Plakodus
Plakodus (Placodus) – rodzaj zauropteryga z grupy plakodontów (Placodontia) żyjącego w środkowym triasie na obecnych terenach Europy i Azji.
| Placodus | |||
| Agassiz, 1833 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina |
Placodontidae | ||
| Rodzaj |
plakodus | ||
| Gatunki | |||
|
| |||
Morfologia edytuj
Plakodus był dużym zauropterygiem ze szpatułkowatym rostrum. Trzy zęby przedszczękowe, przypominające siekacze, były powiększone i silnie zakrzywione ku przodowi. Na podniebieniu znajdowały się trzy szerokie zęby. Kości nosowe, czołowe i ciemieniowe były złączone u osobników dorosłych. Plakodus był jedynym oprócz paraplakodusa nieopancerzonym plakodontem[1]. Mierzył nieco ponad 2 m długości, a ogólną budową przypominał syreny morskie. Wzrost jego masy ciała umożliwiały duże, ciężkie gastralia[2].
Paleobiologia i paleoekologia edytuj
Większość autorów twierdziła, że plakodus był durofagiem, czyli odżywiał się małżami. Przednie zęby miały służyć do podnoszenia małżów z dna morskiego, a tylne trzonowce do ich miażdżenia[3]. W 2010 roku Diedrich zasugerował jednak, że Placodus nie zjadał małżów, lecz żywił się miękkimi roślinami morskimi i wodorostami, na co zdaniem autora wskazuje budowa szczęk i zębów oraz morfologia szkieletu – konwergentne u plakodusa i trzeciorzędowych brzegowców, takich jak Halitherium. Za hipotezą tą przemawia fakt, że w miejscu żołądka u plakodusów nigdy nie znaleziono skamieniałości muszli. Diedrich zasugerował również, że podobnie jak brzegowce, Placodus żył w dużych grupach[2]. Głównymi źródłami napędu podczas pływania były prawdopodobnie ogon i przednie kończyny[3].
Analizy histologiczne kości udowej sugerują, że Placodus rósł stosunkowo szybko[4].
Paleobiogeografia edytuj
Plakodus żył w środkowym triasie, od anizyku do ladynu, na terenach współczesnych Europy i Azji, a wówczas Oceanu Tetydy[1]. Skamieniałości znaleziono m.in. w Basenie Germańskim (w tym również na Górnym Śląsku[3]) oraz Chinach[1].
Klasyfikacja edytuj
Rodzaj Placodus i jego gatunek typowy, P. gigas, zostały nazwane w 1833 roku przez Louisa Agassiza, który ich skamieniałości uznał za pozostałości ryb z rodziny Pycnodontidae. W 1858 roku Richard Owen rozpoznał w nich szczątki gadów i zasugerował pokrewieństwo z zauropterygami[5]. Niektórzy autorzy kwestionowali tę hipotezę[6], jednak obecnie większość naukowców uznaje przynależność plakodontów do zauropterygów. Placodus jest dość podobny do innego nieopancerzonego plakodonta: Paraplacodus, jednak jego bliższymi krewnymi są prawdopodobnie Cyamodontoidea[1].
Za ważne uznaje się dwa lub trzy gatunki Placodus: typowy P. gigas, P. antiquior i P. inexpectatus. Jiang i współpracownicy nie wyróżnili P. antiquior[1], natomiast Diedrich zasugerował, że P. inexpectatus może być identyczny z plakodusami odkrytymi w Rumunii[2]. Wiele innych gatunków zaliczanych do rodzaju Placodus zostało uznanych za nomina dubia przez Rieppela[3].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e Jiang Dayong, Ryosuke Motani, Hao Weicheng, Oliver Rieppel, Sun Yuanlin, Lars Schmitz, Sun Zuoyu. First record of Placodontoidea (Reptilia, Sauropterygia, Placodontia) from the Eastern Tethys. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 28 (3), s. 904–908, 2008. DOI: 10.1671/0272-4634(2008)28%5B904:FROPRS%5D2.0.CO;2. (ang.).
- ↑ a b c Cajus G. Diedrich. Palaeoecology of Placodus gigas (Reptilia) and other placodontids — Middle Triassic macroalgae feeders in the Germanic Basin of central Europe — and evidence for convergent evolution with Sirenia. „Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology”. 285 (3-4), s. 287–306, 2010. DOI: 10.1016/j.palaeo.2009.11.021. (ang.).
- ↑ a b c d Oliver Rieppel. The genus Placodus: systematics, morphology, paleobiogeography, and paleobiology. „Fieldiana (Geology), New Series”. 31, s. 1–44, 1995. (ang.).
- ↑ V. de Buffrénil, Jean-Michel Mazin. Contribution de l'histologie osseuse al'interpretation paleobiologique du genre Placodus Agassiz, 1833 (Reptilia, Placodontia). „Revue de Paléobiologie”. 11, s. 397–407, 1992. (fr.).
- ↑ Richard Owen. Description of the skull and teeth of the Placodus laticeps, Owen, with indications of other new species of Placodus, and evidence of the saurian nature of that genus. „Philosophical Transactions of the Royal Society of London”. 148, s. 169–184, 1858. DOI: 10.1098/rstl.1858.0009. (ang.).
- ↑ Hans-Dieter Sues. On the skull of Placodus gigas and the relationships of the Placodontia. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 7 (2), s. 138–144, 1987. (ang.).