Piotr Jarża
 |
Ten artykuł od 2014-09 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Piotr Jarża (ur. w 1929 w Łazach, zm. w 2008 w Krakowie) – polski rysownik i malarz, ilustrator książek, scenograf teatralny, pedagog w dziedzinie sztuki.
Życiorys edytuj
W młodości działacz niepodległościowy, uczestnik ruchu oporu prześladowany przez władze komunistyczne, ofiara represji stalinowskich. Jako więzień polityczny doznał utraty zdrowia, co doprowadziło do postępującego kalectwa. W latach 1955-1958 studiował malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, u profesorów Emila Krchy i Jana Świderskiego. W 1961 r. autor scenografii spektaklu "Zielone rękawice" Tymoteusza Karpowicza - Inscenizacja i reżyseria Wanda Błońska, Teatr 38 w Krakowie (prapremiera polska – 26 stycznia 1961 r.). Autor ilustracji książkowych, m.in. do znanego podręcznika „Psychologia ogólna” Marii Przetacznikowej-Gierowskiej i Grażyny Makiełło-Jarży (Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1972, 1975, 1977)[1]. Od roku 1958 brał udział w wystawach sztuki, m.in. w słynnej X Ogólnopolskiej Wystawie Malarstwa "Bielska Jesień ’72" - 18 listopada–18 grudnia 1972, Pawilon Wystawowy Związku Polskich Artystów Plastyków, Bielsko-Biała. W latach 1972-2005 ceniony nauczyciel rysunku i malarstwa w Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych w Krakowie.
Twórczość artystyczna edytuj
Malarstwo Piotra Jarży z wczesnego okresu charakteryzuje emocjonalny nastrój połączony z lekkością i spontanicznością gestu malarskiego. Obrazy te, pełne wirtuozerii materii i subtelnych napięć kolorystycznych budujących kompozycje płócien, prezentują rozległą gamę nastrojów w czym przypominają "wewnętrzne pejzaże". Momentem zwrotnym w działalności artystycznej Piotra Jarży okazał się rok 1968 - nastąpiło przejście od emocjonalnej ekspresji do intelektualizacji procesu twórczego. Artysta zrezygnował z dotychczasowej estetyki na rzecz minimalizmu: geometrycznych form i uproszczonych kształtów o ściszonym, harmonijnym kolorycie utrzymanym w ciepłych tonacjach, ale zróżnicowanej fakturze malarskiej. Tendencja do wychodzenie poza granice dwu wymiarów płaszczyzny obrazu wyraźnie zarysowała się w późniejszej twórczości Piotra Jarży, gdy chętnie sięgał do świata dzieciństwa. Częstym tematem jego skłaniających do refleksji obrazów była martwa natura, niekiedy umieszczona na tle pejzażu. Powtarzającym się motywem były zabawki dziecięce leżące na plaży. Fakturę tych obrazów artysta tworzył z mieszaniny farb olejnych i piasku. Są to prace, w których zacierał różnicę między umownym a realnym statusem obrazu świata, traktując obraz jako formę wyrazu, realizacji malarskiej i tworzywo refleksji.
Malarstwo pozostawało dla Piotra Jarży zawsze sztuką autonomiczną, niezależną od pracy w PLSP. W latach osiemdziesiątych w katalogu do jednej ze swoich wystaw napisał: „Interesuje mnie świat widzialny i obce są mi wykresy statystyczne, linearne i kolorystyczne pod które podkłada się różne treści, koncepcje i domniemania".
W opinii Jerzego Madeyskiego i Ignacego Trybowskiego był wychowawcą wielu znanych artystów. Do jego uczniów należeli m.in. Piotr Jargusz, Andrzej Kapusta, Teodora Pawełko-Kwiatkowska, Stanisław Kwiatkowski, Zbigniew Nesterowicz, Zbigniew Rabsztyn, Dorota Taff-Rozwadowska. Przez uczniów - co opisał Andrzej Matynia w felietonie "Czy można mówić o formie edukacji artystycznej?" - określany jako "Mistrz syntezy".
