Wikipedia

Pisarzowice (powiat krapkowicki)

wieś w województwie opolskim

Pisarzowice (dodatkowa nazwa w j. niem. Schreibersdorf) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie krapkowickim, w gminie Strzeleczki[4]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Kotliny Raciborskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej, w dorzeczu Osobłogi.

Pisarzowice
wieś
Ilustracja
Południowa część Pisarzowic
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

krapkowicki

Gmina

Strzeleczki

Liczba ludności (2022)

423[2]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

47-364[3]

Tablice rejestracyjne

OKR

SIMC

0503557

Położenie na mapie gminy Strzeleczki
Mapa konturowa gminy Strzeleczki, na dole znajduje się punkt z opisem „Pisarzowice”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Pisarzowice”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Pisarzowice”
Położenie na mapie powiatu krapkowickiego
Mapa konturowa powiatu krapkowickiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Pisarzowice”
Ziemia50°25′10″N 17°51′31″E/50,419444 17,858611[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

W latach 1945–1954 miejscowość należała do gminy Kórnica w powiecie prudnickim. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2022 wieś była zamieszkana przez 423 osoby[2].

Do wsi należy przysiółek Buława.

Geografia edytuj

Położenie edytuj

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 15 km od granicy z Czechami, w zachodniej części Kotliny Raciborskiej, tuż przy granicy gminy Strzeleczki z gminą Biała (powiat prudnicki). Należy do Euroregionu Pradziad[5]. Położona jest w dorzeczu Osobłogi[6].

Integralne części wsi edytuj

Integralne części wsi Pisarzowice[4][7]
SIMC Nazwa Rodzaj
nie nadano Amerykan uroczysko-dawna miejscowość
0503563 Buława przysiółek

Nazwa edytuj

W historii nazwa wsi zapisywana była w językach łacińskim, polskim oraz niemieckim. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod polską nazwą Pisarzowic oraz niemiecką Schreibersdorf[8].

Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod niemiecką nazwą Schreibersdorf, a także wymienia polską nazwę Pisarcowice we fragmencie: "Schreibersdorf (1301 Villa Scriptoris, 1383 Schreibersdorf, polnisch Pisarcowice)"[9]. 15 marca 1947 r. nadano miejscowości, wówczas administracyjnie należącej do powiatu prudnickiego, polską nazwę Pisarzowice[10].

Historia edytuj

Wieś została założona w XIII wieku[6]. Najstarszą pośrednią wzmianką o istnieniu Pisarzowic jest dokument wystawiony po łacinie w Głogówku 1 października 1285[11], kończący spór własnościowy między klasztorem cystersów w Lubiążu a przedstawicielami rodziny rycerskiej, która później była właścicielami Pisarzowic. Do dokumentu przywieszono obok pieczęci książęcej, pieczęć rycerską o napisie w otoku „+ S'ADE DE SCRIPTORIS VILLA” (wieś pisarza), będąca pieczęcią rycerza Adko. W tym czasie powstała w Pisarzowicach pierwsza obronna siedziba rycerska znajdująca się na wschód od wsi[12].

 
Pieczęć Pisarzowic (1722)

Na początku XIV wieku w Pisarzowicach znajdowały się dwa młyny, karczma, kościół, folwark. Informacje o tym potwierdza dokument z 17 listopada 1301 roku wystawiony w Krasiejowie, w którym stwierdzono, że rycerz Adko, za zgodą swych synów Dytryka i Adka, oraz swych braci przyrodnich Gotarda i Przedbora, dokonał zamiany z opatem Janem z Henrykowa wsi Pisarzowice (villa scriptoris), na wieś Milejowice w księstwie bytomskim (Mileiowiz in terra Bytomensi)[potrzebny przypis]. W konsekwencji, jako że klasztor w Henrykowie był filią klasztoru w Lubiążu, miejscowość stała się własnością klasztoru cystersów w Lubiążu[11]. W czasie rejzy husytów na Śląsk, w marcu 1428 wieś została zniszczona i ograbiona przez husytów[potrzebny przypis].

