Polski: Tłok pieczętny z napisem w otoku: SENAT RZĄDZĄCY WOLNEGO NIEPODLEGŁEGO I ŚCIŚLE NEUTRALNEGO MIASTA KRAKOWA I JEGO OKRĘGU. W środkowym polu nakryty koroną herb miasta Krakowa: fragment murów miejskich z trzema basztami, w otwartej bramie Orzeł z koroną. Z prawej strony herbu napis SENAT, z lewej RZĄDZĄCY, napis w otoku otoczony liściastą obwódką.

Władzą wykonawczą – zgodnie z postanowieniami konstytucji Wolnego Miasta Krakowa – był Senat składający się z dwunastu senatorów (połowa z nich funkcję sprawowała dożywotnio) i stojącego na jego czele prezesa (wybieranego co trzy lata przez Izbę Reprezentantów – parlament). Ośmiu senatorów ( czterech dożywotnich i czterech czasowych, pełniących funkcję przez rok) powoływało Zgromadzenie Reprezentantów, czterech delegowały: Uniwersytet Jagielloński i kapituła katedralna. Członkiem Senatu mógł zostać obywatel, który ukończył 35 lat, miał wykształcenie wyższe (uzyskane na jednej z dawnych akademii w Rzeczypospolitej), praktykę zawodową lub społeczną, zajmował stanowisko wójta lub sędziego przez dwa lata, członka Zgromadzenia Reprezentantów przez dwie kadencje, posiadał nieruchomość nabytą co najmniej rok przed wyborem i opłacał z niej 150 złp. podatku gruntowego. Senat posiadał inicjatywę ustawodawczą, prawo organizowania administracji i policji, sprawował nadzór nad sądownictwem, miał prawo łaski. Uprawnienia przyznane Senatowi dawały mu zdecydowaną przewagę nad władzą ustawodawczą – Zgromadzeniem Reprezentantów. Nie potrafił jednak wykorzystać na korzyść Rzeczpospolitej Krakowskiej swoich możliwości. Nie doprowadził do wprowadzenia w życie przyznanych uprawnień ekonomicznych, zaniedbał także ustanowienia przedstawicielstw dyplomatycznych. Senat Rządzący faktycznie był wykonawcą poleceń państw opiekuńczych, szczególnie w taki sposób zapisał się w pamięci jego wieloletni prezes (w latach 1815-1831) hr. Stanisław Wodzicki. Przyczynił się także do znacznego ograniczenia autonomii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Konstytucja z 1833 roku ograniczyła liczbę senatorów do ośmiu (dwóch dożywotnich i sześciu czasowych) – siedmiu z nich i prezesa wybierało Zgromadzenie Reprezentantów, jednego kapituła. Kadencję prezesa wydłużono do sześciu lat, ale państwa opiekuńcze zyskały prawo do wyrażania zgody na wybór. Od roku 1843 podporządkowanie Senatu państwom opiekuńczym było już całkowite – to one mianowały prezesa i senatorów. Rezydenci mieli prawo w każdej chwili usunąć prezesa lub senatora z zajmowanej funkcji.

Miejsce: Kraków Opis: oryginał, typariusz z mosiądzu wklęsło ryty z żelazną osadą i żelaznym trzonkiem do zawieszania, średnica 65 mm, długość osady i trzonka 57 mm Autor komentarza: Magdalena Marosz

Autor fotografii: Małgorzata Multarzyńska-Janikowska