Pięciobój nowoczesny

Pięciobój nowoczesny – dyscyplina sportowa, od igrzysk w Sztokholmie (1912) znajdująca się w programie olimpijskim.

Pięciobój nowoczesny
ilustracja
Główna organizacja

Międzynarodowa Unia Pięcioboju Nowoczesnego

Charakterystyka
Rodzaj sportu

wielobój

Sport kontaktowy

częściowo

Popularność
Dyscyplina olimpijska

od 1912 roku do dziś

Wstęp edytuj

Pięciobój nowoczesny podobnie jak triathlon łączy różne dyscypliny (w odróżnieniu od wielobojów lekkoatletycznych, które łączą kilka konkurencji w obrębie jednej dyscypliny – lekkiej atletyki). W celu kształtowania wszechstronności zawodnika stosuje się tzw. trening przekrojowy. Sport ten opracował twórca nowożytnego ruchu olimpijskiego Pierre de Coubertin; na wzór pięcioboju starożytnego miał stanowić połączenie niezbędnych umiejętności żołnierskich (przymiotnik nowoczesny dodano by podkreślić, że chociaż nawiązuje, to odróżnia się od pięcioboju starożytnego). Pomysł na ten sport ma swoje źródło w XIX-wiecznej legendzie, zgodnie z którą młodego oficera kawalerii francuskiej wysłano konno, by dostarczył wiadomość. Aby wypełnić swoją misję, musiał jechać konno, walczyć z użyciem broni białej i palnej, płynąć wpław i biec. Sport więc symuluje niejako doświadczenia XIX-wiecznego żołnierza, który znalazł się za linią wroga – musi on na przykład jechać na nieznanym mu koniu (wierzchowce w konkursie skoków przydziela się zawodnikom losowo).

Od 1912 na igrzyskach olimpijskich rozgrywane są indywidualne zawody mężczyzn; w latach 19521992 rozgrywano także zawody drużynowe, a od 2000 o indywidualne medale walczą kobiety. Od 1949, w latach nieolimpijskich, odbywają się ponadto co roku mistrzostwa świata, gdzie obok rywalizacji indywidualnej i drużynowej medale przyznawane są w konkurencji sztafet.

Dyscyplina zyskała szczególną popularność w Szwecji; Szwedzi wprowadzili ten sport na igrzyska, reprezentant Szwecji Gösta Lilliehöök został pierwszym mistrzem olimpijskim; aż do lat 60. reprezentanci Szwecji dominowali w imprezach światowych.

Zasady rozgrywania zawodów edytuj

Przez lata zawody rozgrywano w formacie pięcio- lub czterodniowym, jednak od 1996 roku przyjęto format jednodniowy, przez co zawody miały stać się łatwiejsze do obserwacji dla publiczności. Skrócono też dystanse pływania i biegu; do igrzysk w 2000 roku zawodnicy pływali 300 metrów (obecnie 200) i biegali 4000 metrów (obecnie 3000 m). W ostatnich latach brak szeroko rozpowszechnionej popularności tego sportu poza Europą Wschodnią stał się przyczyną powstania głosów proponujących usunięcie tej dyscypliny z programu igrzysk olimpijskich. Jednakże podczas głosowania Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego, w dniu 8 lipca 2005 roku, postanowiono jednak, że dyscyplina ta pozostanie w programie igrzysk co najmniej do 2012 roku. 12 lutego 2013 roku MKOL zdecydował o pozostawieniu pięcioboju nowoczesnego w programie igrzysk olimpijskich co najmniej do 2020 roku. Ostatecznie połączono też konkurencję strzelania z biegiem tak, że strzelanie przeprowadza się w trakcie konkurencji biegu przełajowego – rozwiązanie takie przypomina nieco biathlon, gdzie bieg narciarski połączony jest ze strzelaniem, choć w biathlonie zawodnik niesie broń palną ze sobą, a w pięcioboju pozostaje ona gotowa do załadowania na stanowisku strzeleckim. Zmienił się też jednocześnie format samego strzelania – do 2008 roku oddawało się 20 strzałów, na każdy strzał zawodnik miał 40 sekund. Decyzję odnośnie do wyżej wspomnianego połączenia związek pięcioboju UIPM podjął w 2008 roku i weszła ona w życie w roku 2009, choć była krytykowana jako zbyt radykalnie zmieniająca wymagania co do umiejętności posiadanych przez zawodnika.

