Wikipedia

Piernikowa chatka

wypiek z ciasta piernikowego w kształcie małego domku

Piernikowa chatka lub piernikowy domek – ozdobny, słodki, aromatyczny wyrób piekarniczo-cukierniczy z ciasta piernikowego w kształcie małego domku; ozdoba bożonarodzeniowa.

Piernikowa chatka

Opis edytuj

Piernikowa chatka jest małym domkiem zrobionym z ciasta piernikowego i bogato dekorowanym. Domki z piernika mogą być wykonane własnoręcznie od podstaw, złożone z gotowych komponentów, bądź też kupione kompletnie wykończone w sklepie. Ściany domku zrobione są z ciasta piernikowego. Po upieczeniu elementy są składane i dekorowane. Najczęściej lukrem obrysowywane są okna, drzwi i dachówki. Do dekorowania mogą też zostać użyte drobne słodycze (żelki, drażetki, cukierki), orzechy i suszone owoce. Dodatkową ozdobą może być płot wokół domku, choinki, piernikowe ludziki oraz zwierzęta. Całość może zostać oprószona cukrem pudrem imitującym śnieg. Wygląd takiego domku jest najczęściej zainspirowany domkami z baśni lub opowiadań dla dzieci np. domkiem Baby Jagi z baśni o Jasiu i Małgosi czy domkiem Muminków[1][2].

Rodzaje edytuj

Oprócz wersji bożonarodzeniowej wykonywane są również urodzinowe, walentynkowe i halloweenowe domki z piernika[3]. Z piernika wykonywane są także inne obiekty: latarnie morskie, pałace, domki na drzewie[4].

Domek z piernika może być też wykonany z materiałów niejadalnych i pełnić funkcję wyłącznie ozdobną np. szklana bombka choinkowa w kształcie baśniowego piernikowego domku czy przyozdobione kartonowe pudełko[5][6][7].

Wykonanie edytuj

Na proces wykonania od podstaw piernikowego domku składają się trzy etapy[8]:

  • przygotowanie ciasta, wykrojenie elementów (ściany domu, dach, komin, dekoracje wokół chatki tj. ludziki, choinki czy zwierzęta) z rozwałkowanego surowego ciasta (w tym celu można posłużyć się zawczasu przygotowanymi formami z kartonu lub metalowymi) i pieczenie
  • po wystudzeniu dopasowywanie, składanie i łączenie (sklejanie) poszczególnych elementów lukrem lub za pomocą gorącego karmelu
  • dekorowanie (niektóre elementy łatwiej dekoruje się przed złożeniem domku) białym lub zabarwionym lukrem, drobnymi słodyczami, płatkami migdałowymi itd.

Gotowy domek z piernika można opakować w celofan i zawiązać wstążeczką[9].

Piernikowy domek jest nie tylko artystycznym wyrobem cukierniczym, ale także może być postrzegany jako przykład modelarstwa architektonicznego[4].

  •  
    Upieczone elementy
  •  
    Dekorowanie elementów

Gotowy zestaw edytuj

Zrobienie piernikowej chatki od podstaw jest praco- i czasochłonne, oraz wymaga umiejętności wyrobu i wypieku ciasta, m.in. dlatego popularność zdobyły zestawy zawierające gotowe elementy przeznaczone do budowania i składania[10].

Dostępne w handlu zestawy zawierają 6 upieczonych prostokątnych pierników-paneli: dwa do złożenia dachu, dwie ściany boczne oraz ścianę frontową i tylną domku, nadające się do bezpośredniego składania i sklejania, oraz tubkę z glazurą i słodkie kolorowe dekoracje np. cukrowe gwiazdki, owocowe żelki, posypki[11], aczkolwiek zestawy różnią się między sobą składem opakowania (mogą nie zawierać glazury, ale mogą mieć jej dwa rodzaje) oraz trudnością wykonania[10].

Historia i współczesność edytuj

 
Ilustracja do bajki o Jasiu i Małgosi, 1910 rok

Domki z piernika zaczęto robić w Niemczech w XVI wieku, głównie w okresie świąt Bożego Narodzenia. Do wzrostu ich popularności przyczyniło się opublikowanie bajki dla dzieci Jaś i Małgosia[12] w 1812 roku. W oryginalnej wersji bajki braci Grimm domek wiedźmy był zrobiony z chleba i cukrowych ozdób, dopiero w operze Jaś i Małgosia, opartej na opowiadaniu braci Grimm, skomponowanej przez Engelberta Humperdincka pod koniec XIX wieku, domek czarownicy został przekształcony w domek z pierników, ozdobiony lukrem i cukierkami[13]. Wypiekanie domków z ciasta piernikowego stało się w Niemczech popularnym zajęciem[14]. Jednak dokładne pochodzenie piernikowych domków pozostaje nieznane[15].

Naraz okrzyk zdziwienia wyrwał się z piersi dzieci. Przed nimi stała chatka, ale jakże dziwna! Dach miała z piernika, ściany czekoladowe, a okna z lodowatego cukru. Rzuciły się zgłodniałe dzieciny i obrywać i jeść poczęły.

Bracia Grimm, bajka Jaś i Małgosia (Grimm, 1932), Wikiźródła

Tradycję robienia domków z piernika na święta Bożego Narodzenia przenieśli do Ameryki niemieccy imigranci. Praktyka ta pozostaje do dzisiaj szczególnie popularna w Pensylwanii, gdzie mieszka dużo osób o niemieckim pochodzeniu[16].

