Petre Roman
Petre Roman (ur. 22 lipca 1946 w Bukareszcie[1]) – rumuński polityk, inżynier i wykładowca akademicki. Premier Rumunii w latach 1989–1991 – pierwszy po rewolucji i obaleniu reżimu Nicolae Ceaușescu. Jeden z liderów Frontu Ocalenia Narodowego, założyciel i przywódca Partii Demokratycznej, przewodniczący Senatu (1996–1999), minister spraw zagranicznych (1999–2000), kandydat w wyborach prezydenckich.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
22 lipca 1946 |
|---|---|
| Premier Rumunii | |
| Okres |
od 22 grudnia 1989 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys edytuj
Wykształcenie i działalność zawodowa edytuj
Petre Roman w 1968 ukończył studia na wydziale energetycznym Instytutu Politechnicznego w Bukareszcie. W 1971 uzyskał dyplom DEA na Uniwersytecie Tuluza III – Paul Sabatier. W 1974 doktoryzował się w zakresie inżynierii w Instytucie Mechaniki Płynów w Tuluzie[1][2].
Od 1976 pracował jako asystent na wydziale energetycznym macierzystej uczelni, w 1976 objął stanowisko wykładowcy. W 1985 stanął na czele katedry hydrauliki maszyn, a w 1990 został profesorem na Uniwersytecie Technicznym w Kiszyniowie[1][2].
Premier Rumunii edytuj
Był jednym z aktywistów rewolucji z grudnia 1989, która doprowadziła do upadku reżimu Nicolae Ceaușescu. Wszedł w skład rady Frontu Ocalenia Narodowego, organu skupiającego osoby cywilne (w dużej mierze członków partii komunistycznej) i wojskowych, który przejął władzę w kraju. Lider ugrupowania Ion Iliescu 26 grudnia 1989 został tymczasowym prezydentem, a tego samego dnia Petre Roman objął stanowisko premiera[3]. Rząd ten miał charakter gabinetu przejściowego, powołanego do czasu pierwszych wolnych wyborów po II wojnie światowej w Rumunii. Wybory z 20 maja 1990 (parlamentarne i prezydenckie) wygrał Front Ocalenia Narodowego, który zdobył 263 mandaty w 395-osobowej Izbie Deputowanych[4], z których jeden przypadł premierowi[5]. 28 czerwca 1990 Petre Roman ponownie został premierem[1].
Rząd Petre Romana napotkał podobne problemy jak inne pierwsze niekomunistyczne rządy w państwach regionu związane z koniecznością przekształcenia gospodarki centralnie planowanej na rynkową. Władze zaczęły jednak zachowywać część mechanizmów nierynkowych w celu ochrony przemysłu ciężkiego rozbudowywanego w latach 60. Zachowanie to powodowało problemy z jakością wyrobów fabryk w tym zbrojeniowych. W rezultacie załamał się eksport, co dodatkowo wpłynęło negatywnie na postrzeganie kraju na arenie międzynarodowej[6]. Rząd był krytykowany za zbyt mocne wpływy postkomunistów, a także kierowanie się nadal ideałami socjalistycznymi, przez co nie dążył do kluczowych reform gospodarczych[7]. Część reform była również hamowana przez związanych z prezydentem socjalistycznych członków rządu, którzy blokowali liberalne ustawy[3]. Negatywnie na popularność gabinetu wpływała także jego postawa utrudniająca przyjazd do kraju byłego króla Michała[1].
Od stycznia do czerwca 1990 w Bukareszcie nastąpiła seria trzech najazdów górników. Początkowo robotnicy byli zwożeni do stolicy głównie na wezwania Iona Iliescu w celu rozprawiania się z antykomunistycznymi protestami. Czwarta mineriada pod przywództwem działacza związkowego Mirona Cozmy nastąpiła we wrześniu 1991, mając antyrządowy charakter. W wyniku tego Petre Roman musiał podać się do dymisji. Stanowisko premiera 1 października 1991 objął minister finansów Theodor Stolojan[8].
Działalność od 1991 edytuj
W kwietniu 1992 w FSN doszło do rozłamu, znaczna część działaczy związanych z prezydentem założyła wówczas Demokratyczny Front Ocalenia Narodowego. Działacze związani z byłym premierem kontynuowali działalność pod dotychczasowym szyldem[8]. Również w 1992 odbyły się kolejne wybory parlamentarne, wygrane przez postkomunistów Iona Iliescu. Front Ocalenia Narodowego Petre'a Romana zajął trzecie miejsce z wynikiem 10,2% głosów[4], po czym znalazł się w opozycji. Petre Roman objął mandat poselski na czteroletnią kadencję[9]. W maju 1993 stanął na czele Partii Demokratycznej (PD), utworzonej głównie na bazie likwidowanego wówczas Frontu Ocalenia Narodowego[8]. W 1995 w imieniu swojej partii doprowadził do koalicji z Rumuńską Partią Socjaldemokratyczną pod nazwą Unia Socjaldemokratyczna[1].
