Phalaropus

	Phalaropus
	Brisson, 1760
	; Przedstawiciel rodzaju – płatkonóg szydłodzioby (P. lobatus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	siewkowe
Podrząd	bekasowce
Parvordo	Scolopacida
Nadrodzina	Scolopacoidea
Rodzina	bekasowate
Podrodzina	brodźce
Plemię	Phalaropodini
Rodzaj	Phalaropus
	Typ nomenklatoryczny
	Tringa fulicaria Linnaeus, 1758
Synonimy
	Crymophilus Vieillot, 1816; Lobipes Cuvier, 1817; Amblyrhynchus Nuttall, 1840;
	Crymophilus Vieillot, 1816; Lobipes Cuvier, 1817; Amblyrhynchus Nuttall, 1840;
Gatunki
	P. lobatus; P. fulicarius;
	P. lobatus; P. fulicarius;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Phalaropus – rodzaj ptaków z podrodziny brodźców (Tringinae) w rodzinie bekasowatych (Scolopacidae).

Występowanie edytuj

Rodzaj Phalaropus obejmuje gatunki zamieszkujące brzegi zbiorników wodnych tundry w Ameryce Północnej i Eurazji, a zimujące na morskich wybrzeżach lub na pełnym morzu^[6].

Morfologia edytuj

Długość ciała 18–22 cm, rozpiętość skrzydeł 32–41 cm; masa ciała 20–77 g^[6]. Samice są większe od samców; u płatkonoga szydłodziobego o 10%, u płaskodziobego o 20%. Ubarwienie w sezonie lęgowym z elementami czerwieni, bieli, szarości, czerni; miejscami płowe. Posiadają cienkie dzioby i duże oczy. Palce pokryte są płatkami skórnymi, skok bocznie spłaszczony.

Pożywienie edytuj

Żerują w płytkiej wodzie, na wybrzeżu lub wzdłuż linii wodorostów wyrzuconych przez wodę. Żywią się głównie owadami, przeważnie są to ochotkowate i komarowate. Prócz tego zjadają chruściki, ślimaki, plankton, meduzy, bardzo małe ryby i skorupiaki. Płatkonóg płaskodzioby niekiedy zbiera pasożyty z grzbietów waleni. Jeżeli żerują na wodzie, przed zebraniem pożywienia zataczają w niej koło, przez co organizmy w niej przebywające wypływają.

Lęgi edytuj

Płatkonogi gniazdują zarówno samotnie, jak i w kolonii. Cechą charakterystyczną jest barwniejsze ubarwienie samic, które także tokują. Wybierają miejsce na gniazdo, lecz prawdopodobnie to samce je przygotowują. Samice przylatują na tereny lęgowe w czerwcu, wcześniej od samców, lecz niekiedy już z nimi. Tworzone pary nie są zbyt trwałe, lecz ptaki je tworzące nie oddalają się od siebie.

W lęgu zazwyczaj cztery jaja, o kształcie od owalnego do gruszkowatego; barwa oliwkowopłowa, występują czarne lub brązowe plamy. Masa jaja wynosi 6–9 gramów. Składane są w odstępie 24–30 godzin. Jeżeli samica po złożeniu jaj napotka inne samce w otoczeniu, może z nimi kopulować i założyć kolejny lęg. Inkubacja trwa 16–24 dni, młode są zagniazdownikami, po 3–6 godzinach od wyklucia opuszczają gniazdo mieszczące się w kępie roślin w pobliżu wody. Opiekuje się nimi wyłącznie samiec, który ogrzewa je i nadzoruje. Młode są w pełni opierzone po 18–21 dniach od wyklucia.

