Pierre de Fermat

	Pierre de Fermat
	Pierre de Fermat
Data i miejsce urodzenia	17 sierpnia 1601 ; Beaumont-de-Lomagne
Data i miejsce śmierci	12 stycznia 1665 ; Castres
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Pierre de Fermat (ur. 17 sierpnia 1601 w Beaumont-de-Lomagne, zm. 12 stycznia 1665 w Castres) – matematyk (samouk) francuski, z wykształcenia prawnik^[1] i lingwista, od 1631 radca parlamentu (ówczesna nazwa sądu) w Tuluzie. Większość jego prac matematycznych została opublikowana dopiero po śmierci przez syna, Samuela. Pierre de Fermat dokonał wielu odkryć w teorii liczb, m.in. sformułował słynne wielkie twierdzenie Fermata. Wykazał, że wszystkie krzywe drugiego stopnia da się uzyskać przez odpowiednie przecinanie płaszczyzną powierzchni stożka; podał metodę znajdowania ekstremum funkcji. Jego prace wraz z pracami Blaise Pascala stworzyły też podstawy pod późniejszy rozwój rachunku prawdopodobieństwa.

Fermat nie publikował swoich odkryć, przez co pozostawały nieznane. Niektóre z nich zostały następnie niezależnie odkryte przez Kartezjusza, co wywołało spór o pierwszeństwo^[2]. Było tak m.in. z kartezjańskim układem współrzędnych i wieloma innymi zastosowaniami algebry w geometrii. Fermat już w 1636 wprowadził metodę prostokątnego układu współrzędnych, przeprowadził dowód, że równaniom pierwszego stopnia odpowiadają proste, a równaniom drugiego stopnia linie odpowiadające przecięciu stożka płaszczyzną (np. elipsy, hiperbole, parabole)^[3]. Spór między Fermatem a Kartezjuszem zakończył się ostatecznie pogodzeniem obu uczonych i wzajemnym uznaniem zasług. Obecnie obaj uznawani są za ojców geometrii analitycznej^[2].

Pomnik Fermata w Beaumont-de-Lomagne.

Zobacz teżEdytuj

PrzypisyEdytuj

↑ Fermat Pierre, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-07-30] .
↑ ^a ^b Schlager i Lauer 2000 ↓, s. 242.
↑ Adam B. Empacher, Zbigniew Sęp, Anna Żakowska, Wojciech Żakowski Mały słownik matematyczny, Wiedza powszechna, Warszawa 1975, wydanie 6, s. 68.

BibliografiaEdytuj

NeilN. Schlager NeilN., JoshJ. Lauer JoshJ. (red.), Science and Its Times. Understanding the Social Significance of Scientific Discovery, t. III. 1450-1699, Farmington Hills, MI: Gale Group, 2000 .

Linki zewnętrzneEdytuj

[1] Fermat Pierre, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-07-30] .

[CITEREFSchlagerLauer2000242-2] Schlager i Lauer 2000 ↓, s. 242.

[3] Adam B. Empacher, Zbigniew Sęp, Anna Żakowska, Wojciech Żakowski Mały słownik matematyczny, Wiedza powszechna, Warszawa 1975, wydanie 6, s. 68.

[1]

[2]

[3]