Pd14
Pd14 – polskie oznaczenie na PKP parowozu pospiesznego austro-węgierskiej serii kkStB 206, o układzie osi 2'B. Parowóz wykorzystywał parę nasyconą i silnik sprzężony.
 Austriacka lokomotywa kkStB 206.40 | |
| Producent |
StEG, Wiener Neustadt, BMMF, Floridsdorf, Budapest |
|---|---|
| Lata budowy |
1903–1908 |
| Układ osi |
2'B n2v |
| Wymiary | |
| Masa pustego parowozu |
49 t[1] |
| Masa służbowa |
54,2 t[2] |
| Masa przyczepna |
29 t |
| Długość |
10 005 mm (bez daszku budki)[2] |
| Długość z tendrem |
16 545 mm[2] |
| Wysokość |
4570 mm[2] |
| Rozstaw osi skrajnych |
7300 mm[2] |
| Średnica kół napędnych |
2100 mm[2] |
| Średnica kół tocznych |
995 mm[2] |
| Napęd | |
| Trakcja |
parowa |
| Ciśnienie w kotle |
13 at[2] |
| Powierzchnia ogrzewalna kotła |
136 m²[a] |
| Powierzchnia rusztu |
3 m²[2] |
| Średnica cylindra |
500/760 mm[2] |
| Skok tłoka |
680 mm[2] |
| Parametry eksploatacyjne | |
| Moc znamionowa |
710 kW (965 KM)[1] |
| Maksymalna siła pociągowa |
5500 kg[2] |
| Prędkość konstrukcyjna |
90 km/h[2] |
| Nacisk osi na szyny |
14,5 t[2] |
Historia edytuj
Parowozy kkStB serii 206 zbudowano w liczbie 70 egzemplarzy w latach 1903–1907. Nosiły na kolei numery od 206.01 do 206.70. Produkowały je głównie austriackie fabryki Wiener Neustädter Lokomotivfabrik (WNL), StEG i czeska První Českomoravská továrna (BMM), trzy lokomotywy zbudował też Lokomotivfabrik Floridsdorf[3]. Dalsze 19 lokomotyw było zbudowane przez fabryki w Wiener Neustadt i Budapeszcie w latach 1904–1908 dla Kolei Południowej (Südbahn), gdzie weszły do służby pod numerami 130 do 139 i 154 do 162[4].
Konstrukcja stanowiła rozwinięcie lokomotyw serii 6 i 106. Takie samo było podwozie, silniki i mechanizm ruchu, natomiast zmiany przede wszystkim dotknęły kotła, który podniesiono o 21 cm[2]. Dla polepszenia biegu parowozu skrócono kocioł o 50 cm[5], zwiększając nieco liczbę płomieniówek, przez co powierzchnia ogrzewalna spadła w niewielkim stopniu[2]. W odróżnieniu od poprzednich lokomotyw, na kotle był tylko pojedynczy zbieralnik pary, a przewód dolotowy pary do cylindra był w dymnicy, zamiast na zewnątrz[2]. Na jednej lokomotywie zainstalowano eksperymentalnie przegrzewacz pary Gölsdorfa, mieszczący się pod kotłem i ogrzewany z paleniska, ale rozwiązanie to okazało się nieudane[5].
Służba po I wojnie światowej edytuj
Po zakończeniu I wojny światowej część lokomotyw trafiła do nowo powstałych państw po rozpadzie monarchii austro-węgierskiej, w tym do Polski.
W służbie II Rzeczypospolitej znalazło się 11 egzemplarzy tych maszyn, oznaczonych na PKP jako seria Pd14, numery Pd14-1 do Pd14-11[3]. Służyły one w DOKP Lwów i DOKP Stanisławów aż do II wojny światowej. Kilka egzemplarzy zdobyli Rosjanie po 17 września 1939. Około 7 lokomotyw Pd14 zostało zdobytych przez Niemców w Polsce lub po ataku na ZSRR i wcielonych następnie do kolei niemieckich jako seria 13¹[3].
Pięć parowozów Pd14 rewindykowano po II wojnie światowej[3], z czego trzy przyjęto na inwentarz PKP, lecz nie zostały one w ogóle uruchomione i skreślono je w 1950 roku[6]. Po II wojnie światowej do Polski trafiła także jedna węgierska lokomotywa serii 206, numer MÁV 225,302, lecz nie weszła do eksploatacji[4].
15 lokomotyw znalazło się po I wojnie światowej w Czechosłowacji, z tego 14 weszło do eksploatacji na kolejach ČSD, otrzymując oznaczenie jako seria 265.0 (numery 265.001 do 265.014). Służyły one do 1949 roku[5].
44 lokomotywy przeszły po I wojnie światowej na Koleje Austriackie (BBÖ)[5]. Po włączeniu do Kolei Niemieckich (DRG), otrzymały one oznaczenia jako seria 13¹, z numerami 13 151 do 13 167[3]. Po wojnie część wróciła na koleje austriackie.
Spośród lokomotyw serii 206 kolei Südbahn, cztery po pierwszej wojnie światowej przeszły na koleje węgierskie MÁV (numery 225,301 do 225,304), a pozostałe 15 trafiło w ramach reparacji wojennych na koleje włoskie FS (numery 555.001 do 555.015). We Włoszech wycofano je w 1934 roku, a ostatnie węgierskie służyły do lat 50.[4]
Uwagi edytuj
- ↑ Powierzchnia ogrzewalna kotła 136 m² według J. Piwowońskiego, s. 190 (w Polsce obliczana jest od strony spalin). Powierzchnia ogrzewalna od strony wody: 150 m², w tym płomieniówki 136,7 m² i palenisko 13,3 m² (J. Bek, Z. Bek s. 144).
Przypisy edytuj
- ↑ a b J. Bek, Z. Bek, Parní..., s. 144–145.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q J. Piwowoński, Parowozy..., s. 190, 198.
- ↑ a b c d e J. Pospichal, kkStB/BBÖ 206 w serwisie Lokstatistik [dostęp 2012-06-02].
- ↑ a b c J. Pospichal, Südbahn 206 w serwisie Lokstatistik [dostęp 2012-06-02].
- ↑ a b c d J. Bek, Z. Bek, Parní..., s. 44–45.
- ↑ Paweł Terczyński, Atlas parowozów, wyd. 1, Poznań: Poznań Klub Modelarzy Kolejowych, 2003, s. 40, ISBN 83-901902-8-1, OCLC 917950022.
Bibliografia edytuj
- Jan Piwowoński: Parowozy Kolei Polskich, WKiŁ, Warszawa 1978.
- Ingo Hütter, Reimar Holzinger: Die Lokomotiven der PKP 1918–1939, DGEG, Hövelhof 2007, ISBN 978-3-937189-27-7.
- Josef Pospichal, Parowozy Pd14 w służbie PKP (zdjęcie).
- Parowozy PKP zdobyte przez ZSRR w 1939.. scado.narod.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-16)].
- Jindřich Bek, Zdenek Bek, Parní lokomotivy ČSD [1], Praga, 1999, ISBN 80-86116-13-1 (cz.)
- Jan Piwowoński, Parowozy kolei polskich, Warszawa: WKiŁ, 1978
- Josef Pospichal, serwis Lokstatistik