Paweł Pawlikowski
Paweł Aleksander Pawlikowski (ur. 15 września 1957 w Warszawie) – polski reżyser i scenarzysta filmowy. Autor Idy (2013), pierwszego polskiego filmu nagrodzonego Oscarem dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego.
| ||
![]() | ||
Data i miejsce urodzenia | 15 września 1957 Warszawa | |
Zawód | reżyser, scenarzysta | |
Lata aktywności | od 1987 | |
Odznaczenia | ||
![]() | ||
Strona internetowa |
ŻyciorysEdytuj
Dzieciństwo spędził w Warszawie, uczęszczał do szkoły podstawowej na warszawskim Mokotowie. Jego matka pochodziła z tradycyjnej katolickiej rodziny i była anglistką wykładającą na Uniwersytecie Warszawskim[1], zaś ojciec był uznanym lekarzem pochodzenia żydowskiego[2], który na fali antysemickiej nagonki, będącej następstwem wydarzeń marcowych, w 1969 wyjechał do Austrii, już po rozpadzie małżeństwa (rodzice potem zeszli się w Niemczech[3], ojciec przeniósł się z Austrii). Jak wspomina Pawlikowski, jego ojciec „kochał Polskę jak nikt inny i wyjazd z kraju był dla niego ciosem”. Babka ze strony ojca, z zawodu lekarka, była Żydówką, zginęła w Auschwitz[4][5]. On sam został ochrzczony i, podobnie jak matka, był katolikiem. Matką chrzestną Pawlikowskiego była aktorka Barbara Kwiatkowska-Lass, przyjaciółka jego matki.
W 1971, gdy miał 14 lat, wyjechał wraz z matką do Wielkiej Brytanii. Później mieszkał krótko w Niemczech, we Włoszech i we Francji, a następnie na stałe osiedlił się w Anglii, gdzie ogółem spędził prawie 30 lat swego życia. Pierwszy okres pobytu w Anglii spędził w katolickiej szkole pod Londynem, prowadzonej przez Zgromadzenie Księży Marianów NPNMP. Ponieważ nie chciał się uczyć i poddać dyscyplinie, został z niej wyrzucony.
Na uczelniach w Londynie i Oksfordzie studiował literaturę i filozofię. To właśnie w Oksfordzie zapisał się na warsztaty filmowe. W 1986 dostał się na staż do BBC i zajął się tworzeniem filmów, początkowo dokumentalnych. W latach 2004–2007 był fellow[a] na Oxford Brookes University[6].
Ma dwoje dzieci, syna i córkę[7]. Jego żona, która wyemigrowała z Rosji w latach 80., zmarła na raka w 2006, co reżyser bardzo mocno przeżył[8]. Pod koniec 2017 ożenił się z modelką Małgorzatą Belą[9]. Mieszka w Warszawie.
TwórczośćEdytuj
Pawlikowski zaczął pracę reżyserską od filmów dokumentalnych. Jego najbardziej znane dzieła (realizowane dla BBC) poświęcone były Rosji, np. Z Moskwy do Pietuszek z Wieniediktem Jerofiejewem (1990), zawierający m.in. wywiad z pisarzem. Swój pierwszy pełnometrażowy film fabularny, Ostatnie wyjście (Last Resort, 2000), nakręcił w wieku 43 lat i poświęcił go opowieści o rosyjskiej imigrantce, która stara się o uzyskanie azylu w Wielkiej Brytanii (za film otrzymał nagrodę BAFTA dla „najbardziej obiecującego twórcy”). W 2004 wyreżyserował kolejny film Lato miłości, opowiadający o historii miłosnej między dwiema nastolatkami, które dzieli „przepaść klasowa”[10]. Film zapoczątkował karierę aktorki Emily Blunt i otrzymał nagrodę BAFTA jako najlepszy film brytyjski w 2005 [11].
W 2005 Pawlikowski rozpoczął realizację projektu The Restraint of Beasts, przerwanego w kolejnym roku chorobą żony. Gdy wykryto u niej raka w ostatnim stadium, reżyser postanowił zawiesić projekt i opiekował się nią do ostatnich chwil. Wrócił do reżyserii dopiero po pięciu latach, gdy jego dzieci skończyły liceum i usamodzielniły się.