W 1561 kanclerz księstwa opolskiego Mikołaj Lassota na Steblowie kupił Pisarzowice od wdowy Katarzyny Janikowskiej. Od 1580 do 1646 tutejsza parafia była w rękach protestantów[potrzebny przypis]. W 1584 wieś Pisarzowice kupił Adam Schoff Gotsch (Schaffgotsch) z Czyżowic koło Prudnika[13]. W 1597 właścicielem wsi był Wacław Dzierżanowski[14]. W 1646 stała się własnością rodu Oppersdorffów z Głogówka, którzy pozostali jej właścicielami do 1945[11]. Oppersdorffowie wznieśli we wsi folwark. W tym czasie istniała tu również szkoła katolicka[potrzebny przypis]. Około połowy XVIII wieku Oppersdorffowie wznieśli późnobarokowy pałac w Pisarzowicach, nazywany Wdowim Zamkiem (niem. Witwenschloss)[15].

Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[16]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[17]. W 1783 we wsi, należącej do Oppersdorffów, mieszkało 357 osób. Pośród nich było 13 rodzin kmiecych, 22 zagrodnicze oraz 19 chałupniczych. Znajdował się w niej folwark, kościół oraz szkoła[18].

 
Pieczęć Pisarzowic (1836)

Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu trzy lemiesze w skos obok siebie, w dole kępę traw, a w otoku napis: GEMEINDE SCHREIBERSDORF / KREIS NEUSTADT (pol. Gmina Pisarzowice / Powiat Prudnicki)[19][20]. Od 6 do 9 listopada 1831 w Pisarzowicach panowała epidemia cholery[21]. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 587 mieszkańców Pisarzowic 42 posługiwało się językiem niemieckim, a 545 językiem polskim[22].

 
Mapa Pisarzowic i pobliskiego kompleksu młyńskiego (1936)

W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Pisarzowice znalazły się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[23]. Do głosowania uprawnionych było w Pisarzowicach 450 osób, z czego 290, ok. 64,4%, stanowili mieszkańcy (w tym 277, ok. 61,6% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 444 głosy (ok. 98,7% uprawnionych), w tym 444 (100%) ważne; za Niemcami głosowało 416 osób (ok. 93,7%), a za Polską 28 osób (ok. 6,3%)[24]. W latach 20. XX wieku w Pisarzowicach powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej (rozbudowany po II wojnie światowej)[25]. W 1933 Wilhelm Rogosz, Alfons Ilka i Józef Kulpa założyli jednostkę straży pożarnej w Pisarzowicach. W 1934 mieszkańcy zbudowali remizę[26].

Po II wojnie światowej, od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[27]. Mieszkańcom Pisarzowic, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa.

 
Położenie na mapie powiatu prudnickiego w 1950 r.

W latach 1945–1950 Pisarzowice należały do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Kórnica[28], w latach 1954–1957 do gromady Kierpień, w latach 1957–1959 do gromady Komorniki, a w latach 1959–1972 do gromady Dobra.

Do 1957 roku Pisarzowice należały do powiatu prudnickiego. W związku z reformą administracyjną, w 1957 Pisarzowice zostały odłączone od powiatu prudnickiego i przyłączone do nowo utworzonego krapkowickiego[29].

Jednostka ochotniczej straży pożarnej w Pisarzowicach została reaktywowana w 1947[26]. W 1949 we wsi znajdowały się między innymi: szkoła podstawowa prowadzona przez Inspektorat Szkolny w Prudniku[30], kotlarz[31].

Mieszkańcy edytuj

 
Tablica z podwójną nazwą przed wjazdem do Pisarzowic od strony Strzeleczek

Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego. Należą do podgrupy gwarowej nazywanej Kamiyniołrzy[32].