Systematyka edytuj

Etymologia edytuj

Phalaropus: gr. φαλαρις phalaris, φαλαριδος phalaridos „niezidentyfikowany ptak wodny”, najprawdopodobniej łyska, od φαλος phalos „biały”; πους pous, ποδος podos „stopa”^[7].
Crymophilus: gr. κρυμος krumos „mróz, śnieg”, od κρυος kruos, κρυεος krueos „mróz”; φιλος philos „miłośnik”^[8]. Gatunek typowy: Tringa fulicaria Linnaeus, 1758.
Lobipes: późnołac. lobus – „płat”, od gr. λοβος lobos „płat”; łac. pes, pedis „stopa”, od gr. πους pous, ποδος podos „stopa”^[9]. Gatunek typowy: Tringa hyperborea Linnaeus, 17566 (= Tringa lobata Linnaeus, 1758).
Amblyrhynchus: gr. αμβλυς amblus „tępy”, od αμβλυνω amblunō „stępić”; ῥυγχος rhunkhos „dziób”^[10]. Gatunek typowy: Tringa glacialis J.F. Gmelin, 1789 (= Tringa fulicaria Linnaeus, 1758).

Podział systematyczny edytuj

Do rodzaju należą następujące gatunki^[11]:

Phalaropus lobatus (Linnaeus, 1758) – płatkonóg szydłodzioby
Phalaropus fulicarius (Linnaeus, 1758) – płatkonóg płaskodzioby

Przypisy edytuj

↑ Phalaropus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 6. Parisiis: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 12. (fr. • łac.).
↑ L.J.P. Vieillot: Analyse d’une nouvelle ornithologie élémentaire. Paris: Deteville, libraire, rue Hautefeuille, 1816, s. 62. (fr.).
↑ G. Cuvier: Le règne animal distribué d'après son organisation, pour servir de base a l'histoire naturelle des animaux et d'introduction a l’anatomie comparée. T. 1. Paris: Chez Déterville, 1817, s. 495. (fr.).
↑ T. Nuttall: A manual of the ornithology of the United States and of Canada. Cz. 2: The Water Birds. Cambridge: Hilliard and Brown, 1840, s. 247. (ang.).
↑ ^a ^b T. Piersma, J. van Gils, P. Wiersma: Family Scolopacidae (Sandpipers, Snipes and Phalaropes). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 3: Hoatzin to Auks. Barcelona: Lynx Edicions, 1996. ISBN 84-87334-20-2. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, Phalaropus [dostęp 2022-02-01] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Crymophilus [dostęp 2022-02-01] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Lobipes [dostęp 2022-02-01] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Amblyrhynchus [dostęp 2022-02-01] .
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Phalaropodini Bonaparte, 1831 (wersja: 2019-11-06). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-01-30].

Bibliografia edytuj

red. Ch. Perrins: Ptaki. Wszystkie rodziny świata. Warszawa: Buchmann, 2012, s. 240–241. ISBN 978-83-7670-263-6.
The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[itis-1] Phalaropus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Brisson-2] M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 6. Parisiis: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 12. (fr. • łac.).

[Vieillot-3] L.J.P. Vieillot: Analyse d’une nouvelle ornithologie élémentaire. Paris: Deteville, libraire, rue Hautefeuille, 1816, s. 62. (fr.).

[Cuvier-4] G. Cuvier: Le règne animal distribué d'après son organisation, pour servir de base a l'histoire naturelle des animaux et d'introduction a l’anatomie comparée. T. 1. Paris: Chez Déterville, 1817, s. 495. (fr.).

[Nuttall-5] T. Nuttall: A manual of the ornithology of the United States and of Canada. Cz. 2: The Water Birds. Cambridge: Hilliard and Brown, 1840, s. 247. (ang.).

[Piersma&inni-6] T. Piersma, J. van Gils, P. Wiersma: Family Scolopacidae (Sandpipers, Snipes and Phalaropes). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 3: Hoatzin to Auks. Barcelona: Lynx Edicions, 1996. ISBN 84-87334-20-2. (ang.).

[7] The Key to Scientific Names ↓, Phalaropus [dostęp 2022-02-01] .

[8] The Key to Scientific Names ↓, Crymophilus [dostęp 2022-02-01] .

[9] The Key to Scientific Names ↓, Lobipes [dostęp 2022-02-01] .

[10] The Key to Scientific Names ↓, Amblyrhynchus [dostęp 2022-02-01] .

[Mielczarek&Kuziemko-11] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Phalaropodini Bonaparte, 1831 (wersja: 2019-11-06). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-01-30].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]