Pilobolus

rodzaj grzybów

Pilobolus Tode (zrywka) – rodzaj grzybów z rzędu pleśniakowców (Mucorales)[1]. Grzyby saprotroficzne i koprofilne żyjące na odchodach zwierząt roślinożernych[2].

Zrywka
Ilustracja
Pilobolus crystallinus
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

Mucoromycota

Klasa

Mucoromycetes

Rząd

pleśniakowce

Rodzina

zrywkowate

Rodzaj

zrywka

Nazwa systematyczna
Pilobolus Tode
Schr. Ges. naturf. Freunde, Berlin 5: 46 (1784)
Typ nomenklatoryczny

Pilobolus crystallinus (F.H. Wigg.) Tode 1784

Charakterystyka edytuj

Cykl życiowy
Gdy rozwijający się na odchodach sporangiofor Pilobolus dojrzeje, jego zarodnia wraz z zarodnikami konidialnymi zostaje wyrzucona na pewną odległość w trawę otaczająca odchody. Tego typu zarodniki wyrzucane przez ciśnienie noszą nazwę balistospor. Gdy wraz z trawą zostaną zjedzone przez zwierzę roślinożerne, przechodzą bez uszkodzenia przez jego przewód pokarmowy i po wydaleniu wraz z odchodami od razu mają korzystne warunki do rozwoju. Kiełkują, a wyrastająca z nich grzybnia przerasta łajno odżywiając się zawartymi w nim substancjami organicznymi. Później na zewnątrz łajna z grzybni wyrastają sporangiofory z zarodnikami[2].
Budowa zarodni
Sporangiofor Pilobolus ma charakterystyczną, wyjątkową budowę. Hialinowy konidiofor zakończony jest podobnym do balonu pęcherzykiem, u podstawy którego znajduje się pierścieniowate zgrubienie zawierające karoten. Gdy promienie światła padają z góry na nabrzmienie, załamują się w nim i skupiają na pierścieniu cytoplazmy. W tym stanie trzonek nie wykonuje ruchów. Gdy jednak światło padnie na trzonek z boku, wówczas załamuje się w jego nabrzmieniu pod innym kątem i odbija na przeciwną ścianę komórki. W wyniku reakcji fotochemicznej powstaje bodziec powodujący ustawienie się sporangioforu prostopadle do źródła światła. Zarodnia zbudowana jest z dwóch warstw; wewnętrznej, otaczającej zarodniki i zewnętrznej. Warstwa zewnętrzna u podstawy jest słabsza, mniej skutynizowana i ulega stopniowemu zgalaretowaceniu. W zarodni w miarę jej dojrzewania następuje wzrost ciśnienia. Może ono dojść nawet do 55 atmosfer. Gdy przekroczy wytrzymałość zarodni powoduje rozszczepienie się jej warstw. Zarodnia pęka w najsłabszym miejscu przy podstawie i siłą odrzutu zostaje wyrzucona na odległość czasami nawet ponad 2 m. Powstaje przy tym trzask możliwy do usłyszenia z kilku metrów. Odrzucona zarodnia przykleja się do podłoża swoją dolną, zgalaretowaciałą ścianą. Jej wewnętrzna warstwa pozostaje nieuszkodzona, dzięki czemu znajdujące się w niej zarodniki przez długi czas są chronione i zachowują zdolność kiełkowania[3].
 
1 – zarodnia, 2 – kolumella, 3 – pęcherzyk, 4 – sporangiofor, 5 – grzybnia

Systematyka edytuj

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum
Pilobolaceae, Mucorales, Incertae sedis, Mucoromycetes, Mucoromycotina, Mucoromycota, Fungi[1].
Nazwa
Nazwę Pilobolus wprowadził do taksonomii grzybów Heinrich Julius Tode w 1915 r.[1] Nazwa polska według X tomu Grzybów[4].
Synonimy
Hydrogera F.H. Wigg. 1780, Pycnopodium Corda 1842, Sacidium Nees, in Kunze & Schmidt, 1823, Sacidium Sacc. 1880[5].
Gatunki występujące w Polsce

Nazwy naukowe na podstawie Index Fungorum. Wykaz gatunków według Mułenki i in.[6]

Przypisy edytuj

  1. a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2020-12-24] (ang.).
  2. a b B.C. Lodha, Studies on coprophilous fungi. II; Chaetomium, Antonie van Leeuwenhoek, december 1964, 30 (1): 163–167.
  3. Zbigniew Podbielkowski, Rośliny zarodnikowe, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, ISBN 83-01-04394-6.
  4. Alina Skirgiełło, Maria Zadara, Maria Ławrynowicz, Grzyby (Mycota). Tom X. Glonowce (Phycomycetes), Pleśniakowce (Mucorales), Kłębiankowe (Endogonales), Warszawa-Kraków, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979.
  5. Species Fungorum [online] [dostęp 2020-12-24] (ang.).
  6. Wiesław Mułenko, Tomasz Majewski, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Wstępna lista grzybów mikroskopijnych Polski, Kraków: W. Szafer. Institute of Botany, PAN, 2008, ISBN 978-83-89648-75-4.