Liczba mieszkańców wsi edytuj

  • XVIII wiek – 357
  • 1910 – 587[22]
  • 1933 – 628[33]
  • 1939 – 583[33]
  • 1966 – 513[34]
  • 1998 – 505[35]
  • 2002 – 481[35]
  • 2009 – 485[35]
  • 2011 – 446[35]
  • 2018 – 434
  • 2019 – 422[36]

Zabytki edytuj

 
Kościół św. Michała Archanioła
 
Pałac w Pisarzowicach

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[37]:

  • kościół parafialny św. Michała Archanioła – początki świątyni, wówczas pod wezwaniem Św. Trójcy, sięgają końca XIII w. Pierwsze wzmianki pochodzą z 1301 r. Niektóre części kościoła mogą pochodzić nawet z XIV w. Kruchta i kaplica zostały wzniesione około 1600 r. Kościół odnawiany był w latach 1784, 1858 i 1950. Wczesnogotycka część kościoła posiada elementy renesansowe i barokowe, a zbudowana została z cegły i kamienia. Nad kruchtą znajduje się szczyt zbudowany w 1600 r. W kościele znajdują się zabytkowe przedmioty kultu: krucyfiks z 1 poł. XVI w., barokowa monstrancja z XVII w. W kościele wyróżnia się płyta nagrobna z 1580 roku starosty opolskiego i właściciela Pisarzowic, Mikołaja Lesoty. Jest to dzieło późnorenesansowe z kamienia z płaskorzeźbą rycerza. Wokół świątyni rozciąga się średniowieczny mur z kamienia[11].
  • pałac w Pisarzowicach pochodzący z połowy XVIII wieku, piętrowy, w stylu późnobarokowym. Posiada okazałą dwubiegową klatkę schodową. Sień wyposażona jest w 6 czworobocznych filarów. Od strony północnej zlokalizowana jest pałacowa kaplica. Od południa ulokowany jest dwukondygnacyjny spichlerz, nakryty dachem naczółkowym. Był siedzibą wdów z rodziny Oppersdorffów. Stanowi własność prywatną[11].
 
Plebania
 
Kompleks młyński Amerykan

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Pisarzowicach chronione są ponadto[38]:

  • kapliczka przy drodze do Strzeleczek
  • plebania, nr 6
  • zabudowania gospodarcze przy plebanii
  • zespół folwarczny:
    • mur i brama
    • czworaki
    • dwie obory
    • stodoła
    • spichlerz
    • wozownia
    • stodoła
  • kompleks młyński Amerykan
    • młyn, działka nr 564
    • dom mieszkalny z piekarnią
    • spichlerz
  • bar (dawniej gospoda), nr 3
  • domy nr: 5, 12, 20, 24, 26, 27, 36, 42, 48, 82
  • przedszkole i mieszkanie (dawniej szkoła), nr 9
  • szkoła, nr 80
Buława
  • domy nr: 19, 23
  • obora, nr 23
  • obora, stajnia, spichlerz i mieszkanie w zespole folwarcznym, na gruntach gminy Głogówek, powiatu prudnickiego

Pomniki i obiekty upamiętniające edytuj

  • Pomnik poległych w I i II wojnie światowej – pomnik w Pisarzowicach powstały w latach 20. XX wieku jako upamiętnienie mieszkańców wsi, którzy polegli w I wojnie światowej. Dostawiono do niego dwie tablice z nazwiskami mężczyzn, którzy zginęli podczas II wojny światowej. Znajdują się na nich napisy po łacinie oraz krzyż z figurą Jezusa Chrystusa. Zgodnie z kryteriami w sprawie upamiętnień na obszarze RP żołnierzy niemieckich przyjętymi w uchwale Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w 1995, pomnik został uznany za prawidłowy[25].

Religia edytuj

W Pisarzowicach znajduje się katolicki kościół św. Michała Archanioła, który jest siedzibą parafii św. Michała Archanioła (dekanat Krapkowice)[39].

Turystyka edytuj

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Pisarzowicach[40].

