Podział administracyjny Łodzi

Podział administracyjny Łodzi – podział terytorialny Łodzi na pomocnicze jednostki administracyjne podległe władzom miejskim. Od 1 stycznia 1993 r. Łódź jest jednolitą gminą miejską, a od 1 stycznia 1999 r. funkcjonuje jako miasto na prawach powiatu. 8 kwietnia 2000 r. wprowadzono podział na osiedla, w ramach którego miasto podzielone zostało na 36 jednostek pomocniczych.

Podział administracyjny Łodzi na osiedla z wyróżnionymi dzielnicami według podziału na dzielnice w latach 1960–1992

W historii miasta obowiązywały również podziały na sołectwa i dzielnice. Zwłaszcza podział na dzielnice obowiązujący w latach 1960–1995 r., który wyodrębniał pięć jednostek: Bałuty, Górną, Polesie, Śródmieście i Widzew, jest głęboko zakorzeniony w świadomości mieszkańców i szeroko wykorzystywany w mediach, materiałach promocyjnych oraz w życiu codziennym.

Rys historyczny

Podział w czasie okupacji niemieckiej

W czasie II wojny światowej niemieckie władze okupacyjne dokonały formalnego podziału administracyjnego miasta, który był pokłosiem inkorporacji wielu podmiejskich wsi do Litzmannstadt. Wówczas 1 stycznia 1940 r. na mocy rozporządzenia powierzchnia administracyjna Litzmannstadt zwiększyła się niemal czterokrotnie z 58,8 km² do 226,6 km². Jednocześnie Niemcy podzielili miasto na 11 dzielnic administracyjnych, w tym cztery w zasięgu przedwojennych granic miasta: Nord (Północ), Ost (Wschód), Süd (Południe) i West (Zachód) oraz siedem na terenach inkorporowanych: Karlshof (Karolew), Radegast (Radogoszcz), Stockhof (Stoki), Erzhausen (Ruda), Effingshausen (Chojny), Waldborn (Łagiewniki), Friedrichshagen (Augustów).

Pierwszy podział na dzielnice (1946–1954)

Po zakończeniu II wojny światowej wszystkie zmiany administracyjne wprowadzone przez okupacyjne władze Rzeszy zostały cofnięte, podział administracyjny zniesiony, a granice powróciły do kształtu sprzed 1940 r.. 13 lutego 1946 r. na mocy rozporządzenia Rady Ministrów dokonano największej w historii miasta inkorporacji terenów podmiejskich. W granice Wielkiej Łodzi włączono wówczas m.in. Brus, Charzew, Chocianowice, Chojny, Cygankę, Grabieniec, Lublinek, Łagiewniki, Łodziankę, Mikołajew, Modrzew, Moskule, Odzierady, Olechów, Radogoszcz, Retkinię, Rokicie, Rudę Pabianicką, Sikawę, Smulsko, Stoki, Wiskitno czy Złotno.

Następstwem poszerzenia granic było stworzenie pierwszego powojennego podziału administracyjnego miasta. Uchwałą Rady Narodowej miasta Łodzi z dnia 27 maja 1946 r. wprowadzono podział miasta na trzy dzielnice: Łódź Śródmieście, Łódź Północ i Łódź Południe.

Podział administracyjny Łodzi na dzielnice obowiązujący w latach 1954–1960 na tle współczesnej sieci drogowej

Drugi podział na dzielnice (1954–1960)

Podział administracyjny miasta został zmieniony z dniem 1 stycznia 1954 r. na mocy uchwały Prezydium Rządu z dnia 11 kwietnia 1953 r. Wprowadzono wówczas podział miasta na siedem dzielnic: Bałuty, Chojny, Polesie, Ruda, Śródmieście, Staromiejska i Widzew.

Nazwy dzielnic Bałuty, Chojny i Widzew zostały zaczerpnięte od nazw dawnych wsi wcielonych w granice Łodzi w XX w., a nazwa dzielnicy Ruda pochodziła od miasta Ruda Pabianicka, również wcielonego do Łodzi po II wojnie światowej. Z kolei nazwa dzielnicy Staromiejska odnosiła się do faktu, że w obrębie dzielnicy znalazły się najstarsze kwartały miasta ze Starym Rynkiem.