W 2011 zakończył pracę nad kolejnym filmem pełnometrażowym, którego akcja rozgrywa się w Paryżu. Była to Kobieta z piątej dzielnicy, na podstawie powieści Douglasa Kennedy’ego, z Kristin Scott Thomas i Ethanem Hawkiem w rolach głównych. Filmem tym, którego tematem Pawlikowski uczynił schizofrenię i emocjonalny obłęd, ewidentnie odreagowywał śmierć żony.
W 2011 Pawlikowski był przewodniczącym jury na 36. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni.
Pierwszy projekt filmu na temat siostry zakonnej, która poznaje zapomniane elementy polskiej historii, dowiedziawszy się, że sama jest Żydówką, powstał w 2009 i nosił tytuł Sister of Mercy (Siostra miłosierdzia). Scenariusz, napisany wspólnie z Cezarym Harasimowiczem, został uhonorowany w 2010 na 63. MFF w Cannes nagrodą European Talent w ramach programu MEDIA[b][12]. Pawlikowski odrzucił jednak ten scenariusz i napisał kompletnie nową wersję filmu, na podstawie której powstała Ida. Światowa premiera filmu miała miejsce 30 sierpnia 2013 podczas 40. edycji festiwalu filmowego w Telluride (Kolorado), z kolei polska – 11 września 2013 na 38. edycji festiwalu filmowego w Gdyni, gdzie film otrzymał Złote Lwy za najlepszy film. Pawlikowski został później nagrodzony podczas 19. ceremonii wręczenia Orłów za najlepszy film i najlepszą reżyserię. W 2015 roku Ida otrzymała Nagrodę BAFTA za najlepszy film nieanglojęzyczny podczas 68. ceremonii wręczenia tych nagród oraz Oscara w tej samej kategorii w trakcie 87. ceremonii ich wręczenia, zostając pierwszym polskim filmem z Oscarem w tej kategorii[13].
28 marca 2017 scenariusz nowego projektu Pawlikowskiego pod tytułem Zimna wojna otrzymał wsparcie finansowe od Łódzkiego Funduszu Filmowego w kwocie 270 tysięcy zł[14]. Obraz zakwalifikował się do udziału w konkursie głównym na 71. MFF w Cannes jako pierwszy film w języku polskim od czasu Przesłuchania, zaprezentowanego w 1990. Film po premierze przyjęto długimi owacjami na stojąco, a recenzje były jednomyślnie pozytywne. Ostatecznie Pawlikowski otrzymał w Cannes Złotą Palmę za najlepszą reżyserię jako pierwszy polski twórca w historii tej nagrody. W grudniu 2018 otrzymał za Zimną wojnę Europejską Nagrodą Filmową za najlepszą reżyserię i scenariusz. Obraz został też uznany najlepszym europejskim filmem roku[15]. 22 stycznia 2019 Paweł Pawlikowski został nominowany do Nagrody Amerykańskiej Akademii Filmowej w kategorii najlepszy reżyser za film Zimna wojna[16]. W marcu 2019 na gali Polskich Nagród Filmowych otrzymał Orła za najlepszą reżyserię filmową. Zimna wojna natomiast została uznana za najlepszy film i zdobyła w sumie siedem statuetek[17].