Bezpieczeństwo edytuj

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Pisarzowicach działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, zrzeszona w Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP w Strzeleczkach[41]. Jednostka OSP została założona w 1933[26]. Do 1998 bezpieczeństwo pożarowe w Pisarzowicach było nadzorowane przez Komendę Rejonową PSP w Prudniku[42].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 8 Komendy Powiatowej Policji w Krapkowicach[43].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 101607
  2. ↑ a b NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-05].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 942 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  5. ↑ Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2020-08-20].
  6. ↑ a b Dzieje zapisane w książce, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 39 (979), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 30 września 2009, s. 16, ISSN 1231-904X.
  7. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2023
  8. ↑ Knie 1830 ↓, s. 705.
  9. ↑ Triest 1865 ↓, s. 1073.
  10. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 15 marca 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 37, poz. 297).
  11. ↑ a b c d e Pisarzowice [online], strzeleczki.pl [dostęp 2023-12-05] (pol.).
  12. ↑ Józef Kaźmierczyk, Klemens Macewicz, Sylwia Wuszkan, Studia i materiały do osadnictwa Opolszczyzny wczesnośredniowiecznej, Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1977.
  13. ↑ Franciszek Dendewicz, Czyżowice – zarys dziejów wsi, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 37 (720), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 15 września 2004, s. 11, ISSN 1231-904X.
  14. ↑ Roman Sękowski, Stosunki społeczne na wsiach księstw opolskiego i raciborskiego w epoce Habsburgów (XVI–XVII wiek) w świetle aktów prawnych i akt sądowych: Materiały, Chorzów: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji – Państwowego Instytutu Badawczego, 2016, s. 373, ISBN 978-83-941769-2-1.
  15. ↑ Andrzej Dereń, Wdowi Zamek, „Tygodnik Prudnicki”, 44 (519), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, listopad 2000, s. 5, ISSN 1231-904X.
  16. ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  17. ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  18. ↑ Łukasz Malkusz, Gmina Strzeleczki 230 lat temu, „Tygodnik Krapkowicki”, Joanna Bassek – redaktor naczelny, 48 (813), „Bastech”: Krapkowice, 3 grudnia 2013, s. 27, ISSN 1505-4861.
  19. ↑ 1018 Schreibersdorf (Pisarzowice) I [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 19 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  20. ↑ 1020 Schreibersdorf (Pisarzowice) III [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 19 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  21. ↑ Hellfeier 2014 ↓, s. 84.
  22. ↑ a b Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 74.
  23. ↑ Natomiast z pow. prudnickiego należą do terenu plebiscytowego tylko następujące gminy, które tutaj poniżej według polskich i niemieckich nazw imiennie podajemy, „Instrukcja dla Komitetów Parytetycznych”, 2, 1921, s. 24.
  24. ↑ Herbert Kunze: Landsmannschaft der Oberschlesier in B-W. [dostęp 2023-12-05]. (niem.).
  25. ↑ a b Pomniki upamiętniające żołnierzy niemieckich, którzy zginęli w II wojnie światowej podlegające kontroli komisji wojewody opolskiego (29.10.2002 r., 5 i 12.11.2002 r.), „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 6 (636), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 5 lutego 2003, s. 12, ISSN 1231-904X.
  26. ↑ a b c Straż od 1933 roku, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 6 (946), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 lutego 2009, s. 14, ISSN 1231-904X.
  27. ↑ Andrzej Dereń, Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X.
  28. ↑ Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250.
  29. ↑ Andrzej Dereń, Historia Powiatu Prudnickiego [online], powiatprudnicki.pl [dostęp 2022-04-17] (pol.).
  30. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 151.
  31. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 375.
  32. ↑ Renata Larysz. Fonetyczne i leksykalne cechy dialektu głogóweckiego. „Ziemia Prudnicka”, s. 144, 2007. Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”. 
  33. ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt [online], treemagic.org [dostęp 2024-04-18] [zarchiwizowane z adresu 2023-04-13] (niem.).
  34. ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 97.
  35. ↑ a b c d Pisarzowice [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-07-02], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  36. ↑ Raport o stanie gminy za rok 2019 rok – Urząd Gminy Strzeleczki [online], strzeleczki.pl [dostęp 2020-07-02].
  37. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 51.
  38. ↑ Ewidencja – Gmina Strzeleczki [online], bip.wuozopole.pl [dostęp 2023-12-05].
  39. ↑ Parafie według dekanatów [online], www.diecezja.opole.pl [dostęp 2023-12-05] (pol.).
  40. ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  41. ↑ Bronisław Kurpiela, Sprawozdanie z działalności Zarządu Oddziału Gminnego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej w Strzeleczkach za lata 2006–2010 [online], strzeleczki.pl [dostęp 2024-02-25].
  42. ↑ Kasza 2020 ↓, s. 581.
  43. ↑ Komenda Powiatowa Policji w Krapkowicach [online], krapkowice.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-24] (pol.).

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pisarzowice_(powiat_krapkowicki)&oldid=73544389”