Pierre Mendès France

polityk francuski

Pierre Mendès France (wym. [pjɛʁ mɑ̃dɛs fʁɑ̃s]; ur. 11 stycznia 1907 w Paryżu, zm. 18 października 1982) – francuski polityk.

Pierre Mendès France

Młodość i początki kariery politycznej edytuj

Pochodził z żydowskiej rodziny rodem z Portugalii („Mendès de França”)[1]. Od wczesnej młodości miał poglądy socjalistyczne. W wieku 15 lat zdał maturę, zaś mając lat 21 został wpisany na listę adwokatów (studiował na uniwersytecie w Paryżu). Wstąpił do Partii Radykalnej, której ówczesnym przywódcą był Édouard Daladier. W roku 1932 został członkiem Zgromadzenia Narodowego (był wówczas najmłodszym deputowanym).

W roku 1936 został sekretarzem stanu ds. finansów w gabinecie Frontu Ludowego, pod przewodnictwem Leona Bluma.

W czasie wojny i krótko po wyzwoleniu edytuj

W roku 1940 stanowczo opowiadał się przeciwko kapitulacji, a kiedy do władzy doszedł Philippe Pétain, Mendès France wraz z grupą deputowanych (wśród nich byli przyszły prezydent i jego kolega z rządu Bluma Vincent Auriol oraz Daladier) został zmuszony do powrotu do Francji, gdzie stanął przed sądem, który skazał go na karę więzienia. Uciekł jednak (używając nazwiska Jan Lemberg) wraz z grupą Polaków udających się na Kubę[2] i nawiązał kontakt z przywódcą Wolnej Francji, generałem Charles’em de Gaulle’em. Szybko zawiązała się między nimi współpraca, a nawet coś w rodzaju wzajemnej sympatii. Mendès France służył początkowo w lotnictwie, a następnie został w roku 1943 komisarzem ds. finansów.

Po wyzwoleniu został ministrem finansów i gospodarki, ale ustąpił na skutek sporu z innym ministrem (i również przyszłym premierem) Rene Plevenem.

Kariera w IV Republice edytuj

Mendès France został w wyborach roku 1947 wybrany członkiem Zgromadzenia Narodowego, odzyskując swoje przedwojenne miejsce. Od roku 1950 wyróżniał się jako zdecydowany krytyk francuskiego kolonializmu. Był przeciwnikiem wojny w Indochinach.

Premier rządu Republiki edytuj

Mendès France został mianowany premierem i 18 czerwca 1954 roku uzyskał inwestyturę. Jego ministrem spraw wewnętrznych był François Mitterrand. Priorytetem Mendès France’a było zakończenie wojny w Indochinach. Cel ten osiągnął na konferencji w Genewie. Uregulował też kwestię Tunezji, nadając jej autonomię, co doprowadziło w kilka lat później do jej pełnej niepodległości.

Poniósł porażkę przy odrzuceniu przez Zgromadzenie (głównie głosami gaullistów i komunistów) projektu przystąpienia do Europejskiej Wspólnoty Obronnej, co zniweczyło całe przedsięwzięcie. Jego gabinet upadł w lutym 1955 roku. Obalony premier oświadczył wówczas: To, co dokonało się w kraju w ciągu tych siedmiu miesięcy, nie może zostać już zatrzymane. Robert Bielecki w swoim zbiorze szkiców o politykach francuskich pt. De Gaulle i inni rozdział poświęcony Mendès France'owi zatytułował „Jedyna nadzieja IV Republiki”. Nie ulega wątpliwości, że Mendès France odniósł poważne sukcesy, zwłaszcza w dziedzinie polityki zagranicznej. To on właściwie rozpoczął proces dekolonizacji. Przed powrotem generała de Gaulle’a do władzy pełnił jeszcze, prócz piastowania mandatu deputowanego, funkcję wicepremiera w rządzie Guy Molleta.

V Republika edytuj

W roku 1958 Mendès France był – obok Mitterranda i Daladiera – jednym z największych przeciwników powierzenia władzy de Gaulle'owi. Jako jeden z nielicznych głosował przeciwko udzieleniu mu inwestytury 1 czerwca 1958 roku (powiedział wtedy, że czyni to ze ściśniętym sercem). W wyborach tegoż roku stracił mandat, co ponoć zmartwiło generała.

Kilka lat później wstąpił do Zjednoczonej Partii Socjalistycznej (PSU) Michela Rocarda. Z jej ramienia został ponownie wybrany w skład zgromadzenia (1967), ale przegrał rok później. Udzielał poparcia swemu dawnemu ministrowi Mitterrandowi w walce o fotel prezydencki, ale sam nie powrócił już do czynnej działalności politycznej. Opublikował kilkanaście książek.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Jacques Nantet, Pierre Mendès France, Éditions du Centurion, 1967, s. 19.
  2. Geoffrey Adams, Political ecumenism: Catholics, Jews and Protestants in de Gaulle's Free France, 1940–1945, McGill-Queen’s Press, 2006, s. 158-159.