Podział administracyjny Łodzi na dzielnice obowiązujący formalnie w latach 1960–1992

Trzeci podział na dzielnice (1960–1992)

Z dniem 1 stycznia 1960 r. podział administracyjny Łodzi został ponownie zmieniony uchwałą Rady Ministrów z dnia 4 grudnia 1959 r. W nowym podziale najmniejsze zmiany dotknęły dzielnic Polesie, Śródmieście i Widzew, gdzie dokonano drobnych korekt granic. Dzielnica Staromiejska została wcielona w granice dzielnicy Bałuty, natomiast w miejsce dzielnic Chojny i Ruda powstała dzielnica Górna, której nazwa wzięła się od placu Reymonta zwanego Rynkiem Górnym.

W 1988 r. po raz kolejny do Łodzi włączono tereny podmiejskie o znacznej powierzchni. W granicach miasta znalazły się m.in. Andrzejów, Bronisin i Feliksin, Lublinek, Łaskowice, Mileszki, Nowosolna, Nowe Moskule, Nowy Imielnik, Romanów, Sąsieczno, Wiączyń Górny i Wiskitno.

Zniesienie dzielnic

Z dniem 1 stycznia 1993 r. podział na dzielnice został formalnie zniesiony. Jednocześnie, aby usprawnić jego pracę, Urząd Miasta został podzielony na pięć delegatur, które swoim obszarem odpowiadały dzielnicom. Rejonizacja urzędu również została zlikwidowana w 2011 roku, a w miejsce delegatur powstały uniwersalne centra obsługi mieszkańców. Mimo że podział na dzielnice formalnie nie istnieje, to jednak stale funkcjonuje w użyciu praktycznym, zarówno w mediach, wśród mieszkańców jak i w różnych materiałach promocyjnych miasta.

Podział administracyjny Łodzi na osiedla i sołectwa (stan na dzień 1 stycznia 1995 r.)

Podział na jednostki pomocnicze przed 2000 r.

Pierwszy całkowicie sformalizowany podział na jednostki pomocnicze wprowadzono 7 stycznia 1996 r. uchwałą Rady Miejskiej. Na mocy tego dokumentu w mieście powstało 58 osiedli:

• w obrębie dawnej dzielnicy Bałuty: Bałuty Centrum, Bałuty Nowe, Bałuty Stare, Bazarowa, Doły Wschodnie, Doły Zachodnie, Julianów, Konopnickiej, Marysin, Marysin Rogi, Mikołajew-Teofilów Przemysłowy, Radogoszcz, Radogoszcz Wschód, Reymonta, Rogatka, Stare Miasto, Wielkopolska, Żeromskiego i Żubardź;
• w obrębie dawnej dzielnicy Górna: Chojny Dąbrowa, Chojny Zatorze, Dąbrowa, Dąbrowa Przemysłowa, Dąbrowskiego, Górniak, Kurak, Nowe Rokicie, Odrzańska, Piastów, Ruda, Stare Chojny, Stare Rokicie i Ślązaki;
• w obrębie dawnej dzielnicy Polesie: Hallera, Karolew, Montwiłła-Mireckiego, Politechniczna, Retkinia Wschód, Retkinia Zachód, Smulsko, Zdrowie-Mania i Zielona;
• w obrębie dawnej dzielnicy Śródmieście: Akadmicka Radiostacja, Centrum, Katedralna, Nowe Miasto, Ogrody Sukiennicze;
• w obrębie dawnej dzielnicy Widzew: Księży Młyn, Nad Jasieniem, Sikawa, Stoki, Widzew Wschód, Widzew Zachód, Widzew Zatorze, Wysoka, Zarzew, Zarzew Przemysłowy.

