Piwnica Świdnicka w Krakowie
Piwnica Świdnicka, zwana również Indiami[a] – nieistniejąca już piwiarnia zlokalizowana w północno-wschodnim narożniku piwnic krakowskiego ratusza, z oknami wychodzącymi na Rynek, pod adresem Rynek Główny 1.
 nr rej. A-9 z 1931
| |
 "Ratuszowa" (d. "Piwnica Świdnicka") | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Ukończenie budowy | |
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie Krakowa  | |
 50°03′41″N 19°56′11″E/50,061389 19,936389
| |
Historia edytuj
Zgodnie z obowiązującymi w Krakowie średniowiecznymi zwyczajami i królewskimi prawami, sprowadzane spoza miasta piwo mogło było sprzedawane tylko pod kontrolą Rady Miejskiej, a że krakowscy rajcy mieli na tę intratność nadany odpowiedni przywilej królewski, prowadzili działalność rozprowadzania w grodzie trunku sprowadzanego ze Świdnicy, wprost z ratuszowych piwnic - stąd wzięła się jej nazwa Piwnica Świdnicka (podobne piwnice funkcjonowały np. we Wrocławiu, czy w Toruniu). Piwo wytwarzane w Krakowie (przez lokalny cech piwowarów) pod koniec XV wieku było gorsze od świdnickiego oraz klasztornego z Kazimierza, popyt na nie się więc zmniejszał, rósł za to na trunek świdnicki sprowadzany do piwnic pod ratuszem. Piwnica cieszyła się tak złą sławą, że opisał ją nawet Andrzej Frycz Modrzewski:
Ludzie próżnujący cały dzień tam leżą, piją
a żywią się z nierządnicami bardzo rozpustnie:
dzieweczek i niewiast uczciwych pod zasłoną tańca
albo jakiej innej gry do siebie proszą, a w ten czas
o ich stateczność pilno starają. A gdzież swarów,
guzów, ran, ochronienia, zabijania, przytrafia się
jako w karczmach[1].
W 1456 roku król Kazimierz Jagiellończyk odebrał rajcom przywilej sprowadzania piwa, jednak już w 1501 roku Jan I Olbracht zniósł ojcowski zakaz i nadał Krakowowi monopol na sprzedaż piwa świdnickiego[2]. Wielu złodziejaszków i ludzi marginesu znajdywało tutaj schronienie toteż w 1540 roku Piwnica Świdnicka została zamknięta ponieważ: niecne białogłowy, wiedząc iż mężczyźni podochoceni z piwnicy wychodzą - sidła na nich nastawiały przy wejściu, które Indianami zwano.[1]
Po chwilowym zastoju, ratuszowe podziemia przekształcono w karczmę, nazwaną Szynk Indie (nawiązującą do poprzedniej potocznej Indyja) dalej przyciągając ludzi marginesu społecznego i złodziejaszków. W 1757 roku niejaki Maciej Głogowski, oskarżony o kradzież zeznaje: Mieszkałem w Piwnicy Świdnickiej przez pięć niedziel[2]. Nazwa "świdnicka" przyjęta od wybornego piwa śląskiego dotrwała prawie do czasów zburzenia Ratusza które nastąpiło w latach 1817-1820, a od XVIII wieku kiedy piwnica ponownie zaczęła cieszyć się złą sławą wśród krakowian, została nazwana pospolicie "świńską", zaś w 1717 roku odnotowano określenie spelunca latronum - jaskinia łotrowska[2]. Nazwy te znalazły nawet oddźwięk w aktach urzędowych, lustracjach i inwentarzach[3].
Ambroży Grabowski tak charakteryzował to miejsce w XIX wieku:
Była to izba podziemna, właściwiej piwnica z większemi oknami, które były zarówno z poziomem Rynku krakowskiego pod gmachem dawnego ratusza krakowskiego, zburzonego już za istnienia Rzczpltej krakowskiej. W tej izbie był szynk wódek i piwa wielce odwiedzany, bo na dobrem miejscu wśród Rynku, gdzie stek ludzi. Zwykle w niedzielę i święta grywała tam muzyka i odbywały się tańce, gdzie hulało pospólstwo, parobki, dziewki, lokaje, kucharki i t. p. hołota. Zabawnie to było przechodząc około ratusza tą stroną od szewskich jatek słyszeć głos skrzypców, cymbałów i basów, wychodzący z pod ziemi, i widzieć, jak wesołe i wódką ożywione biesiadników pary kręcąc się wybijały hołupce. Nieraz w porze lata, przechodząc wieczorem, stawałem nad oknem i nachyliwszy się słuchałem rubasznych śpiewek, krakowiaków, i przypatrywałem się wesołej drużynie. Lud prosty mówił zwykle: „Pójdźmy do Indyi na wódkę, na piwo", „Tańcowałem w Indyi" i t. p., a położenie podziemne tego miejsca dało początek nazwaniu; do Indyi wchodziło się po schodkach z Rynku krak.[4]
Współczesność edytuj
Po remoncie piwnic ratuszowych w latach 1961-1967 otwarto w niej Kawiarnię Ratuszowa, która nawiązywała wystrojem i tradycjami do średniowiecznej Piwnicy Świdnickiej. Współcześnie w lokalu funkcjonuje "RestroBar Ratuszowa".
Bibliografia edytuj
- W. Komorowski, A. Sudacka: Rynek Główny w Krakowie. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2008. ISBN 978-83-04-04992-5.
- Marta Marek, Zastosowanie techniki cyfrowej 3D do rekonstrukcji historycznej zabudowy Krakowa [w:] Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa "Krzysztofory" nr 26, Kraków 2008
- Rafał Męcikiewicz (blog): Architektura: Kraków – Ratusz i wieża ratuszowa na Rynku Głównym. majtra.blogspot.com. [dostęp 2011-02-27].
- Barbara Chęcińcka (redakcja portalu): O klasztorze przy nim..... jakikazimierz.com. [dostęp 2011-02-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-24)].
Zobacz też edytuj
Linki zewnętrzne edytuj
- RestroBar "Ratuszowa". [dostęp 2011-02-28].
Uwagi edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b Jan Adamczewski: Ech, mój Krakowie. Kraków: 1980, s. 214. ISBN 83-08-00206-4.
- ↑ a b c Jan Kracik, Michał Rożek: Hultaje, złoczyńcy, wszetecznice w dawnym Krakowie. Kraków: Petrus, 2010, s. 24-26. ISBN 978-83-61533-47-4.
- ↑ Wieża ratuszowa; historia, na stronie Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, [Dostęp 02.03.2011 r.].
- ↑ , Stanisław Estreicher (wyd.), Wspomnienia Ambrożego Grabowskiego. T. 2, Kraków 1909, s.248, (wymaga DjVu).