FilmografiaEdytuj
- 1988 Palace Life – reżyseria (film telewizyjny, dokumentalny, biograficzny – o Tadeuszu Konwickim)
- 1990 Z Moskwy do Pietuszek z Wieniediktem Jerofiejewem (oryg. From Moscow to Pietushki with Benny Yerofeev) – reżyseria (film telewizyjny, dokumentalny)
- 1992 Dostoevsky's Travels – reżyseria (film dokumentalny)
- 1992 Serbian Epics – reżyseria (film dokumentalny)
- 1995 Tripping with Zhirinovsky – reżyseria, produkcja (film telewizyjny, dokumentalny)
- 1997 Lucifer over Lancashire – reżyseria (film telewizyjny, krótkometrażowy)
- 1998 Twockers – reżyseria i scenariusz (film krótkometrażowy, dokumentalny)
- 1998 Korespondent (oryg. The Stringer) – reżyseria i scenariusz
- 2000 Ostatnie wyjście (oryg. Last Resort) – reżyseria, scenariusz
- 2004 Lato miłości (oryg. My Summer of Love) – reżyseria, scenariusz
- 2011 Kobieta z piątej dzielnicy (oryg. La Femme du Vème) – reżyseria i scenariusz
- 2013 Ida – reżyseria i scenariusz
- 2018 Zimna wojna – reżyseria i scenariusz[18]
Nagrody i nominacje (wybrane)Edytuj
- 1991, Pesaro, Prix Italia:
- Prix Italia za Najwyższe Wartości Artystyczne dla filmu Z Moskwy do Pietuszek z Wieniediktem Jerofiejewem
- 1991 Los Angeles
- Emmy International Award dla filmu Z Moskwy do Pietuszek.
- 1995 Londyn
- Grierson Award dla najlepszego brytyjskiego dokumentu roku dla filmu Tripping with Zhirinovsky
- sierpień 2000, Edynburg, 55. Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Edynburgu (EIFF)
- Nagroda dla Najlepszego Brytyjskiego Filmu – Ostatnie wyjście
- luty 2001, Londyn, 54. ceremonia wręczenia nagród Brytyjskiej Akademii Filmowej (BAFTA):
- Nagroda Carla Foremana (dla debiutujących reżyserów, scenarzystów i producentów) za film Ostatnie Wyjście
- nominacja do Nagrody im. Aleksandra Kordy dla Najlepszego Brytyjskiego Filmu za obraz Ostatnie Wyjście
- sierpień 2004, Edynburg, 59. Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Edynburgu (EIFF)
- Nagroda dla Najlepszego Brytyjskiego Filmu – Lato miłości
- luty 2005, Londyn, 58. ceremonia wręczenia nagród Brytyjskiej Akademii Filmowej (BAFTA):
- Nagroda im. Aleksandra Kordy dla Najlepszego Brytyjskiego Filmu – Lato miłości
- luty 2006, Warszawa, 8. ceremonia wręczenia Orłów
- Polska Nagroda Filmowa kategorii Najlepszy Film Europejski – Lato miłości
- maj 2010, 63. MFF w Cannes:
- Wyróżnienie MEDIA European Talent za film Ida
- listopad 2011, Rzym, 6. Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Rzymie
- nominacja do Nagrody Marc’Aurelio za film Kobieta z piątej dzielnicy
- wrzesień 2013, Gdynia, Gdynia – Festiwal Filmowy
- Złote Lwy dla najlepszego filmu za obraz Ida
- wrzesień 2013, Toronto, 2013. Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Toronto
- nagroda FIPRESCI w sekcji Prezentacje Specjalne dla filmu Ida
- październik 2013, Warszawa, 29. Warszawski Festiwal Filmowy
- Warsaw Grand Prix, główna nagroda w Konkursie Międzynarodowym za film Ida
- październik 2013, Londyn, 57. BFI Festiwal Filmowy w Londynie
- Grand Prix za film Ida
- grudzień 2014, 27. ceremonia wręczenia Europejskich Nagród Filmowych
- Nagroda dla najlepszego filmu – Ida
- Nagroda dla najlepszego reżysera – Ida
- Nagroda dla najlepszego scenarzysty – Ida
- luty 2015, 87. ceremonia wręczenia Oscarów[19]
- Oscar za najlepszy film nieanglojęzyczny – Ida
- maj 2018, 71. MFF w Cannes
- Złota Palma dla najlepszego reżysera – Zimna wojna
- wrzesień 2018, 43. Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni
- Złote Lwy dla najlepszego filmu – Zimna wojna
- grudzień 2018, 31. ceremonia wręczenia Europejskich Nagród Filmowych
- Europejska Nagroda Filmowa dla najlepszego europejskiego reżysera – Zimna wojna
- Europejska Nagroda Filmowa dla najlepszego europejskiego scenarzysty – Zimna wojna
- Europejska Nagroda Filmowa dla najlepszego europejskiego filmu – Zimna wojna
- luty 2019, 91. ceremonia wręczenia Oscarów
- Oscar, nominacja dla najlepszego reżysera – Zimna wojna
- marzec 2019, 21. ceremonia wręczenia Orłów
- Orzeł za najlepszą reżyserię – Zimna wojna
- Orzeł dla najlepszego filmu – Zimna wojna
OdznaczenieEdytuj
UwagiEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ Janusz Wróblewski. Odmieniec. „Polityka”, s. 75, 2015.01.01-06. ISSN 369195.
