Piżmowiec ciemny
Piżmowiec ciemny[3] (Moschus fuscus) – gatunek ssaka z rodziny piżmowcowatych (Moschidae). Ssak kopytny, występujący w Azji, jest zagrożony wyginięciem.
| Moschus fuscus[1] | |
| Li, 1981 | |
 Wypchany okaz piżmowca ciemnego znajdujący się w zbiorach Kunming Natural History Museum of Zoology | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
piżmowiec ciemny |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
| |
Zasięg występowania edytuj
Piżmowiec ciemny występuje w południowych Chinach (północno-zachodnie Junnan (26°30’N, 98°50’E) i południowo-wschodni Tybet (28°25’N, 97°06’E)), w północnej Mjanmie, północnych Indiach (Arunachal Pradesh), Bhutanie i wschodnim Nepalu[2][4]. Jest możliwe że ze względów geograficznych (występowanie w Arunachal Pradesh) że zwierzę widziane w Khumbu w rejonie Mount Everestu w północno-zachodnim Nepalu na wysokości 4000 m n.p.m. może reprezentować ten gatunek[4].
Taksonomia edytuj
Gatunek po raz pierwszy opisany naukowo przez chińskiego przyrodnika Li Zhixianga w 1981 roku (choć być może takson opisany przez Briana Houghtona Hodgsona w 1939 roku pod nazwą Moschus saturatus reprezentuje ten gatunek[5][6])[7]. Jako miejsce typowe Li wskazał Bapo, w Gongshan Xian, w prowincji Yunnan, na wysokości 3500 m n.p.m.[7] Holotypem był dorosły samiec o numerze katalogowym 73556 zebrany 21 grudnia 1973 roku, paratypem była dorosła samica o numerze katalogowym 73456 schwytana 15 listopada 1973 roku w tym samym miejscu co holotyp[7]. Oba okazy znajdują się w kolekcji Kunming Institute of Zoology[7].
Piżmowiec ciemny był przez niektórych autorów traktowany jako podgatunek piżmowca górskiego (M. chrysogaster)[8], jednak Colin Groves i współpracownicy w 1995 roku uznali ważność tego gatunku[9]; potwierdziła to analiza cytochromu b przeprowadzona w 2001 roku[10].
Etymologia edytuj
Nazwa rodzajowa: gr. μόσχος moskhos – piżmo, od pers. مشک mušk – piżmo[11]. Epitet gatunkowy: łac. fuscus – brązowy, ciemny, czarny[12].
Morfologia edytuj
Długość ciała 73–80 cm, ogona 4–6 cm; masa ciała 10–15 kg[4]. Długość czaszki 13,5–14,5 cm[4]. Sierść jest w większości czarniawo-brązowa, znacznie ciemniejsza niż u jakiegokolwiek innego gatunku piżmowca, bez oznaczeń na szyi i gardle, w górnej części ciała bardzo rzadko rozproszone żółtawe plamy[4]. Szyja może być nieco bledsza niż ciało; gardło nie ma żadnych podłużnych pasm biegnących w dół, ale często występują dwie niepełne, żółte obroże. Spód ciała jest ciemny jak jego górna część. Sierść na zadzie z ochrowym odcieniem, ale pośladki są czarne. U młodych osobników na sierści znajdują się pasy podobne do tych, które występują u pak, ale włosy dorosłych są w stałym kolorze z wyjątkiem bardzo krótkich, białych podstaw. Włosy są długie, na kłębie długości 32-46 mm, na zadzie 51-63 mm[4]. Pysk jest krótki, mniejszy niż połowa długości czaszki, ale kanał łzowy jest dłuższy niż jej wysokość[4]. Kończyny są bardziej wydłużone niż u piżmowca karłowatego (M. berezovskii), pomimo mniejszej czaszki. Długość kości śródręcza 88-101 mm, śródstopia 126-135 mm, więc kończyny tylne są jeszcze bardziej wydłużone niż u M. berezovskii, długość śródstopia wynosi 152% długości śródręcza i 96% długości czaszki, kości śródręcza stanowi 63% długości czaszki[4]. Kopyta są wydłużone: długość u jednego okazu wynosiła 27-29 mm (maksymalna długość u innych gatunków wynosi 24 mm)[4]. Okazy z regionu Khumbu mają nieco bledszy spód i dolną część żuchwy niż te z Chin i Mjanmy[4].
Ekologia edytuj
Gatunek ten zamieszkuje w pobliżu linii drzew w zacienionym lesie iglastym i wśród różaneczników, na wysokości 2200-4600 m n.p.m., rozciągającej się do strefy alpejskiej[4]. Najprawdopodobniej prowadzą nocny tryb życia, podobnie jak spokrewnione gatunki[4].
W skład diety piżmowca ciemnego wchodzą głównie trawy, mchy i delikatne pędy różnych roślin, ale żadne szczegółowe dane nie są dostępne[4].
Nie ma żadnych informacji na temat okresu rozrodczego tego ssaka[4].
Status i ochrona edytuj
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii EN (ang. Endangered – zagrożony wyginięciem)[2]. Gatunek ten notowany jest w załączniku I konwencji waszyngtońskiej CITES w większości krajów jego zasięgu i w załączniku II w Chinach[13]. Największym zagrożeniem dla piżmowcowatych są polowania dla pozyskania piżma stosowanego do wyrobu kosmetyków[2]. Gatunek ten jest nominalnie chroniony w Mjanmie przez utworzenie Khakaborazi National Park, ale w wielu obszarach kłusownictwo nadal jest poważnym problemem[2].
Przypisy edytuj
- ↑ Moschus fuscus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e Y. Wang, R. Harris, Moschus fuscus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2015-4 [dostęp 2016-06-11] (ang.).
- ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński, W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 171. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n C. Groves: Family Moschidae (Musk-deer). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. 2011, s. 347. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
- ↑ B.H. Hodgson. On three new species of Musk (Moschus) inhabiting the Hemalayan districts. „The journal of the Asiatic Society of Benga”. 8, s. 203, 1839. (ang.).
- ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Moschus fuscus. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2016-10-26]
- ↑ a b c d Z.-X. Li. On A New Species of Musk-Deer From China. „Zoological Research”. 2 (2), s. 159, 1981. (chiń. • ang.).
- ↑ Y.-t. Gao: Classification and distribution of the musk deer (Moschus) in China. W: T. Kawamichi: Contemporary Mammalogy in China and Japan. Tokio: Mammalogical Society of Japan, 1985, s. 113–116. (ang.).
- ↑ C.P. Groves, Y. Wang, P. Grubb. Taxonomy of musk-deer, genus Moschus (Moschidae, Mammalia). „Acta Theriologica Sinica”. 15 (3), s. 181–197, 1995. (chiń. • ang.).
- ↑ B. Su, Y. Wang, H. Lan, W. Wang, Y. Zhang. Phylogenetic study of complete cytochrome b genes in Musk deer (Genus Moschus) using museum samples. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 12 (3), s. 241-249, 2001. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer: Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. Washington: Government Printing Office, 1904, s. 433, seria: North American Fauna. (ang.).
- ↑ fuscus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-27] (ang.).
- ↑ Appendices I, II and III. Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora. [dostęp 2015-10-26]. (ang.).