Wybrane wystawy indywidualne edytuj
- 1989 - malarstwo, Galeria PLSP, Kraków
- 2005 - malarstwo i grafika (wspólnie z Julią Jarżą), Galeria Na Piętrze, Biuro Wystaw Artystycznych, Kielce
- 2008 - "Spotkanie z Piotrem" - malarstwo, Cricoteka, Nadwiślańska 4, Kraków
Linki zewnętrzne edytuj
- Fotoreportaż z wernisażu wystawy malarstwa Piotra Jarży w Cricotece w Krakowie 13.06.2008 r.
http://www.sztukpuk.art.pl/assets/wydarzenia2008/cricoteka_02jarza/index.htm
- Oficjalna strona Zespołu Państwowych Szkół Plastycznych w Krakowie. Kalendarium 1945–2013: 30 - lecie PLSP 1976 r. cykl wystaw, prace prezentowali: Piotr Jarża, Roman Tarkowski, Maciej Bieniasz, Alina Kalczyńska, Jerzy Napieracz, Anna Praxmajer, Marian Konieczny.
https://web.archive.org/web/20141129164556/http://licplast-krakow.neostrada.pl/historia_szk.html
- Biuletyn "Plastyk", kwartalnik.
- Katalog wystawy "Razem: Piotr Jarża, Julia Jarża", Biuro Wystaw Artystycznych, Kielce, Galeria "Na Piętrze", 2005. ISBN 83-89436-27-2, 9788389436276
https://books.google.com/books/about/Razem.html?id=2ZzHMwEACAAJ&redir_esc=y
- Piotr Jarża. Kartki - Malarstwo.
http://www.wici.info/modules.php?name=Kartki&file=kartki_info&kid=215
- Piotr Jarża - scenograf. Tymoteusz Karpowicz – spektakl pt. ZIELONE RĄKAWICE. Inscenizacja i reżyseria – Wanda Błońska. Teatr 38.
- Piotr Jarża - scenograf Teatru 38 w Krakowie, programy. Teatr 38 - "5 lat" - Program Jubileuszowy 11.02.1962 r. Zespół Teatru w sezonie 1960/61, s. 4.
https://e-teatr.pl/files/programy/2013_11/50726/platonow_teatr_38_krakow_1962.pdf https://e-teatr.pl/files/programy/2012_06/37652/platonow_teatr_38_krakow_1962.pdf
- Piotr Jarża - scenografia do spektaklu "Zmierzch demonów" Romana Brandstaettera. Teatr Ziemi Pomorskiej w Grudziądzu (premiera 12.10. 1979 r.)
http://www.e-teatr.pl/en/realizacje/14117,szczegoly.html
- Wspomnienie o Piotrze Jarży. Piotr Jargusz "Obrazy z sztuka pamięci". Centrum Sztuki Współczesnej Solvay, Karaków, czerwiec-lipiec 2001. s. 14
http://pbc.up.krakow.pl/Content/3451/piotr_jargusz_-_obrazy_a_sztuka_pamieci.pdf
- Udział w X Ogólnopolskiej Wystawie Malarstwa "Bielska Jesień ’72". Pawilon Wystawowy ZPAP, Bielsko-Biała.
Przypisy edytuj
- ↑ Maria Przetacznikowa, Grażyna Makiełło-Jarża, Psychologia ogólna: materiały pomocnicze dla zakładów kształcenia nauczycieli przedszkoli, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1975 [zarchiwizowane 2014-10-17].
Bibliografia edytuj
- Janusz Antos i in.: "Encyklopedia sztuki polskiej", Wydawnictwo Kluszczyński. Kraków 2001. ISBN 83-88080-56-3.
- Jolanta Chrzanowska-Pieńkos, Andrzej Pieńkos: Leksykon sztuki polskiej XX wieku, Wydawnictwo Kurpisz, 2001, ISBN 83-86600-48-9
- Jerzy Madeyski: „Bezmiar widzenia”, felieton o sztuce. "Dziennik Polski", nr 24 z 29.01.2000, s. 5
- Andrzej Matynia: "Czy można mówić o formie edukacji artystycznej?", felieton. "Projekt", Warszawa 1987, nr 3, s. 14
- Ignacy Trybowski: "Malarstwo w Krakowie od 1960 do 1990 roku", katalog wystawy, Kraków, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie: "Uniwersitas", 1991, s. 8
- Józef Lucjan Ząbkowski (red.): "175 lat nauczania malarstwa, rzeźby i grafiki w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych". Kraków: Sztuka, 1994. ISBN 83-901350-0-0.