Pioneer 10
Pioneer 10 – bezzałogowa sonda kosmiczna NASA, wyniesiona z przylądka Canaveral na Florydzie z zespołu startowego nr 36, 3 marca 1972 roku przy użyciu rakiety nośnej Atlas Centaur. Pierwszy próbnik badający Jowisza i pierwszy, który miał przebyć pas planetoid (wszedł w pas planetoid 15 lipca 1972). 3 grudnia 1973 roku przeleciała w odległości 130 354 km od Jowisza. Pioneer 10 przekazał na Ziemię 300 zdjęć planety, odkrył pasy radiacyjne i przekazał szczegóły na temat magnetosfery Jowisza. Sondę wykorzystano także do dokładniejszego wyznaczenia masy Jowisza i jego czterech księżyców galileuszowych. Pioneer 10 był pierwszą sondą, która przeleciała przez pas planetoid, udowadniając, że jest to bezpieczne. Wyniki badań magnetosfery Jowisza spowodowały przeprojektowanie sond Voyager 1 i 2, tak by pasy radiacyjne planety nie uszkodziły aparatury obu sond. Pioneer 10 stał się też pierwszą sondą, która osiągnęła prędkość ucieczki z Układu Słonecznego (tzw. trzecią prędkość kosmiczną).
| ||
| ||
| Inne nazwy | Pioneer F | |
| Zaangażowani |  NASA Ames Research Center
| |
| Indeks COSPAR | 1972-012A | |
| Indeks NORAD | 05860 | |
| Rakieta nośna | Atlas/Centaur/TE364-4 | |
| Miejsce startu | Cape Canaveral Air Force Station, Stany Zjednoczone | |
| Cel misji | Jowisz | |
| Orbita (docelowa, początkowa) | ||
| Czas trwania | ||
| Początek misji | 3 marca 1972 (01:49:04 UTC) | |
| Koniec misji | 23 stycznia 2003 | |
| Wymiary | ||
| Masa całkowita | 258 kg | |
| Masa aparatury naukowej | 30 kg | |
Cele misjiEdytuj
Do celów misji należało zbadanie międzyplanetarnych i planetarnych pól magnetycznych, parametrów wiatru słonecznego, obszarów heliosfery, obszarów neutralnego wodoru, właściwości pyłu kosmicznego, promieniowania kosmicznego, zorzy polarnej Jowisza, fal radiowych, atmosfery Jowisza i niektórych jego satelitów, a także wykonanie zdjęć Jowisza i jego satelitów.
Konstrukcja sondyEdytuj
Sondy Pioneer 10 i 11, których misje zostały w 1969 roku zaakceptowane do realizacji, były pierwszymi próbnikami, które miały przejść przez pas planetoid i zbadać otoczenie Jowisza. Zdobyte doświadczenia zostały wykorzystane przy budowie sond programu Voyager[1]. Konstrukcja była stosunkowo lekka – sonda miała masę zaledwie 260 kg, wliczając w to 30 kg instrumentów naukowych i 27 kg paliwa. Energii elektrycznej dostarczały 4 radioizotopowe generatory termoelektryczne typu SNAP-19 (RTG) (zawierające pluton-238) o całkowitej mocy przy starcie 155 W. Łączność zapewniała paraboliczna antena główna o średnicy 2,74 m oraz anteny pomocnicze.
Instrumenty naukoweEdytuj
Na pokładzie sondy zostało zainstalowanych 11 instrumentów naukowych:
- Helium Vector Magnetometer – magnetometr
- Plasma Analyser – analizator plazmy
- Charged Particle Composition Instrument – detektor cząstek naładowanych
- Cosmic Ray Telescope – teleskop promieniowania kosmicznego
- Geiger Tube Telescopes – zestaw siedmiu liczników Geigera-Müllera
- Trapped Radiation Detector – detektor cząstek promieniowania uwięzionego
- Asteroid/ Meteoroid Detector (Sisyphus) – detektor planetoid i meteoroidów
- Meteoroid Detector – detektor meteoroidów
- Ultraviolet Photometer – fotometr ultrafioletu
- Imaging Photopolarimeter – fotopolarymetr obrazujący
- Infrared Radiometer – radiometr podczerwieni
Zakończenie misjiEdytuj
Po 25 latach od startu, 31 marca 1997 roku misja została oficjalnie zakończona. Pioneer 10 znajdował się wtedy w odległości 10 mld km od Słońca. Po raz ostatni dane telemetryczne z sondy odebrano 27 kwietnia 2002 roku. Ostatnie bardzo słabe sygnały zdołano odebrać 23 stycznia 2003 roku.
W dniu 21 stycznia 2010 roku Pioneer 10 osiągnął odległość 100,0 au od Słońca (czyli 14,96 mld km), znajdując się poza pasem Kuipera, oddalając się z prędkością 12,082 km/s (2,549 au rocznie)[2].
Obecny statusEdytuj
1 stycznia 2016 roku Pioneer 10 znajdował się około 114,068 au od Ziemi (około 16 mld kilometrów). Jego prędkość względem Słońca wynosiła 12,037 km/s, pokonując średnio 2,539 AU rocznie. Obserwowana wielkość gwiazdowa Słońca, widzianego z pokładu sondy, wynosi −16,6 magnitudo. Światło słoneczne potrzebowało wtedy 14,79 godzin, by dotrzeć do sondy[3]. Voyager 2 prawdopodobnie „wyprzedzi” sondę Pioneer 10 pod względem odległości od Słońca w 2023 roku.
Pioneer 10 jest pierwszym obiektem ziemskim, który dotarł do zewnętrznych obszarów Układu Słonecznego i kiedyś, jeśli nie wystąpią żadne niespodziewane czynniki w rodzaju kolizji z jakąś materią, opuści go zupełnie. Wciąż nie dotarł jeszcze do heliopauzy ani do obłoku Oorta. Za ponad 2 miliony lat sonda przeleci w pobliżu gwiazdy Aldebaran w gwiazdozbiorze Byka[4], odległej o 68 lat świetlnych (przy założeniu, że gwiazda ta będzie miała zerową prędkość).
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ William E. Burrows, Exploring Space, (New York: Random House, 1990), p. 266–8.
- ↑ Spacecraft escaping the Solar System; Heavens-Above GmbH
- ↑ Pojazdy kosmiczne opuszczające Układ Słoneczny, www.heavens-above.com [dostęp 2016-01-02].
- ↑ NASA - The Pioneer Missions (ang.). [dostęp 2009-12-29].
Linki zewnętrzneEdytuj
- Pojazdy kosmiczne opuszczające Układ Słoneczny – strona podająca aktualną pozycję sondy w czasie rzeczywistym
- NSSDC Master Catalog (ang.)
- Encyclopedia Astronautica (ang.)