Pawłowice (powiat pszczyński)
Pawłowice (niem. Pawlowitz) – wieś położona w województwie śląskim, w powiecie pszczyńskim, siedziba gminy Pawłowice. Jest to jedna z najludniejszych wsi Polski. Powierzchnia sołectwa wynosi 18,05 km²[4], a liczba ludności 9641, co daje gęstość zaludnienia równą 534 osoby na km².
| wieś | |
 Park ks. prof. Stanisława Pisarka i kościół św. Jana Chrzciciela w Pawłowicach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
9085[2] |
| Strefa numeracyjna |
32 |
| Kod pocztowy |
43-250, 43-251[3] |
| Tablice rejestracyjne |
SPS |
| SIMC |
0218621 |
Położenie na mapie gminy Pawłowice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu pszczyńskiego  | |
 49°57′40″N 18°43′05″E/49,961111 18,718056[1]
| |
| Strona internetowa | |
Położenie
edytujWieś znajduje się na skrzyżowaniu trzech ważnych dróg: DK81 prowadzącej z Katowic przez Żory w kierunku Ustronia, DW933 prowadzącej z Chrzanowa przez Pszczynę i Wodzisław Śląski w kierunku Raciborza oraz DW938 łączącej Pawłowice i Cieszyn.
Historia
edytujNazwa miejscowości pochodzi od Pawła, jej założyciela w XIII wieku. Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w 1281 jako Pawlowicz. Miejscowa parafia św. Jana Chrzciciela powstała w 1293. Pawłowice wymieniono też w szeregu wsi położonych w okolicy Żor i Wodzisławia (ville circa Zary et Wladislaviam) w zlatynizownej formie Paulowitz[5]. W dokumencie sprzedaży dóbr pszczyńskich wystawionym przez Kazimierza II cieszyńskiego w języku czeskim we Frysztacie w dniu 21 lutego 1517 roku wieś została wymieniona jako Pawlowicze[6]. Wsią komorną pozostawała do końca XVI wieku, po czym została nabyta przez rodzinę Pawłowskich (z której pochodził m.in. biskup ołomuniecki Stanislav Pavlovský). W 1596 powstał pierwszy gotycki kościół murowany. Od początku XVIII w. do połowy XIX w. Pawłowice należały do niemieckiego rodu Gusnarów. A w połowie XIX wieku do 1945 r. właścicielami Pawłowic był pochodzący z Niemiec ród Reitzensteinów, ale wieś jednak była w większości zamieszkała przez ludność polską. W plebiscycie w 1921 r. 74% mieszkańców Pawłowic głosowało za przyłączeniem do Polski. W 1922 r. wieś Pawłowice została przyłączona do Polski i znajdowała się w województwie śląskim. W latach 1939–1945 po ataku na Polskę i kampanii wrześniowej Pawłowice były okupowane przez Niemców[4]. Ostatnim właścicielem pawłowickiego majątku był baron Karol Egon von Reitzenstein, który opuścił Pawłowice w 1945 roku tuż przed wkroczeniem wojsk radzieckich. Po wojnie dobra Reitzensteinów przeszły na własność państwa. W styczniu 1945 r. przez Pawłowice przeszedł tzw. marsz śmierci z obozów KL Auschwitz w Oświęcimiu na stację kolejową do Wodzisławia Śląskiego[7]. A Pawłowice zostały wyzwolone spod okupacji niemieckiej na przełomie stycznia i lutego 1945.
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa katowickiego.
W roku 2010 Rada Gminy Pawłowice otrzymała Nagrodę im. Karola Miarki[8].
Zabytki
edytujWedług Narodowego Instytutu Dziedzictwa, w miejscowości znajdują się następujące obiekty zabytkowe[9]:
- kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela z 1596 r. (nr rej.: 455/65 z 14.12.1965),
- ruina pałacu z zachowanymi piwnicami oraz park krajobrazowy z XVIII wieku w granicach dawnego założenia parkowego (nr rej.: A/175/08 z 7.02.1966).
Poza formalnie ustanowionymi zabytkami wartość historyczną prezentują także inne obiekty:
- mleczarnia w Starych Pawłowicach z 1924 r.,
- słup graniczny i kamienie graniczne znajdujące się na trasie rowerowej z Pawłowic do Strumienia (grobla stanowiąca do 1920 r., kiedy to w życie wszedł traktat wersalski, granicę pomiędzy Cesarstwem Niemieckim a Austro-Węgrami).
