Pobiedziska

miasto w województwie wielkopolskim

Pobiedziska (niem. Pudewitz[2][3]) – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie poznańskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pobiedziska. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. poznańskiego.

Pobiedziska
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Rynek
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Powiat

poznański

Gmina

Pobiedziska

Aglomeracja

poznańska

Data założenia

1048

Prawa miejskie

1257

Burmistrz

Ireneusz Antkowiak

Powierzchnia

10,0 [1] km²

Populacja (30.06.2016)
• liczba ludności
• gęstość


9 850[1]
985,0 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 61

Kod pocztowy

62-010

Tablice rejestracyjne

PZ i POZ

Położenie na mapie gminy Pobiedziska
Mapa konturowa gminy Pobiedziska, w centrum znajduje się punkt z opisem „Pobiedziska”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Pobiedziska”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Pobiedziska”
Położenie na mapie powiatu poznańskiego
Mapa konturowa powiatu poznańskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Pobiedziska”
Ziemia52°28′48″N 17°16′46″E/52,480000 17,279444
TERC (TERYT)

3021124

SIMC

0971287

Urząd miejski
ul. T. Kościuszki 4
62-010 Pobiedziska
Strona internetowa
BIP

Według danych z 30 czerwca 2022 miasto liczyło 9850 mieszkańców[4].

Miasto królewskie lokowane w 1266 roku[5], należące do starostwa pobiedziskiego, pod koniec XVI wieku leżało w powiecie gnieźnieńskim województwa kaliskiego[6].

Historia

edytuj
 
Kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła z XIII i XIV w.
 
Pomnik Powstańców Wielkopolskich znajdujący się na rynku
 
Ul. Kazimierza Odnowiciela – główna ulica handlowa Pobiedzisk

Pobiedziska leżą na Szlaku Piastowskim między Poznaniem a Gnieznem, niedaleko Ostrowa Lednickiego. Według miejscowej tradycji Kazimierz Odnowiciel nadał w 1048 roku niewielkiej osadzie nazwę wywodzącą się od słowa pobieda (zwycięstwo). Jest ona prawdopodobnie związana ze zwycięską bitwą, którą stoczył książę Kazimierz w okolicach Pobiedzisk ze zbuntowanym namiestnikiem Mazowsza, Masławem.

W 1246 roku wydano dokument Przemysła I poświadczający funkcjonowanie w Pobiedziskach dworu tego księcia[7]. Duża liczba dokumentów kancelarii Przemysła I wydawana w Pobiedziskach w latach 1246–1258 sugeruje, że mieściła się tutaj jego wiejska rezydencja.

W 1257 roku Przemysł I nadał Pobiedziskom prawa miejskie, dzięki czemu miasto to należy do grupy najwcześniejszych wielkopolskich lokacji. Wtedy też powstało regularne rozplanowanie miasta, typowe dla tych jednostek osadniczych[potrzebny przypis]. Lokacja uniezależniła je to od kasztelanii na Ostrowie Lednickim. Miasto rozwijało się, mieszkańcy bogacili się na produkcji i handlu – informacje o tym są zawarte w źródłach z pierwszej połowy XIV w. W 1278 roku odbył się w Pobiedziskach zjazd dzielnicowy dostojników wielkopolskich z udziałem książąt Bolesława Pobożnego i Przemysła II. W 1331 roku Krzyżacy splądrowali i zniszczyli miasto oraz zamek[7]. Wstrzymało to na krótki czas jego rozwój, jednak wkrótce zaczęła się odbudowa stanu gospodarczego, uzupełniona rozwojem infrastruktury.

Pobiedziska odwiedzał często król Władysław II Jagiełło, m.in. w latach 1410, 1419 i 1425. W 1418 roku Jagiełło witał tu delegację wracającą z soboru w Konstancji, a w 1423 roku ufundował kościół św. Ducha i szpital dla ubogich. W roku 1458 za panowania Kazimierza Jagiellończyka, w okresie wojny 13-letniej, Pobiedziska wysłały na pomoc Malborkowi 15 uzbrojonych ludzi, podczas gdy Gniezno 20. Świadczy to o bogactwie miasta, gdyż uzbrojenie jednego człowieka było wówczas bardzo kosztowne.

Przez prawie cały okres swojego istnienia Pobiedziska były miastem królewskim. Wyjątek stanowią lata 1471–1497, kiedy należały do wielkopolskiego rodu Górków.

W XV w. sporadycznie w Pobiedziskach orzekał sąd starosty generalnego (sąd grodzki)[8].