- ↑ Paweł Pawlikowski, reżyser „Idy” o Polsce, polskości i Kościele (pol.). kultura.newsweek.pl. [dostęp 2015-05-26].
- ↑ Donata Subbotko, „Paweł Pawlikowski: Jaki honor, jaka ojczyzna? A co dopiero Bóg?”, wyborcza.pl, 15 listopada 2013.
- ↑ Nowojorski pokaz „Idy” Pawlikowskiego nagrodzony brawami - Dziennik Związkowy
- ↑ Paweł Pawlikowski, reżyser „Idy” o Polsce, polskości i Kościele.
- ↑ "Renowned film director Pawel Pawlikowski to take up research fellowship, publishing.brookes.ac.uk.
- ↑ Tom Seymour, „Pawel Pawlikowski: ‘I was a lost guy in a weird city’”, theguardian.com, 18 września 2014.
- ↑ "Oscars 2015: Pawel Pawlikowski on Oscar winner Ida", telegraph.co.uk.
- ↑ Małżonkowie. Małgorzata Bela i Paweł Pawlikowski. [ul. Wiejska 19, 00-480 Warszawa „Viva!”], s. 26, 22.02.2018. Warszawa: Edipresse Polska. ISSN 1426-9554 (pol.). [dostęp 2018-02-23].
- ↑ "Paweł Pawlikowski: outsider z wyboru", www.tvn24.pl, 23 lutego 2015.
- ↑ awards.bafta.org – 2005
- ↑ Pawel Pawlikowski : European Talent 2010 (ang.). festival-cannes.fr, 17 maja 2010. [dostęp 2015-02-26].
- ↑ Jarosław Kosmatka: „Ida” zwycięzcą Oscarów 2015. „Ida” dostała Oscara za najlepszy film nieanglojęzyczny [FILM] (pol.). 23 lutego 2015. s. Dziennik Łódzki. [dostęp 2017-03-30].
- ↑ Wyniki Łódzkiego Funduszu Filmowego 2017 (pol.). 28 marca 2017. s. PISF. Polski Instytut Sztuki Filmowej. [dostęp 2017-03-30].
- ↑ Barbara Hollende: Europejskie Nagrody Filmowe: Triumf Pawlikowskiego i Kulig. rp.pl, 16 grudnia 2018. [dostęp 2018-12-18].
- ↑ Oscary 2019. Trzy nominacje dla „Zimnej wojny”! Liderami „Roma” i „Faworyta”. wyborcza.pl, 2019-01-22. [dostęp 2019-01-22].
- ↑ orły 2019. „Zimna wojna” najlepszym filmem. 2019-03-25. [dostęp 2019-03-26].
- ↑ Zimna wojna (2017) (pol.). s. Filmweb. [dostęp 2017-03-30].
- ↑ Pokonał nie tylko „Lewiatana”. Pawlikowski nie dał się też muzyce. tvn24.pl. [dostęp 2015.02.23].
- ↑ M.P. z 2015 r. poz. 851.
Linki zewnętrzneEdytuj
- Paweł Pawlikowski w bazie filmpolski.pl
- Paweł Pawlikowski w bazie Filmweb
- Paweł Pawlikowski w bazie IMDb (ang.)
- Paweł Pawlikowski w Culture.pl