Budynki i instytucje w Pawłowicach
edytujW Pawłowicach znajdują się, między innymi:
- Urząd Gminy, ul. Zjednoczenia 60,
- Gminny Ośrodek Sportu w Pawłowicach, ul. Sportowa 14 (m.in. basen, sauna, hala, kompleks boisk, lodowisko, wrotkarnia, ścianka wspinaczkowa),
- Gminny Ośrodek Kultury, ul. Zjednoczenia 67,
- Urząd Pocztowy, ul. Zjednoczenia 64 i ul. Górnicza 14 (filia),
- Kopalnia Węgla Kamiennego „Pniówek”, ul. Krucza 18,
- Gminna Biblioteka Publiczna, ul. Zjednoczenia 67,
- Zespół Szkolno-Przedszkolny, ul. Pukowca 4,
- Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Jana Pawła II, ul. Pukowca 5,
- Przychodnia zdrowia, ul. Zjednoczenia 10a,
- Klub GKS Pniówek Pawłowice, który gra w sezonie 2023/2024 w III lidze piłkarskiej, gr. III oraz ekstraklasie szachowej,
- Parafie rzymskokatolickie św. Jana Chrzciciela (ul. Biskupa Pawłowskiego 7) i Podwyższenia Krzyża Świętego (ul. Szkolna 36).
Transport
edytujDrogi
edytujPrzez wschodnią część Pawłowic przebiega 81 droga krajowa nr 81, łącząca DK 86 w Katowicach z S52 oraz DW941 w Skoczkowie. DK 81 przebiega przez takie miasta jak: Katowice, Mikołów, Orzesze, Żory, (Pawłowice), Strumień, Skoczków.[10]
Przez Pawłowice przebiegają drogi wojewódzkie:
933 biegnąca przez takie miejscowości jak: Rzuchów, Pszów, Wodzisław Śląski 78, Mszana 1 Jastrzębie-Zdrój, Pawłowice 81, Pszczyna 1, Brzeszcze, Oświęcim 44.[10][11]
938 biegnąca przez takie miejscowości jak: Pawłowice 81, Cieszyn 52[10][11]
W Pawłowicach biegną następujące drogi powiatowe:
Komunikacja
edytujNa terenie wsi kursują autobusy MZK Jastrzębie-Zdrój, łącząc Pawłowice m.in. z Jastrzębiem-Zdrojem i Żorami. Pomiędzy sołectwami kursuje również komunikacja międzygminna. Przez wieś kursują także autobusy komunikacji powiatowej z Pszczyny, a także do Katowic, Wisły oraz Cieszyna[13].
Kolej
edytujPawłowice leżą na linii kolejowej nr 139 relacji Orzesze - Wodzisław Śląski. Od 10 grudnia 2023 r. funkcjonuje również przystanek kolejowy Pawłowice Śląskie Centrum z którego pociągiem dojechać można do Wisły, Żywca i Gliwic[14][15].
Turystyka
edytujPrzez miejscowość przebiegają następujące trasy rowerowe:
czarna trasa rowerowa nr 188, istniejąca pod nazwą Trakt Czarnego Skarbu
czerwona trasa rowerowa nr 190, istniejąca pod nazwą Trakt Reitzensteinów
zielona trasa rowerowa Pawłowice – Strumień (tzw. Trakt Cesarsko-Pruski)
niebieska trasa rowerowa nr 178 – Pawłowice – Pszczyna (tzw. Plessówka)- niebieska trasa rowerowa nr 279 – Jastrzębie-Zdrój – Strumień
Ludzie związani z Pawłowicami
edytuj- Stanisław Pawłowski z Pawłowic (ur. ok. 1545, zm. 2 czerwca 1598) – szlachcic, biskup ołomuniecki w latach 1579–1598.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 98565
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 921, 922 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b Gmina Pawłowice: statut sołectwa Pawłowice. biuletyn.net, 2011. [dostęp 2011-04-08].
- ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.
- ↑ Ludwik Musioł. Dokument sprzedaży księstwa pszczyńskiego z dn. 21 lutego 1517 R.. „Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk na Śląsku”. R. 2, s. 235–237, 1930. Katowice: nakł. Towarzystwa ; Drukiem K. Miarki.
- ↑ Piotr Hojka, Sławomir Kulpa: Kierunek Loslau. Marsz ewakuacyjny więźniów oświęcimskich w styczniu 1945 r., Wodzisław Śląski 2016.
- ↑ Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego, Wyróżnieni Nagrodą im. Karola Miarki [online] [dostęp 2016-11-01] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-03].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025.
- ↑ a b c d Mapa sieci dróg w województwie śląskim [online], geoportal.orsip.pl [dostęp 2024-11-22].
- ↑ a b Wykaz dróg wojewódzkich - Województwo Śląskie - Budżet Obywatelski [online], bo.slaskie.pl [dostęp 2024-11-22].
- ↑ Wykaz dróg – PZD Pszczyna [online] [dostęp 2024-11-22] (pol.).
- ↑ Komunikacja w gminie Pawłowice [online], Urząd Gminy Pawłowice [dostęp 2023-06-04] (pol.).
- ↑ Drugi przystanek gotowy [online], www.pawlowice.pl [dostęp 2024-08-20] (pol.).
- ↑ Pawłowice Śląskie Centrum [online], www.bazakolejowa.pl [dostęp 2024-11-22].