Pełczyska (województwo świętokrzyskie)
wieś w województwie świętokrzyskim
Pełczyska – wieś w Polsce, położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie pińczowskim, w gminie Złota[5][4].
| wieś | |
 Dzwonnica kościoła św. Wojciecha | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
358[2] |
| Strefa numeracyjna |
41 |
| Kod pocztowy |
28-425[3] |
| Tablice rejestracyjne |
TPI |
| SIMC |
0280465[4] |
Położenie na mapie gminy Złota  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
Położenie na mapie powiatu pińczowskiego  | |
 50°21′27″N 20°34′04″E/50,357500 20,567778[1]
| |
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie kieleckim.
Miejscowość znajduje się na odnowionej trasie Małopolskiej Drogi św. Jakuba z Sandomierza do Tyńca, która to jest odzwierciedleniem dawnej średniowiecznej drogi do Santiago de Compostela.
Kościół i parafia w Pełczyskach istniały już na pewno w roku 1224[6]. Parafię wymieniono w wykazach świętopietrza w 1336 r.[7] W XVI w. działali tu bracia polscy[8]
Części wsi edytuj
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0280471 | Kolonie | część wsi |
| 0280488 | Olbrych | przysiółek |
| 0280494 | Podlesie | część wsi |
| 0280502 | Strugi | część wsi |
| 0280519 | Wymysłów | przysiółek |
Zabytki edytuj
- Kościół św. Wojciecha zbudowany w 1731 r. Jego fundatorami byli kasztelan wołyński Jan Paweł Pepłowski i jego żona Zofia z Rejów. Wyposażenie świątyni jest rokokowe, m.in. ambona, ołtarze, prospekt organowy oraz ławki. W ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Bożej Pełczyńskiej z ok. 1700 r. z sukienką z XVIII wieku[7]. Kościół został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.666 z 15.01.1957 i z 15.02.1967)[9].
- Zamczysko – pozostałości po zamku Władysława Łokietka wzniesionego na wczesnośredniowiecznym grodzisku na zachodnim krańcu góry Olbrych (wymienianej także pod nazwami: Zawinnica, Zawiennica lub Zamczysko). Obiekt ma plan regularnego czworoboku o wymiarach około 80 x 106 metrów z dłuższą osią na linii wschód – zachód. W 1304 roku warownię opanowały oddziały Władysława Łokietka podczas walk z królem czeskim Wacławem II o sukcesję krakowską[10] (książę Władysław Łokietek, widząc przeciwnika swego króla Wacława [II], zatrudnionego wojną węgierską, wsparty pomocą Amadeja, u którego w gościnie przebywał, puścił się do Polski, i zamek Pełczyska należący do kościoła krakowskiego, a położony nad miastem Wiślica, opanował, wypędziwszy z Wiślicy załogę czeską przy pomocy sprzyjających mu mieszkańców. Miasto Wiślicę, położeniem swoim warowne, tudzież zamek i miasto Lelów, zdobył przemocą, i całą krainę wokół zmusił do uległości i hołdowania swojej władzy.). Wg Katalogu biskupów krakowskich Jana Długosza w 1306 roku Władysław Łokietek zwrócił zamek biskupstwu krakowskiemu.
- kaplica grobowa rodu Olszowskich na cmentarzu kościelnym
- Starożytny kompleks osadniczy obejmujący kilka osad i cmentarzysk z różnych okresów; kilka z nich należy do najważniejszych stanowisk archeologicznych w kraju. Badania archeologiczne w latach 1958-1973 oraz 2000-2006 (Ekspedycja Celtycka Instytutu Archeologii UW).
- Najstarsze znaleziska z młodszej epoki kamienia (kultura ceramiki wstęgowej rytej) sprzed ok. 7500 lat zarejestrowano na górze Zawinnicy. Tam też grodzisko późnośredniowieczne oraz pozostałości czworobocznej fosy, w pobliżu ślady osadnictwa neolitycznego (kultura lubelsko-wołyńska) i wczesnosłowiańskiego z VIII-IX w.
- Przy południowym skraju wsi: cmentarzysko kultury łużyckiej oraz cmentarzysko wielokulturowe i osada neolityczna kultury pucharów lejkowatych. Cmentarzysko wielokulturowe (badania archeologiczne 2001-2006) – użytkowane w neolicie (kultury: pucharów lejkowatych, ceramiki sznurowej, pucharów dzwonowatych), wczesnej epoce brązu (kultury: mierzanowicka i trzciniecka) oraz w okresie późnolateńskim i okresie wpływów rzymskich (kultura przeworska) dostarczyło wielu bardzo cennych znalezisk takich jak grób zbiorowy kultury trzcinieckiej czy groby szkieletowe kultury przeworskiej.
- Osada wielokulturowa na wschodnim skraju wsi (przysiółki: Strugi i Błonie) – bogata osada rzemieślniczo-handlowa Celtów (III – I w. BC), a potem ludności kultury przeworskiej (I w. BC – IV w. AD). Badania prowadzone w latach 1959-1973 i 2000-2006 przyniosły szereg odkryć przedmiotów importowanych z różnych części starożytnej Europy, przede wszystkim z terenów Cesarstwa rzymskiego.
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 98808
- ↑ Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 7 [dostęp 2022-05-16]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 908 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
- ↑ PEŁCZYSKA Kościół parafialny. Gmina Złota, powiat pińczowski. [online], Dawne Kieleckie, 9 września 2011 [dostęp 2022-12-14].
- ↑ a b PEŁCZYSKA, Św. Wojciecha b. m. | Oficjalna Strona Diecezji Kieleckiej [online], www.diecezja.kielce.pl [dostęp 2022-12-14].
- ↑ Czesław Tadeusz Zwolski, Ponidzie. Busko Zdrój Jędrzejów Kazimierza Wielka Pińczów Staszów. Przewodnik turystyczny, Warszawa 1971, s. 29
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 50 [dostęp 2016-01-07].
- ↑ *** ZAMEK W SMOLENIU *** [online], www.zamkipolskie.com [dostęp 2022-12-14].