Konkurencje zawodów pięcioboju nowoczesnego rozgrywane są obecnie na igrzyskach w niżej wymienionej kolejności (i w opisanym niżej formacie):

  • każdy kraj może wystawić maksymalnie odpowiednio: dwóch zawodników i dwie zawodniczki;
  • o wyniku zawodów decyduje suma punktów zdobyta przez zawodnika w kolejnych konkurencjach (w ostatniej konkurencji biegowej jest ona przeliczana na czas, podobnie jak w dziesięcioboju, w sposób przypominający Metodę Gundersena znaną ze sportów zimowych)'
  • szermierka szpadą – walki do jednego trafienia, czas walki trwa nie dłużej niż minutę i jeśli nikt nie zada trafienia, obaj zawodnicy odnotowują porażkę; zawodnicy walczą w systemie „każdy z każdym” – 75% zwycięstw czyli 25 wygranych daje 250 punktów, wygrana lub przegrana zwiększa lub odpowiednio zmniejsza liczbę punktów zawodnika o 6;
  • pływanie – 200 m, czyli 4 długości basenu olimpijskiego (50-metrowego) stylem dowolnym, czas 2 minuty 30 sekund daje 250 punktów, a każde pół sekundy zwiększa lub zmniejsza liczbę punktów zawodnika o 1. Zawodnicy płyną podzieleni na serie ustalane według tzw. czasu zgłoszenia.
  • bonusowa runda szermierki – ostatni zawodnik pierwszej rundy walczy w pierwszej walce z przedostatnim, zwycięzca walczy z trzecim od końca itd. Wygrana w pojedynku warta jest jeden punkt (w przypadku zwycięstwa triumfatora rundy wstępnej w jego jedynej możliwej walce dwa). W przypadku obustronnej porażki na planszy pozostaje zawodnik sklasyfikowany wyżej w rundzie wstępnej.
  • jeździectwo (skoki przez przeszkody) – zawodnikom przydziela się konie losowo – mają 20 minut na zapoznanie się z koniem, zawodnik pokonuje 12 przeszkód w tym jedną podwójną i jedną potrójną na trasie liczącej około 350-450 metrów, zawodnik zaczyna z 300 punktami i za każdą zrzutkę na przeszkodzie odejmuje mu się 7 punktów, za inne przewinienia (np. wyłamanie konia, upadek) 10 punktów. Ponadto za każdą sekundę przejazdu po parkurze powyżej normy czasu (określonej na podstawie długości trasy przejazdu) odejmuje się zawodnikowi 1 punkt. Przekroczenie czasu o dwukrotność normy czasu eliminuje zawodnika z dalszego przejazdu. Zawodnicy wypuszczani są na parkur w kolejności zależnej od sumy punktów zdobytych w poprzednich konkurencjach – im większa liczba punktów zdobyta w poprzedniej konkurencji tym zawodnik wypuszczany jest później, jeśli zawodników jest dwukrotnie więcej niż koni, to każdy z przygotowanych koni odbywa dwie rundy skoków.
  • bieg przełajowy – (3200 m) ze strzelaniem z pistoletu laserowego, w pozycji stojącej, cztery razy (cztery sesje tzn. przystanki na strzelnicy w tym pierwszy tuż za startem), co 800 m (zawodnik musi strzelać do celu, z odległości 10 metrów, w przeciągu 50 sekund sesji strzeleckiej, dalszy bieg następuje po zaliczeniu 5 celnych strzałów lub po upływie 50 sekundowej sesji, nie ma kar za ewentualny brak trafień i niecelność). Startujący do biegu są wypuszczani w odstępach czasowych odzwierciedlających liczbę wcześniej zdobytych punktów (1 punkt różnicy to 1 sekunda opóźnienia[1]), przez co wygrywający całe zawody wbiega na metę biegu pierwszy.

Występy polskich zawodników edytuj

Polscy mistrzowie świata edytuj

Sukcesy w pięcioboju nowoczesnym odnosili Polacy. Janusz Pyciak-Peciak był mistrzem olimpijskim (1976) i mistrzem świata (1977, 1981), a Arkadiusz Skrzypaszek zdobył w Barcelonie (1992) złoto olimpijskie zarówno indywidualnie, jak i w drużynie (z Maciejem Czyżowiczem i Dariuszem Goździakiem).

Występy Polaków na igrzyskach olimpijskich edytuj

Lista polskich pięcioboistów – medalistów IO, MŚ i ME seniorów edytuj

Przypisy edytuj

Linki zewnętrzne edytuj