W 1513 roku miasto otrzymało przywilej organizowania cotygodniowych (czwartkowych) targów oraz jarmarku w dniu 24 marca. W drugiej połowie XVI w. rozpoczyna się okres upadku gospodarczego Pobiedzisk. Pożary w roku 1561 i 1579, epidemia cholery (1625), potop szwedzki (1655), powojenna anarchia oraz kolejna epidemia przerwały rozwój Pobiedzisk na długie lata. Dopiero pod koniec XVII w. do miasta i okolic napłynęli osadnicy, którzy zaczęli budować nowe domy, warsztaty i sklepy oraz zagospodarowywać leżącą odłogiem ziemię. Proces odbudowy i stabilizacji gospodarczej przerwała wojna północna (1700–1721). Pod jej koniec na ziemię pobiedziską napłynęli nowi osadnicy ze Śląska i Niemiec, którzy zakładają osady nazywane Olędrami, pobudza to rozwój miasta, a w szczególności handlu i rzemiosła.

Okres radości z powodu uchwalenia prawa dla miast i Konstytucji 3 Maja skończył się wraz z II rozbiorem Polski (1793) i wkroczeniem do Pobiedzisk wojsk pruskich. Z dokonanego przez nowe władze spisu wynika, że w mieście było 156 domów, w których mieszkało 791 osób. Funkcjonowało między innymi 106 warsztatów rzemieślniczych, 2 gospody z zajazdami, 3 młyny wodne oraz 2 szkoły. Wszystkie ulice były brukowane, a władze miejskie reprezentowało 11 urzędników. Ludność Pobiedzisk w latach niewoli walczyła o zachowanie polskości, podejmując różnorodne inicjatywy. Należy zaliczyć do nich założenie w 1866 roku przez Maksymiliana Jackowskiego Kółka Rolniczego w Pobiedziskach, którego głównym celem było upowszechnianie wiedzy rolniczej i udzielanie pomocy małym gospodarstwom rolnym, założenie w 1908 roku Spółdzielni Rolniczo-Handlowej Rolnik i powstanie w 1905 roku Banku Ludowego. Oprócz tego aktywną działalność prowadziły towarzystwa patriotyczne, np. Towarzystwo Gimnastyczne Sokół, Towarzystwo Czytelni Ludowych, Koło Śpiewacze im. B. Dembińskiego, Katolickie Towarzystwo Robotników i Towarzystwo Przemysłowców.

29 grudnia 1918 roku mieszkańcy Pobiedzisk podjęli spontaniczną akcję przejmowania władzy od niemieckich urzędników oraz rozbrajania policjantów i osadników. Dnia 4 stycznia 1919 roku wyruszył z miasta pierwszy oddział powstańczy, który wziął m.in. udział w walkach o Inowrocław. Wkrótce oddziały powstańcze zostały przekształcone w regularną armię. Batalion z Pobiedzisk (około 400 osób) złożył na Rynku w dniu 13 kwietnia 1919 roku uroczystą przysięgę, którą odbierał generał Józef Dowbor-Muśnicki.

Dwudziestolecie międzywojenne to okres ogólnego zubożenia ludności. Szalejące bezrobocie pogłębiało kontrasty i budziło niezadowolenie społeczne. Mimo to w mieście pobudowano strażnicę, strzelnicę, boisko sportowe oraz urządzono plażę i przystań wodną nad Jeziorem Biezdruchowo. Wybudowano ratusz w stanie surowym, wykonano kanalizację burzową oraz ułożono płyty chodnikowe na głównych ulicach. Przed wybuchem wojny miasto liczyło 4255 mieszkańców, z których 157 było narodowości niemieckiej i 4 żydowskiej. Na terenie miasta działalność prowadziło ponad 70 warsztatów rzemieślniczych i 67 sklepów.

30 sierpnia 1939 roku powołano do wojska ok. 220 rezerwistów, a wśród nich: Mariana Sypniewskiego, Edmunda Bartlitza, Henryka Lewandowskiego i Cezarego Wizego, którzy w wyniku działań wojennych dostali się do niewoli radzieckiej i zostali zamordowani w Katyniu. 13 września 1939 roku w godzinach przedpołudniowych do miasta wjechały jednostki Wehrmachtu, które w porozumieniu z miejscową ludnością niemiecką zaczęły od razu wdrażać politykę terroru i eksterminacji. Przejawiała się ona wysiedleniami, zsyłką do obozów koncentracyjnych oraz karami śmierci i więzienia. Z rąk hitlerowskiego wymiaru sprawiedliwości zginęło w okresie okupacji ponad 50 mieszkańców. 22 stycznia 1945 roku 45. Brygada Pancerna Gwardii, dowodzona przez płk. Nikitę Morgunowa wkroczyła do miasta od strony Gniezna.