Równocześnie z osiedlami na terenie miasta funkcjonowały inne jednostki pomocnicze – sołectwa, które zostały powołane uchwałą Rady Miejskiej z dnia 20 marca 1991 r. Na jej mocy na terenie Łodzi powstały 34 sołectwa:

• w obrębie dzielnicy Bałuty: Łagiewniki, Modrzew, Sokołów, Wilanów, Zimna Woda-Romanów (w następnych latach powołano jeszcze sołectwa: Łodzianka, Nowe Moskule i Nowy Imielnik, natomiast sołectwo Zimna Woda-Romanów rozdzielono na dwa: Zimna Woda i Romanów);
• w obrębie dzielnicy Górna: Bronisin, Chocianowice, Huta Szklana (później wcielona do sołectwa Wiskitno-Las), Jędrzejów, Józefów, Łaskowice, Nowe Chojny, Ruda, Wiskitno A, Wiskitno-Las;
• w obrębie dzielnicy Polesie: Huta Jagodnica, Lublinek (później jako Nowy Józefów-Lublinek), Nowe Złotno, Retkinia-Rokicie, Stare Złotno;
• w obrębie dzielnicy Widzew: Andrzejów, Beskidzka, Budy-Stoki, Feliksin, Henryków, Janów, Łukaszew, Mileszki, Nery, Nowosolna, Olechów, Sąsieczno, Stoki-Sikawa, Wiączyń Górny.

Ostatnia duża reforma podziału terytorialnego miasta nastąpiła 2000 r., kiedy uchwałą Rady Miasta z dnia 5 kwietnia 2000 r. zniesiono dotychczasowo istniejące sołectwa i osiedla oraz powołano w ich miejsce 35 osiedli. Pierwotna uchwała nie nadawała jednostkom nazw, a jedynie numery od 1 do 35. W następnych latach nadawano nazwy kolejnym osiedlom, rezygnując z przypisanych numerów. Obecnie tylko jedno osiedle – osiedle nr 33, nie ma nadanej nazwy. W 2005 r. dokonano ostatniej mniejszej zmiany w podziale terytorialnym: osiedle nr 18 zostało podzielone na dwa mniejsze: Zdrowie-Mania i im. Józefa Montwiłła-Mireckiego.

Osiedla administracyjne

Na terenie Łodzi funkcjonuje 36 osiedli administracyjnych, będących jednostkami pomocniczymi gminy miejskiej Łódź.

Podział na osiedla jest kompatybilny z nieobowiązującym formalnie od 1992 r. podziałem na pięć dzielnic. W obrębie dawnych dzielnic Bałuty, Górna i Polesie funkcjonuje po osiem osiedli, dziesięć osiedli jest w dawnej dzielnicy Widzew, a w Śródmieściu dwa. Osiedla w Łodzi są silnie zróżnicowane pod względem populacji. Największym ze względu na liczbę mieszkańców jest osiedle Chojny Dąbrowa zamieszkiwane przez 40 585 osób. Ponadto jeszcze siedem innych osiedli ma populacje przekraczającą 30 tys. mieszkańców: Bałuty Centrum, Bałuty-Doły, Chojny, Karolew-Retkinia Wschód, Katedralna, Teofilów-Wielkopolska i Widzew-Wschód. Natomiast najmniejszym jest osiedle Nad Nerem z populacją 1088 osób. Ponadto jeszcze dziewięć innych osiedli zamieszkuje mniej niż 5 tys. osób: Dolina Łódki, im. Józefa Montwiłła-Mireckiego, Łagiewniki, Mileszki, Nowosolna, nr 33, Wiskitno, Wzniesień Łódzkich i Zdrowie-Mania.

