojrzewającej pszenicy ozimej do siewek pszenicy jarej.

Zwalczanie wirusa WSMV przez chemiczną kontrolę wektora Aceria tosichella okazało się nieskuteczne. W niektórych przypadkach, po początkowym zmniejszeniu liczebności, populacja roztoczy powróciła do poziomów wyższych niż na polach nie poddanych chemicznym opryskom. Również zaprawianie nasion generalnie nie powodowało zmniejszenia częstości występowania wirusa.