Po wojnie miasto rozwijało się bardzo wolno. Dopiero w połowie lat siedemdziesiątych XX w. nastąpiło widoczne ożywienie gospodarcze. Proces ten został przyspieszony w roku 1990 na skutek przywrócenia prawdziwej samorządności, umożliwiającej gminie gospodarowanie własnymi środkami finansowymi[9].

W latach 1934–1954 w granicach Pobiedzisk znajdowało się Wójtostwo[10][11].

Pierwszą informacją źródłową o Pobiedziskach w postaci nazwy tej miejscowości Pobezisch jest wzmianka zamieszczona w dokumencie wydanym przez księcia Władysława Odonica w 1233 roku.[7] Miejscowość pod zlatynizowaną nazwą Pobodis wymieniona jest także w łacińskim dokumencie wydanym w Poznaniu w 1278 roku sygnowanym przez księcia polskiego Bolesława oraz Przemysła II[12].

Demografia

edytuj
  • Piramida wieku mieszkańców Pobiedzisk w 2014 roku[13].


 

Polityka

edytuj

Współpraca międzynarodowa

edytuj

Miasta i gminy partnerskie:

Architektura

edytuj

Zabytki

edytuj
 
Dawna szkoła Sióstr Sacré Coeur, przekształcona w dom rekolekcyjny
 
Wirydarz – ogród wewnątrz murów klasztoru Sióstr Sacré Coeur

Zabytkami miasta są[15]:

Rynek w Pobiedziskach

Religia

edytuj

Wspólnoty wyznaniowe

edytuj
 
Pobiedziska, ul. W. Jagielly 23, Kościół poewangelicki, obecnie rzymskokatolicki pw. Św. Ducha z 1. poł. XIX w.

Klubem sportowym w mieście jest MGKS Huragan, obok którego działa Amatorska Gminna Liga Piłki Nożnej. Miasto posiada także bazę do uprawiania tenisa ziemnego. W listopadzie 2010 roku do użytku oddano również kompleks edukacyjno-sportowy, na terenie którego znajduje się hala sportowa, boisko do siatkówki, koszykówki i piłki nożnej oraz bieżnia lekkoatletyczna.

W miejscowym Huraganie zaczynał karierę jako piłkarz Bartosz Ślusarski.

Piłkarze MGKS Huragan rozgrywają swoje spotkania na stadionie miejskim, znajdującym się przy ulicy Kiszkowskiej 7. Obiekt może pomieścić 924 widzów. Obiekt był jedną z aren piłkarskich Mistrzostw Europy U-19 w 2006 roku[17] oraz Mistrzostw Europy U-18 w rugby union w 2014 roku[18].

Na osiedlu Letnisko Leśne działa też klub sportowy UKS Pobiedziska Letnisko. Bierze on udział w rozgrywkach hokeja na trawie i na hali.

Osoby związane z Pobiedziskami

edytuj

Z Pobiedzisk pochodzi dość znany aktor Andrzej Pieczyński, który zagrał m.in. w Ogniem i mieczem (film 1999).

Honorowi obywatele miasta

edytuj
Pałac w Rogalinie - jedna z miniatur w Pobiedziskach

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b Bank Danych Loklalnych– Strona główna. GUS. [dostęp 2023-03-21].
  2. Meyers Orts- und Verkehrs-lexikon des deutschen Reichs
  3. W Pobiedziskach
  4. Bank Danych Lokalnych GUS, Warszawa: Bank Danych Lokalnych, 30 czerwca 2022, s. 105, ISSN 1734-6118 [dostęp 2023-08-22].
  5. Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 180.
  6. Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 244.
  7. a b c http://muzeum.pobiedziska.pl/uploads/userfiles/files/Rezydencja.pdf.
  8. M. Pawlikowski, Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012, ?.
  9. Urząd Miasta i Gminy Pobiedziska [online], pobiedziska.pl [dostęp 2017-11-26].
  10. Dz.U. z 1934 r. nr 44, poz. 389
  11. Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z 4 grudnia 1954 r., Nr. 20, Poz. 100
  12. Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, s. 414.
  13. Pobiedziska w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  14. a b c d e Miasta partnerskie [online], UMiG Pobiedziska [dostęp 2021-06-09] (pol.).
  15. Urząd Miasta i Gminy Pobiedziska [online], pobiedziska.pl [dostęp 2017-11-26].
  16. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-08].
  17. Stadion Miejski w Pobiedziskach. www.huraganpobiedziska.pl. [dostęp 2018-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-07)]. (pol.).
  18. Stadiony. www.eurorugby2014.pl. [dostęp 2018-12-27]. (pol.).
  19. Łukasz Cegliński, Ludovic Obraniak po polsku: Czuję się Polakiem, w: Metro, 6-7.6.2012, s. 9.

Linki zewnętrzne

edytuj