Pieniążnica szerokoblaszkowa
Pieniążnica szerokoblaszkowa (Megacollybia platyphylla (Pers.) Kotl. & Pouzar) – gatunek grzybów z rzędu pieczarkowców (Agaricales)[1].
.JPG)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
pieniążnica szerokoblaszkowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Megacollybia platyphylla (Pers.) Kotl. & Pouzar Česká Mycol. 26: 220 (1972) | |
.JPG)
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Megacollybia, Incertae sedis, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1796 r. Christian Hendrik Persoon nadając mu nazwę Agaricus platyphyllus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w 1972 r. František Kotlaba i Zdeněk Pouzar, przenosząc go do rodzaju Megacollybia[1].
Synonimów naukowych ma ponad 20. Niektóre z nich[2]:
- Agaricus grammocephalus Bull. 1793
- Agaricus platyphyllus Pers. 1796
- Agaricus platyphyllus var. platyphyllus Pers. 1796
- Agaricus platyphyllus var. repens Fr. 1838
- Agaricus repens Fr. 1815
- Agaricus tenuiceps Cooke & Massee 1891
- Clitocybula platyphylla (Pers.) E. Ludw. 2001
- Collybia grammocephala (Bull.) Quél. 1886
- Collybia platyphylla (Pers.) P. Kumm. 1871
- Gymnopus platyphyllus (Pers.) Murrill 1916
- Hydropus platyphyllus (Pers.) Kühner 1980
- Oudemansiella platyphylla (Pers.) M.M. Moser 1983
- Tricholoma tenuiceps (Cooke & Massee) Massee 1911
- Tricholomopsis platyphylla (Pers.) Singer 1939
Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 1987 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako bedłka szerokoblaszkowa, pieniążek szerokoblaszkowy i monetka szerokoblaszkowa[3].
Morfologia edytuj
Średnica 5–15 cm, u młodych okazów półkulisty, później płasko-wypukły, na koniec płaski i promieniście popękany. Często posiada niewielki i tępy garb. Powierzchnia z wyraźnymi, powrastanymi włókienkami, barwa brązowoszara, oliwkowa, szarobrązowa, dymnobrązowa[4][5].
Bardzo szerokie, rzadkie i zatokowato wycięte. Mają kolor od białego do brudnobiałego, czasami są w dolnej części żyłkowane[5]. Mają ząbkowane lub karbowane ostrza i są zaokrąglone przy trzonie[6]. Często między blaszkami przebywają skoczogonki[5].
Wysokość 6–15 cm, grubość 1–2 cm. Jest podłużnie włóknisty, początkowo białawy, potem szarobrązowy, jaśniejszy niż kapelusz[4]. W nasadzie trzonu występują duże ryzomorfy, które mogą osiągać długość nawet kilku metrów. Przerastają one drewno i glebę, a owocniki pojawiają się często dopiero w pewnej odległości od materii organicznej, którą odżywia się grzyb[5].
Biały i dość łykowaty. Cienki, tak że kapelusz widziany pod słońce jest prześwitujący. Smak łagodny, zapach niewyraźny[5].
Biały. Zarodniki niemal kuliste, gładkie, o rozmiarach 7–8 × 6–7 μm[6].
Występowanie i siedlisko edytuj
Pieniążnica szerokoblaszkowa jest szeroko rozprzestrzeniona w Europie i Ameryce Środkowej. Poza tymi dwoma kontynentami stanowiącymi główny obszar jej występowania opisano także jej stanowiska w Ameryce Środkowej i Japonii[7]. W Europie Środkowej gatunek dość pospolity[5], w Polsce również[8].
Występuje w różnego typu lasach, częściej w liściastych. Owocniki pojawiają się od maja do października, na mocno spróchniałym drewnie (najczęściej liściastym). Rośnie na próchniejącym drewnie drzew liściastych i iglastych, najczęściej na drewnie buka. Czasami wyrasta na zagrzebanym w ziemi drewnie, sprawiając wrażenie, jak gdyby rósł na ziemi[5].
Znaczenie edytuj
Saprotrof[3]. W niektórych atlasach grzybów uważany jest za grzyb niejadalny lub nawet trujący[6]. Istotnie, ma on marne walory smakowe, ale jeden, dwa egzemplarze dodane do potrawy mogą uzupełnić jej smak[5].
Gatunki podobne edytuj
- drobnołuszczak jeleni (Pluteus cervinus). Ma blaszki wolne, w starszych owocnikach zmieniające barwę na mięsnoróżową, kruchy miąższ oraz łososioworóżowy wysyp zarodników[8]. Na cystydach ma rogowate wyrostki i ma gęściejsze blaszki[4].
- lejkóweczka postrzępiona (Clitocybula lacerata). Rośnie w górach na martwym drewnie świerków, zwykle w kępkach i ma mniejsze owocniki o nieco lejkowatym kształcie[8].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2020-10-18].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-10-20].
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c Till R.Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, ISBN 83-85444-65-3.
- ↑ a b c d e f g h Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ a b c Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Discover Life [online] [dostęp 2015-12-05].
- ↑ a b c Marek Snowarski, Grzyby, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, ISBN 978-83-7073-776-4.