Osiedle	Położenie	Dzielnica	Populacja (2024)	Skrót	Przewodniczący RO	Obszary SIM
Bałuty-Centrum		Bałuty	38 651	BC	Krzysztof Dziatlik	Julianów, Stare Bałuty, Stare Miasto, Żubardź
Bałuty-Doły		Bałuty	35 260	BD	Andrzej Pluta	Doły, Helenów, Marysin Doły, Stare Bałuty, Stare Miasto
Bałuty Zachodnie		Bałuty	7050	BZ	Ewa Biniecka	Kochanówka, Romanów, Teofilów Przemysłowy, Żabieniec
Julianów-Marysin-Rogi		Bałuty	11 274	JM	Edward Zamysłowski	Julianów, Marysin, Rogi
Łagiewniki		Bałuty	1569	LA	Aneta Bajerska	Łagiewniki
Radogoszcz		Bałuty	28 442	RA	Tomasz Głowacki	Julianów, Radogoszcz
Teofilów-Wielkopolska		Bałuty	36 900	TW	Tomasz Szczepaniak	Teofilów, Żabieniec, Żubardź
Wzniesień Łódzkich		Bałuty	1346	WL	Adam Borkowski	Wzniesienia Łódzkie
Chojny		Górna	30 129	CH	Żaneta Naporowska	Stare Chojny
Chojny-Dąbrowa		Górna	40 585	CD	Witold Michalak	Chojny, Dąbrowa
Górniak		Górna	15 237	GO	Elżbieta Kowalczyk	Górniak
Nad Nerem		Górna	1088	NN	Janina Śmiechowicz	Chocianowice, Łaskowice
Piastów-Kurak		Górna	16 626	PK	Paweł Stręk	Kurak
Rokicie		Górna	15 135	RO	Barbara Tomaszewska	Rokicie, Nowe Rokicie, Nowe Sady
Ruda		Górna	10 434	RU	Mieczysław Głabski	Ruda Pabianicka
Wiskitno		Górna	3891	WI	Dariusz Zwoliński	Wiskitno
Karolew-Retkinia Wschód		Polesie	31 696	KR	Sebastian Wujek	Karolew, Retkinia
Koziny		Polesie	8908	KO	Katarzyna Kępka-Walczak	Koziny
Lublinek-Pienista		Polesie	6098	LP	Szymon Pytel	Lublinek, Smulsko
im. Józefa Montwiłła-Mireckiego		Polesie	1427	MM	brak organów	Zdrowie
Retkinia Zachód-Smulsko		Polesie	23 354	RS	Marzena Zaremba	Retkinia, Smulsko
Stare Polesie		Polesie	28 293	SP	Andrzej Donatowicz	Stare Polesie, Politechniczna
Zdrowie-Mania		Polesie	3416	ZM	Bogusława Niepiekło	Brus, Zdrowie
Złotno		Polesie	10 572	ZL	Janusz Zgit	Złotno
Katedralna		Śródmieście	30 301	KL	Tomasz Sójka	Centrum
Śródmieście-Wschód		Śródmieście	14 782	WS	Krzysztof Rumpel	Fabryczna, Radiostacja
Andrzejów		Widzew	5977	AN	Aneta Szmit	Andrzejów, Feliksin
Dolina Łódki		Widzew	2700	DL	Wojciech Pisarski	Sikawa, Stoki, Stare Moskule
Mileszki		Widzew	2461	MI	Rafał Strumiński	Mileszki
Nowosolna		Widzew	4965	NO	Tomasz Lewandowski	Nowosolna
nr 33		Widzew	1520	NR	Maciej Kotynia	Olechów
Olechów-Janów		Widzew	20 357	OJ	Piotr Sumiński	Olechów
Stary Widzew		Widzew	18 759	SW	Sebastian Zawalski	Fabryczna Widzew, Księży Młyn, Stary Widzew
Stoki-Sikawa-Podgórze		Widzew	10 872	ST	Mieczysław Pakosz	Niciarniana, Sikawa, Stoki
Widzew-Wschód		Widzew	33 936	WW	Jakub Krej	Widzew Wschód
Zarzew		Widzew	17 899	ZA	Jakub Hubert	Zarzew

Podział miasta w ramach SIM

Tabliczka Systemu Informacji Miejskiej w Łodzi z nazwą osiedla (obszaru SIM)

Od 2005 roku rozwijany jest w Łodzi System Informacji Miejskiej, którego jednym z elementów jest jednolite oznakowanie ulic, na potrzeby którego podzielono miasto na 56 osiedli – obszarów SIM. Podział ten nie ma charakteru urzędowego. Część obszarów jest tożsama z osiedlami administracyjnymi, inne osiedla zostały podzielone, a inne występują pod inną nazwą.