W 1996 Petre Roman reprezentował to ugrupowanie w wyborach prezydenckich, otrzymując w pierwszej turze 20,5% głosów i zajmując trzecie miejsce[10]. W odbywających się równolegle wyborach parlamentarnych został wybrany w skład Senatu[9]. Przed drugą turą PD oficjalnie poparła późniejszego zwycięzcę, Emila Constantinescu, reprezentanta centroprawicowej Rumuńskiej Konwencji Demokratycznej, z którą po jego zwycięstwie nad Ionem Iliescu zawarła koalicje rządzącą[1]. W ramach uzgodnień w 1996 Petre Roman objął funkcję przewodniczącego izby wyższej rumuńskiego parlamentu[5].
W 1998 demokraci czasowo opuścili koalicję rządową, powrócili do niej po powołaniu nowego gabinetu z Radu Vasile na czele. Po powołaniu w 1999 nowego gabinetu Mugura Isărescu lider PD został powołany na stanowisko ministra stanu i ministra spraw zagranicznych, które zajmował do 2000[1]. W tym samym roku kolejny raz ubiegał się o prezydenturę, otrzymując niespełna 3,0% głosów[10]. Utrzymał natomiast mandat senatora na kadencje 2000–2004[9]. W maju 2001 utracił przywództwo w Partii Demokratycznej na rzecz Traiana Băsescu. W lutym 2004 opuścił założone przez siebie ugrupowanie, powołując nową formację pod nazwą Siła Demokratyczna[1]. Po raz trzeci wystartował w tymże roku w wyborach prezydenckich, uzyskując poparcie na poziomie 1,3% głosów[10].
W 2008 przyjął propozycję premiera Călina Popescu-Tăriceanu objęcia stanowiska pełnomocnika rządu ds. rumuńskiej diaspory. Wstąpił następnie w szeregi Partii Narodowo-Liberalnej (PNL)[1]. W wyborach w 2012 uzyskał z ramienia PNL mandat poselski[5].
W 2017 został oskarżony wraz z m.in. byłym prezydentem Ionem Iliescu w postępowaniu dotyczącym spacyfikowania przez górników w czerwcu 1990 antyrządowych manifestacji w Bukareszcie[11].
Życie prywatne edytuj
Ojciec Petre'a Romana, Valter Roman, urodził się w rodzinie siedmiogrodzkich Żydów jako Ernst Neulander. Był działaczem komunistycznym, ochotnikiem w hiszpańskiej wojnie domowej, a w czasie II wojny światowej aktywistą Kominternu w Moskwie, gdzie poznał swoją przyszłą żonę, pochodzącą z Hiszpanii, Hortensię[12]. Pierwszą żoną Petre'a Romana była Mioara Georgescu, para rozwiodła się w 2007. W 2009 polityk ożenił się z Silvią Chifiriuc[13].
Odznaczenia edytuj
- Kawaler Orderu Gwiazdy Rumunii – 2002[14]
- Krzyż Wielki Orderu Zasługi – Portugalia, 2000[15]
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j Petre Roman. ziare.com. [dostęp 2015-01-11]. (rum.).
- ↑ a b Petre Roman. clubmadrid.org. [dostęp 2015-01-11]. (rum.).
- ↑ a b Petre Roman: Peculiarities of the transition in Romania. W: Democratic transition in Romania. Madryt: Fride, 9 kwietnia 2002, s. 18. [dostęp 2015-01-11]. (ang.).
- ↑ a b Romania. essex.ac.uk. [dostęp 2015-01-11]. (ang.).
- ↑ a b c Petre Roman. cdep.ro. [dostęp 2015-01-11]. (rum.).
- ↑ Karina Paulina Marczuk: Dwie dekady zmian: Rumunia 1989–2009. Warszawa: Difin, 2009, s. 35.
- ↑ Ludolfo Paramio: Romania: an excessively long transition. W: Democratic transition in Romania. Madryt: Fride, 9 kwietnia 2002, s. 10. [dostęp 2015-01-11]. (ang.).
- ↑ a b c Leaders of Romania. zarate.eu. [dostęp 2015-01-10]. (ang.).
- ↑ a b c Petre Roman. senat.ro. [dostęp 2015-01-11]. (rum.).
- ↑ a b c Rezultate înregistrate la alegeri prezidențiale, din 1990 până în 2009. dcnews.ro, 29 października 2014. [dostęp 2015-01-11]. (rum.).
- ↑ Trial starts for ex-Romanian president charged with crimes against humanity in „miners’ riot” case. romania-insider.com, 20 lutego 2018. [dostęp 2018-02-20].
- ↑ Upheaval in the East: Leadership; An Aristocrat Among the Revolutionaries. nytimes.com, 27 grudnia 1989. [dostęp 2015-01-11].
- ↑ Petre Roman s-a cununat religios cu Silvia Chifiriuc. mediafax.ro, 6 czerwca 2009. [dostęp 2015-01-11].
- ↑ Persoane Decorate. canord.presidency.ro. [dostęp 2019-02-20]. (rum.).
- ↑ Cidadãos Estrangeiros Agraciados com Ordens Portuguesas. presidencia.pt. [dostęp 2015-01-11]. (port.).