Podgorzałka zwyczajna
Podgorzałka zwyczajna[5], podgorzałka[5], kaczka białooka[6], kaczka podgorzałka[7] (Aythya nyroca) – gatunek średniej wielkości ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae).
| ||
| Aythya nyroca[1] | ||
| (Güldenstädt, 1770) | ||
 Samiec | ||
 Samica | ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ptaki | |
| Podgromada | Neornithes | |
| Nadrząd | neognatyczne | |
| Rząd | blaszkodziobe | |
| Rodzina | kaczkowate | |
| Podrodzina | kaczki | |
| Plemię | Aythyini | |
| Rodzaj | Aythya | |
| Gatunek | podgorzałka zwyczajna | |
| Synonimy | ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | ||
 | ||
| Zasięg występowania | ||
 lęgowiska przeloty zimowiska występuje przez cały rok | ||
Nie wyróżnia się podgatunków[8][9].
WystępowanieEdytuj
Ptak ten zamieszkuje wyspowo pas od Europy Środkowej i Wschodniej po zachodnią Mongolię. Izolowane populacje w Libii i Pakistanie. Północne populacje wędrowne. Przeloty w marcu–maju i sierpniu–listopadzie. Zimują w basenie Morza Śródziemnego, subsaharyjskiej Afryce, Dolinie i Delcie Nilu, na Bliskim Wschodzie, południowych brzegach Morza Kaspijskiego, subkontynencie indyjskim i w południowo-wschodniej Azji. Sporadycznie zalatuje do Europy Zachodniej i Skandynawii oraz na Wyspy Kanaryjskie i Wyspy Zielonego Przylądka.
W Polsce to gatunek skrajnie nielicznie lęgowy (łączną liczebność w latach 2009–2013 oceniano na 100–130 par lęgowych[10]), nieregularnie przelotny, zimuje sporadycznie[11].
MorfologiaEdytuj
- Cechy gatunku
- Samiec nieco większy od samicy. W szacie godowej samiec ma głowę, szyję i pierś kasztanowordzawe, na podbródku biała plama, oczy białe. Boki brązowoszare, a grzbiet ciemnobrązowy lub czarniawy. Brzuch i podogonie białe. Samica podobna do samca, lecz brak jej białej plamy na podbródku, a kolor głowy i szyi zlewa się z kolorem boków. Ma też brązowe oczy i bardziej matowe upierzenie. U obu płci białe lusterko, które w locie widoczne jest jako charakterystyczny biały pas. Tęczówka samca biała, a samicy brązowa.
- Wymiary średnie[6][12]
- długość ciała ok. 40–46 cm
długość skrzydła 17–19 cm
rozpiętość skrzydeł 63–67 cm
masa ciała ok. 400–700 g
EkologiaEdytuj
- Biotop
- Stojące, gęsto zarośnięte zbiorniki słodkiej wody.
- Gniazdo
- Na lądzie, w pobliżu wody, ukryte w gęstej roślinności.
- Jaja
- W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w kwietniu–maju 6 do 14 jaj w kolorze od brązowego po żółto-zielony[13].
- Wysiadywanie
- Jaja wysiadywane są przez okres 25 do 28 dni przez samicę[13]. Zagniazdownik, pisklęta usamodzielniają się po 8 tygodniach.
- Pożywienie
- Rośliny wodne i ich nasiona z niewielką domieszką bezkręgowców, drobnych rybek i płazów, ikry i skrzeku[11]. Pokarm zdobywa pływając z zanurzoną głową[11] lub nurkując[13].
OchronaEdytuj
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii NT (bliski zagrożenia)[4]. Gatunek silnie zagrożony, wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt. W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą, wymaga ochrony czynnej[14].
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ Aythya nyroca, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Carboneras 1992 ↓, s. 617.
- ↑ a b Denis Lepage: Podgorzałka (Aythya nyroca) (Güldenstädt, 1770). Avibase. [dostęp 2014-01-14].
- ↑ a b Aythya nyroca. Czerwona księga gatunków zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: Paweł Mielczarek, Marek Kuziemko: Plemię: Aythyini Delacour & Mayr, 1945 (1831) (wersja: 2019-10-12). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2019-11-12].
- ↑ a b Busse i in. 1991 ↓, s. 104.
- ↑ Janusz Strutyński: Polskie nazwy ptaków krajowych. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1972.
- ↑ Carboneras, C. & Kirwan, G.M.: Ferruginous Duck (Aythya nyroca). W: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-11-12].
- ↑ Frank Gill, David Donsker (red.): Screamers, ducks, geese, swans (ang.). IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-11-12].
- ↑ T. Chodkiewicz i inni. Ocena liczebności populacji ptaków lęgowych w Polsce w latach 2008–2012. „Ornis Polonica”. 56, s. 149–189, 2015.
- ↑ a b c Aythya nyroca (Podgorzałka). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7: Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 165–168. ISBN 83-86564-43-1.
- ↑ Sterry i in. 2002 ↓, s. 76.
- ↑ a b c Busse i in. 1991 ↓, s. 105.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183)
BibliografiaEdytuj
- Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
- Carles Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992. ISBN 84-87334-10-5. (ang.)
- Przemysław Busse (red.), Zygmunt Czarnecki, Andrzej Dyrcz, Maciej Gromadzki, Roman Hołyński, Alina Kowalska-Dyrcz, Jadwiga Machalska, Stanisław Manikowski, Bogumiła Olech: Ptaki. T. II. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.
- Paul Sterry, Andrew Cleave, Andy Clements, Peter Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-341-X.
Linki zewnętrzneEdytuj
- Aythya nyroca (Podgorzałka). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7: Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 165–168. ISBN 83-86564-43-1.