Podział miasta na obszary SIM

Lista obszarów SIM

Śródmieście

• Centrum
• Fabryczna
• Radiostacja

Widzew

• Fabryczna Widzew
• Księży Młyn
• Niciarniana
• Stary Widzew
• Zarzew
• Widzew Wschód
• Mileszki
• Stoki
• Sikawa
• Stare Moskule
• Nowosolna
• Andrzejów
• Olechów
• Feliksin

Górna

• Górniak
• Dąbrowa
• Chojny
• Kurak
• Nowe Rokicie
• Rokicie
• Chocianowice
• Łaskowice
• Stare Chojny
• Wiskitno
• Ruda Pabianicka

Polesie

• Lublinek
• Nowe Sady
• Politechniczna
• Karolew
• Retkinia
• Smulsko
• Brus
• Zdrowie
• Stare Polesie
• Koziny
• Złotno

Bałuty

• Stare Miasto
• Stare Bałuty
• Żubardź
• Żabieniec
• Teofilów Przemysłowy
• Teofilów
• Romanów
• Kochanówka
• Radogoszcz
• Julianów
• Łagiewniki
• Wzniesienia Łódzkie
• Rogi
• Marysin
• Marysin Doły
• Helenów
• Doły

Osiedla nieformalne

Pofabryczna zabudowa osiedla Księży Młyn

Powszechnie mianem osiedli określa się części miasta, które nie są formalnie wyodrębnione, a podział na takie jednostki nie jest w żaden sposób zatwierdzony przez władze, ale ma znaczenie praktyczne, gdyż funkcjonuje w świadomości społecznej.

Zazwyczaj osiedla wyodrębnia się często na podstawie rodzaju zabudowy, np. blokowiska stanowiące wielkie zespoły mieszkaniowe (np. Radogoszcz, Retkinia), czy osiedla domków jednorodzinnych (np. Smulsko). Nazwę osiedle stosuje się także do części większych osiedli, które stanowią wielkie zespoły mieszkaniowe. Kiedy blokowiska są duże, bloki należą często do odrębnych spółdzielni mieszkaniowych (np. Zagrodniki na osiedlu Retkinia).

Blokowisko na osiedlu Retkinia

Siedziba Radia Łódź, od którego pochodzi nazwa osiedla Radiostacja

Często również osiedlami nazywa się części miasta, które administracyjnie do niego należą, ale są oddzielone od głównych obszarów miejskich terenami niezabudowanymi. Osiedla te zazwyczaj stanowią dawne wsie, które zostały włączone do Łodzi po II wojnie światowej, ale nadal zachowały w dużej mierze swój wiejski charakter (np. Chocianowice, Łaskowice, Mileszki, Feliksin).

Niekiedy powodem wyodrębnienia osiedla jest historyczna odrębność danego obszaru. Tego typu osiedlem jest np. Ruda Pabianicka, która przed II wojną światową stanowiła osobne miasto.

Lista osiedli nieformalnych w Łodzi

Wytłuszczone zostały formalne osiedla administracyjne.

