Plac Bohaterów Getta we Wrocławiu

plac we Wrocławiu

Plac Bohaterów Getta – jeden z placów Starego Miasta we Wrocławiu, obecnie zachowany w szczątkowej postaci.

plac Bohaterów Getta
Stare Miasto
Ilustracja
Widok placu w kierunku południowym
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Miejscowość

Wrocław

Poprzednie nazwy

Judenplatz, Karlsplatz, Carlsplatz, Lassalleplatz, plac Żydowski

Plan
Plan przebiegu ulicy
Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „plac Bohaterów Getta”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „plac Bohaterów Getta”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „plac Bohaterów Getta”
Ziemia51°06′32,4″N 17°01′39,9″E/51,108990 17,027760
Carlsplatz na mapie z 1837 (po lewej) przedstawiającej fragment Czarnej Oławy
Dom nr 3 przy Carlsplatz, w którym mieściła się Synagoga Bialska

Plac Bohaterów Getta w swojej historii kilkakrotnie zmieniał nazwę, po raz pierwszy wzmiankowany był jako Judenplatz czyli plac Żydowski, w roku 1824. W okresie porządkowania przez radę miejską nazewnictwa ulic i numeracji domów w mieście nadano mu nazwę Carlsplatz – plac Karola na cześć cesarza Karola IV, było to więc nawiązanie do nazwy sąsiedniej ulicy Carlsstrasse, dzisiejszej Kazimierza Wielkiego, pod koniec XIX wieku zmieniono sposób pisania nazwy i zamiast litery „C” zaczęto używać „K”. Kolejna zmiana nazwy miała miejsce w roku 1929, w dniu 30 kwietnia nazwę placu przemianowano na Lassalleplatz dla uczczenia pamięci Ferdynanda Lassalle’a - założyciela niemieckiej socjaldemokracji, który urodził się przy tym placu w roku 1825 w domu pod numerem 2. Ta nazwa nie utrzymała się zbyt długo, gdyż wkrótce po objęciu władzy w Niemczech przez nazistów plac powrócił do starej nazwy Karlsplatz, miało to miejsce w dniu 31 marca 1933 r. W 1945, gdy Wrocław znalazł się w granicach Polski zarząd miasta nadał placu polską nazwę nawiązującą do jej najstarszej historycznej postaci – plac Żydowski, jednak już w roku następnym w dniu trzeciej rocznicy powstania w getcie warszawskim – 19 kwietnia plac Żydowski przemianowano na plac Bohaterów Getta, która to nazwa obowiązuje do dziś.

Położenie

edytuj

Pierwotnie plac Bohaterów Getta usytuowany w miejscu wewnętrznej linii murów miejskich był węzłem, w którym łączyło się kilka ulic i zaułków Starego Miasta: Kazimierza Wielkiego, Krupnicza, św. Antoniego, Złote Koło, Białoskórnicza, Psie Budy i Szajnochy, a po zasypaniu w roku 1866 Czarnej Oławy łączyły się ze sobą jeszcze dwie ulice powstałe w jej miejscu – Zaułek Ruski i ulica Siedmiu Kół. W połowie lat 70 XX wieku, po wybudowaniu Trasy W-Z większość powierzchni placu zajęły dwie jezdnie i torowisko tramwajowe, zachowała się jedynie północna jego część łącząca ulice Szajnochy i Psie Budy.

Historia

edytuj

Przez większą część swojej historii plac Bohaterów Getta był wąskim skrawkiem ziemi pomiędzy zabudowaniami wspomnianych wyżej sąsiednich ulic, w jego wschodniej części znajdował się Młyn Siedmiu Kół. Plac nie posiadał wówczas swojej własnej nazwy a domy znajdujące się w jego otoczeniu wiązano z pobliskimi ulicami i zaułkami. W roku 1744 król pruski Fryderyk II Wielki, który trzy lata wcześniej włączył Śląsk wraz z Wrocławiem do swego państwa, wydał specjalny dekret regulujący sprawy żydowskie w mieście, była w nim mowa min. o czterech zajazdach w których przybywający do Wrocławia kupcy żydowscy mogli się zatrzymywać, były to Pokoyhof, Zajazd Pod Złotym Jelonkiem, Zajazd Pod Złotym Kołem i Szkoła Szermiercza. Wszystkie te zajazdy mieściły się przy ulicach bezpośrednio sąsiadujących z placem, toteż stał się on wkrótce skupiskiem wrocławskich i przyjezdnych Żydów. Właśnie w czasach Fryderyka II powstała pierwsza nazwa placu – Judenplatz.

Po zburzeniu Młyna Siedmiu Kół w roku 1814, w jego miejscu powstały kolejne domy mieszkalne. W roku 1825 domom przy ówczesnym placu Karola nadano numery. Numerem 1 oznaczono kamienicę na rogu ulicy Psie Budy, dalej przeciwnie do ruchu wskazówek zegara oznaczono kolejnych pięć domów, ostatni – z numerem 6 stał w miejscu gdzie plac styka się z dzisiejszą ulicą Krupniczą. W XIX wieku plac Karola był ciągle znaczącym ośrodkiem życia religijnego i gospodarczego Żydów, w domu nr 3 mieściła się w latach 1832-1892 Synagoga Bialska. Pod koniec tegoż stulecia wyburzono część domów, dzięki czemu powierzchnia placu się zwiększyła. W latach 1887-91 we wschodniej części placu przy narożniku ulicy Szajnochy wzniesiono okazały gmach miejskiej kasy oszczędności i biblioteki miejskiej według projektu Richarda Plüddemanna, dzisiaj mieści się w nim Biblioteka Uniwersytecka.

Zabudowa placu nie przetrwała II wojny światowej, nie zachował się żaden z budynków mieszkalnych i od tej pory plac Bohaterów Getta nie posiada żadnych punktów adresowych. W dniu 19 kwietnia 1963 r. z okazji obchodów dwudziestej rocznicy powstania w getcie warszawskim w centralnej części placu uroczyście odsłonięto pomnik poświęcony pamięci powstańców walczących w getcie. Pomnik ma bardzo prosta formę, tworzą go granitowa ścina z napisem 1943 kwiecień 1963 oraz leżąca przed nią płyta z napisem w języku polskim i jidysz o treści Bojownikom Getta Warszawskiego, bojownikom za naszą i waszą wolność, społeczeństwo Wrocławia. Projekt pomnika opracowali wrocławscy działacze Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów. W czasie budowy Trasy W-Z w latach siedemdziesiątych XX w. powierzchnia placu Bohaterów Getta znacznie się zmniejszyła, została zredukowana praktycznie do postaci niewielkiego skweru i deptaka pomiędzy budynkiem Biblioteki Uniwersyteckiej a kamienicami ulicy Psie Budy. Zmniejszenie powierzchni placu wiązało się też z koniecznością przeniesienia pomnika, znajduje się on dziś pośrodku skweru obok kamienicy Psie Budy 18-19.

Linki zewnętrzne

edytuj

Bibliografia

edytuj