Współcześnie piernikowe domki stały się bożonarodzeniową tradycją i są znane praktycznie na całym świecie[12].

W norweskim mieście Bergen od 1991 roku corocznie można obejrzeć wystawę przedstawiającą miniaturowe „piernikowe miasteczko” Pepperkakebyen, zbudowane z około 2000 domków i innych budynków zrobionych z piernika, barwnie udekorowanch i oświetlonych[17][14].

W Polsce edytuj

Tradycyjne chatki z piernika robi się także co roku w okresie świąt Bożego Narodzenia w wielu polskich domach[9]. We Wrocławiu w Kolejkowie można (od końca listopada do końca lutego 2022 roku) oglądać wystawę przedstawiającą miasto wykonane z piernika, do zbudowania którego zużyto ponad tonę korzennego ciasta, 98 kg miodu, 34 kg przypraw, 27 kg czekolady oraz kilogramy cukrowych posypek, wiórek czekoladowych i „perełek”[18].

Piernikowa chatka znad rzeki Mrogi edytuj

 
Piernikowe chatki znad rzeki Mrogi

Piernikowa chatka znad rzeki Mrogi została wpisana na listę produktów tradycyjnych w kategorii wyrobów piekarniczych i cukierniczych województwa łódzkiego w 2008 roku. Piernikowa chatka znad Mrogi jest ciemnobrązowa i oblana białym lukrem, który tworzy sople zwisające z dachu. Ma okna i otwarte drzwi. Wokół chatki znajduje się płotek i choinki. Duża chatka ma rozmiary 22/25/22 cm. Mała chatka ma rozmiary 17/24/16 cm. Wyrobione surowe piernikowe ciasto na chatkę jest gęste i elastyczne, gładkie w dotyku. Po upieczeniu piernik jest twardy i gładki. Chatka jest składana z osobno wypiekanych pasujących do siebie elementów. Lukier użyty do dekorowania jest szorstki[19].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Domki z piernika – świąteczne inspiracje. Cud-kobietami, 2020. [dostęp 2021-11-30]. (pol.).
  2. ↑ Gingerbread house. Recipetips.com. [dostęp 2021-11-30]. (ang.).
  3. ↑ Kristine Samuell: A Year of Gingerbread Houses: Making and Decorating Gingerbread Houses for All Seasons. Lark Books, 2015, s. Wstęp. ISBN 978-1-4547-0891-9.
  4. ↑ a b Aaron Morgan i Paige Gilchrist: Making Great Gingerbread Houses: Delicious Designs from Cabins to Castles, from Lighthouses to Tree Houses. Lark Books, 2001, s. Wstęp. ISBN 978-1-57990-136-3.
  5. ↑ HolyArt: Dom z piernika szkło dmuchane ozdoba choinkowa. holyart.pl. [dostęp 2021-12-04]. (pol.).
  6. ↑ Firma Biliński: Bombka formowana piernikowa chatka. ozdobychoinkowe.pl. [dostęp 2021-12-04]. (pol.).
  7. ↑ Project Kid: DIY Peper Gingerbread House – How to make a cardboard gingerbread house for Christmas. projectkid.com, 2019. [dostęp 2021-12-04]. (ang.).
  8. ↑ Veronika Alice Gunter: Making Gingerbread Houses: Dozens of Delectable Designs & Ideas. Lark Books, 2004, s. 6 do 11. ISBN 1-57990-506-4.
  9. ↑ a b Rafał Natorski: Komercyjny wymysł czy tradycja? Skąd się wzięła piernikowa chatka – słodki symbol Bożego Narodzenia. kuchnia.wp.pl, 2017. [dostęp 2021-12-03]. (pol.).
  10. ↑ a b Mary Kate Hoban: The 9 Best Gingerbread Kits in 2021. The Spruce Eats, 2021. [dostęp 2021-12-04]. (ang.).
  11. ↑ M&S Gingerbread House Kit 645 g. [dostęp 2021-12-04].
  12. ↑ a b Susan Rowsell: Christmas Around the World: An Advent Book. Friesenpress, 2020, s. 161. ISBN 978-1-5255-8193-9.
  13. ↑ Mary Brigid Barrett: Talk Art! The Artistic Tradition of the Gingerbread House. The National Children's Book and Literacy Alliance, 2010. [dostęp 2021-12-04]. (ang.).
  14. ↑ a b Darra Goldstein: The Oxford Companion to Sugar and Sweets. Oxford University Press, 2015, s. 304, 305. ISBN 978-0-19-931339-6.
  15. ↑ Josef Memminger (projektleitung). Geschichte des Lebkuchenhauses – Wir bauen ein Lebkuchenhaus. „GeschichtePLUS”, s. 5,6, 2016. Monachium: Lehrer-bildung Uniwersytet Ludwika i Maksymiliana w Monachium. 
  16. ↑ Alysa Levene: Cake: A Slice of History. Hachette UK, 2016. ISBN 978-1-4722-2683-9.
  17. ↑ Pepperkakebyen 2021 // Xhibition Kjøpesenter, Bergen. Pepperkakebyen.org. [dostęp 2021-11-30]. (norw.).
  18. ↑ Kolejkowo: Miasto z Piernika. wroclaw.pl, 2021. [dostęp 2021-12-04]. (pol.).
  19. ↑ Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi: Piernikowa chatka znad rzeki Mrogi. gov.pl, 2018. [dostęp 2021-12-03]. (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Piernikowa_chatka&oldid=72901997”