Wiejski krajobraz osiedla Sikawa

Kamienica na osiedlu Stoki

Wysokościowce w Śródmiejskiej Dzielnicy Mieszkaniowej

• BAŁUTY
  • Bałuty-Centrum
    • Berlinek
    • Osiedle im. Władysława Jagiełły
    • Pojezierska
    • Stare Bałuty
    • Stare Miasto
    • Żubardź
  • Bałuty-Doły
    • Doły
    • Helenów
    • Marysin Doły
    • Osiedle im. Stefana Czarnieckiego
    • Osiedle im. Władysławy Bytomskiej
  • Bałuty Zachodnie
    • Huta Aniołów
    • Kały
    • Kochanówka
    • Marianów
    • Mikołajew
    • Piskowiec
    • Romanów
    • Teofilów Przemysłowy
    • Zielony Romanów
    • Zimna Woda
    • Żabieniec
  • Julianów-Marysin-Rogi
    • Julianów
    • Marysin
    • Rogi
  • Łagiewniki
    • Arturówek
  • Radogoszcz
    • Radogoszcz-Zachód
    • Radogoszcz-Wschód
    • Helenówek
  • Teofilów-Wielkopolska
    • Grabieniec
    • Teofilów
      • Osiedle im. Władysława Reymonta
      • Osiedle im. Marii Konopnickiej
      • Osiedle im. Stefana Żeromskiego
    • Osiedle im. Mikołaja Reja
    • Wielkopolska
  • Wzniesień Łódzkich
    • Imielnik Nowy
    • Łodzianka
    • Modrzew
    • Nowe Moskule
    • Wilanów
• GÓRNA
  • Chojny
    • Stare Chojny
      • Chojny Zatorze
      • Józefów
      • Nowe Górki
      • Stare Górki
      • Kurczaki (Komorniki)
  • Chojny-Dąbrowa
    • Chojny
    • Dąbrowa
      • Osiedle im. Jarosława Dąbrowskiego
      • Osiedle 1000-lecia Państwa Polskiego
    • Kowalszczyzna
    • Młynek
  • Nad Nerem
    • Chocianowice
    • Łaskowice
    • Charzew
  • Piastów-Kurak
    • Kurak
    • Osiedle 1-go Maja
  • Rokicie
    • Nowe Rokicie
    • Stare Rokicie
    • Chachuły
  • Wiskitno
    • Wiskitno I
    • Wiskitno II
    • Bronisin
    • Jędrzejów
    • Jędrzejów Przemysłowy
    • Huta Szklana
• POLESIE
  • Karolew-Retkinia-Wschód
    • Karolew
    • Piaski
    • Zagrodniki
    • Hufcowa
    • Sympatyczna
  • Lublinek-Pienista
    • Lublinek
    • Pienista
    • Nowy Józefów
    • Nowe Sady
  • Retkinia-Zachód-Smulsko
    • Smulsko
    • Balonowa
    • Retkinia-Północ
  • Stare Polesie
    • Politechniczna
    • Osiedle im. Mikołaja Kopernika
  • Zdrowie-Mania
    • Zdrowie
    • Mania
  • Złotno
    • Huta Jagodnica
    • Jagodnica
    • Nowe Złotno
    • Stare Złotno
    • Leonów
    • Brus
• ŚRÓDMIEŚCIE
  • Katedralna
    • ŚDM "Manhattan"
    • Centrum
  • Śródmieście-Wschód
    • Fabryczna
    • Nowe Centrum Łodzi
    • Radiostacja
    • Lumumbowo
• WIDZEW
  • Andrzejów
    • Andrzejów
    • Sąsieczno
    • Przylesie
    • Bolesławów
    • Feliksin
  • Dolina Łódki
    • Stare Moskule
    • Łukaszew
    • Zjazdowa
    • Różki
  • Mileszki
    • Mileszki
    • Henryków
    • Popielarnia
    • Wiączyń Górny
  • Nowosolna
    • Wiączyń Dolny
  • Olechów-Janów
    • Olechów
      • Osiedle Słowiańskie
    • Janów
      • Osiedle Sienkiewiczowskie
    • Augustów
  • Osiedle Nr 33
    • Nery
    • Ustronie
  • Stoki-Sikawa-Podgórze
    • Stoki
      • Osiedle na Dołku
    • Niciarniana
    • Podgórze (Grembach)
    • Sikawa
  • Stary Widzew
    • Fabryczna Widzew
    • Stary Widzew
    • Księży Młyn
  • Widzew-Wschód
    • Osiedle Bolesława Chrobrego
    • Osiedle Mieszka Pierwszego
    • Osiedle Stefana Batorego

Linki zewnętrzne

• Jednostki pomocnicze – osiedla na stronie Urzędu Miasta Łodzi
• Mapa Łodzi z dokładnie zaznaczonymi granicami osiedli administracyjnych – opracowana na podstawie statutów Rad Osiedli i Internetowej Mapy Łodzi Miejskiego Systemu Informacji o Terenie InterSIT (tworzonego przez Miejski Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Łodzi)
• Podział Łodzi według obszarów Systemu Informacji Miejskiej – mapa opracowana na podstawie Internetowej Mapy Łodzi InterSIT