Pentadiplandraceaerodzina z rzędu kapustowców (Brassicales). To takson monotypowy z jednym rodzajem Pentadiplandra i jednym gatunkiem – Pentadiplandra brazzeana. Jest to krzew o pędach wspinających się, występujący w tropikach zachodniej Afryki[2]. Owoce zawierają dwa słodkie białka, brazzeinę, wywołującą u ludzi odczucie słodyczy 500-2000 razy większe niż sacharoza[4], oraz pentadynę[5]. Owoce są wykorzystywane do słodzenia potraw przez mieszkańców Gabonu i Kamerunu. Rekombinowaną brazzeinę udało się wytworzyć także przy udziale zmodyfikowanych genetycznie Escherichia coli[6] oraz kukurydzy zwyczajnej[7].

Pentadiplandraceae
Ilustracja
Pentadiplandra brazzeana
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

kapustowce

Rodzina

Pentadiplandraceae

Nazwa systematyczna
Pentadiplandraceae Hutch. & Dalziel
Fl. W. Trop. Afr. 1: 461. Jul 1928[3]
Typ nomenklatoryczny

Pentadiplandra Baill. (1886)[3]

Morfologia edytuj

Pokrój
Krzewy, czasem z pędami wspinającymi się jak liany[7].
Liście
Pojedyncze, eliptyczne, całobrzegie, z drobnymi przylistkami[7].
Kwiaty
Mogą być obupłciowe lub jednopłciowe, umieszczone różnie na jednej roślinie (rośliny poligamiczne). Kwiaty pięciokrotne. Działki kielicha są zrośnięte u nasady i tu woreczkowato rozdęte. Płatki korony u nasady zgrubiałe, na końcach cienkie. Organy płciowe na okazałym androgynoforze. Znajduje się na nim około 10 pręcików (prątniczków w kwiatach żeńskich), zrośniętych u nasady nitkami. Zalążnia 4- lub 5-komorowa, szczątkowa w kwiatach męskich, zwieńczona jest znamieniem rozdzielającym się na szczycie słupka odpowiednio na 4 lub 5 płatów[7].
Owoce
Wielonasienne jagody ze słodkim miąższem[7].

Systematyka edytuj

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jedna z rodzin w obrębie rzędu kapustowców. Rodzaj Pentadiplandra tradycyjnie zaliczany był do rodziny lipowatych Tiliaceae. Badania molekularne ujawniły przynależność tych roślin do kapustowców[7][2].

kapustowce


Akaniaceae



Tropaeolaceaenasturcjowate






Moringaceaemoringowate



Caricaceaemelonowcowate





Setchellanthaceae




Limnanthaceaelimnantesowate





Koeberliniaceae




Tiganophytaceae




Bataceae



Salvadoraceae







Emblingiaceae




Pentadiplandraceae




Resedaceaerezedowate



Gyrostemonaceae




Tovariaceae




Capparidaceaekaparowate




Cleomaceae



Brassicaceaekapustowate











Zastosowanie edytuj

Owoce Pentadiplandra brazzeana wykorzystywane są przez rdzenną ludność od wieków. Spożywane są zarówno na surowo, jak i służą do sporządzania przetworów. Dzięki odporności brazzeiny na obróbkę termiczną możliwe jest wykorzystanie owoców do słodzenia napojów i potraw[8]. Używana lokalnie nazwa gatunku „l’oubli” pochodzi z języka francuskiego i oznacza „zapomnienie”. Powstanie zwyczajowej nazwy tłumaczone jest przez zachowanie dzieci rdzennej ludności, które poszukując atrakcyjnych owoców zapominają o swoich matkach[9].

W krajach, w których gatunek naturalnie występuje, korzenie rośliny wykorzystywane są w medycynie ludowej, a także jako afrodyzjak. Badania laboratoryjne potwierdziły obecność w ekstrakcie substancji o charakterze androgennym[10].

Przypisy edytuj

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  2. a b c Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  3. a b James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – P. [dostęp 2016-04-23].
  4. H. Izawa, M. Ota, M. Kohmura, Y. Ariyoshi. Synthesis and characterization of the sweet protein brazzein.. „Biopolymers”. 39 (1), s. 95-101, Jul 1996. DOI: 10.1002/(SICI)1097-0282(199607)39:1lt;95::AID-BIP10gt;3.0.CO;2-B. PMID: 8924630. 
  5. H.van der Wel, G. Larson, A. Hladik, C.M. Hladik i inni. Isolation and characterization of pentadin, the sweet principle of Pentadiplandra brazzeana Baillon. „Chemical Senses”. 14 (1), s. 75–79, 1989. DOI: 10.1093/chemse/14.1.75. ISSN 0379-864X. (ang.). 
  6. FM. Assadi-Porter, DJ. Aceti, JL. Markley. Sweetness determinant sites of brazzein, a small, heat-stable, sweet-tasting protein.. „Arch Biochem Biophys”. 376 (2), s. 259-65, Apr 2000. DOI: 10.1006/abbi.2000.1726. PMID: 10775411. 
  7. a b c d e f Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 247. ISBN 1-55407-206-9.
  8. G. Hellekant. Brazzein a Small, Sweet Protein: Discovery and Physiological Overview. „Chemical Senses”. 30 (Supplement 1), s. i88–i89, 2005. DOI: 10.1093/chemse/bjh127. ISSN 0379-864X. (ang.). 
  9. Barry J. Lamphear, Donna K. Barker, Christopher A. Brooks, Donna E. Delaney i inni. Expression of the sweet protein brazzein in maize for production of a new commercial sweetener. „Plant Biotechnology Journal”. 3 (1), s. 103–114, 2004. DOI: 10.1111/j.1467-7652.2004.00105.x. ISSN 1467-7644. (ang.). 
  10. Gina R. De Nicola, Maximilienne Nyegue, Sabine Montaut, Renato Iori i inni. Profile and quantification of glucosinolates in Pentadiplandra brazzeana Baillon. „Phytochemistry”. 73, s. 51–56, 2012. DOI: 10.1016/j.phytochem.2011.09.006. ISSN 0031-9422. (ang.). 

Linki zewnętrzne edytuj