Wikipedia

Poezja Picassa

Poezja Picassa i inne dzieła pisemne stworzone przez Pabla Picassa są często pomijane podczas dyskusji o jego karierze. Pomimo jego czynnego udziału w strefie literackiej, Picasso nie stworzył żadnego dzieła przed 53 rokiem życia. W 1935 zaprzestał malunku, rysunku i rzeźby i poświęcił się sztuce poezji. Wkrótce powrócił do swoich wcześniejszych zajęć, ale kontynuował swoje eksperymenty literackie. Stworzył setki wierszy, między innymi El entierro del Conde de Orgazc (Pogrzeb Hrabiego Orgaza)[1][2].

Zaangażowanie w literaturę edytuj

 
Kaligram Guillauma Alberta Apollinaira

Kiedy przybył do Paryża na początku XX wieku Picasso szybko poznał różnych modernistycznych pisarzy. Jednym z nich był Max Jacob, francuski poeta i artysta, który pomógł Picassowi nauczyć się języka francuskiego. Jacob pozwolił Picassowi mieszkać w swoim pokoju zanim malarz przeniósł się do Bateau-Lavoir[3][4]. Hiszpan przedstawił później swojego przyjaciela jako jednego z Trzech Muzyków. Dzięki Jacobowi, Picasso poznał najpopularniejszych członków paryskiej społeczności artystycznej, między innymi krytyka sztuki Guillauma Apollinaira[5]. Krytyka dzieł Picassa pomogła obydwóm zdobyć rozgłos we francuskiej prasie[6]. Picasso otrzymał od Apollinaira oryginalny manuskrypt jego powieści Les Onze Mille Verges[7].

Amerykańska kolekcjonerka i pisarka Gertrude Stein była pierwszą patronką artysty[8]. Picasso brał udział w przyjęciach mających miejsce w domu Stein, gdzie miał szansę poznać pisarzy takich jak James Joyce, Ernest Hemingway i F. Scott Fitzgerald[9].

André Salmon to inny znany poeta powiązany z Picassem. Zorganizował w 1916 roku wystawę, gdzie po raz pierwszy pokazano Panny z Awinionu.[10] Malarz współpracował również z poetą Pierre’em Reverdym[11], z którym później napisał zbiór wierszy Le Chant des Morts (Piosenka Zmarłych), odpowiedź na okrucieństwa wojny[12], a także powieściopisarzem Blaise’em Cendrarsem[11], o którym Hemingway powiedział: "Kiedy kłamie, jest bardziej interesujący niż wielu ludzi opisujących prawdziwą historię"[13]; oraz Jeanem Cocteau, który napisał scenariusz do baletu Parade, do którego Picasso stworzył scenografię i kostiumy.

Fotograf Brassaï, dobry znajomy Picassa, powiedział, że nigdy nie zauważono artysty z książką[14]. Niektórzy znajomi malarza twierdzili, że czytał po zmroku, ale krytyk i autor John Golding spekulował, że Picasso "absorbował informację przysłuchując się rozmowom jego znajomych pisarzy i innych intelektualistów."[15] Picasso brał jednak czynny udział przy tworzeniu dzieł literatury. Zilustrował ponad pięćdziesiąt książek, a przy setce innych zajmował się introligatorstwem[16].

Dzieła stworzone w latach 1935-1959 edytuj

Wczesne dzieła edytuj

Żona Picassa Olga Khokhlova porzuciła go w 1935 roku. Tego lata, zamiast opuścić Paryż, Picasso został w domu, szukając izolacji w le Château de Boisgeloup w Gisors[17]. Według jego przyjaciela i biografa Rolanda Penrose'a, "Picasso nikomu nie powiedział, co zapisywał w swoim małym notatniku, który chował kiedy ktoś wchodził do pokoju"[18]

Niektóre z pierwszych prób poetycznych ekspresji Picassa wykorzystywały kolorowe plamy jako reprezentacje przedmiotów[18]. Porzucił to podejście aby skupić się na słowach, a jego wczesne prace wykorzystywały obrazy i jego własną metodę przerywania tekstu myślnikami różnej długości[18]. Porzucił jednak interpunkcje, wyjaśniając Braque'owi:

"Interpunkcja jest koteką, skrywającą intymne części literatury."[19]

W 1935, w liście do swojego syna matka Picassa napisała "Mówią mi że piszesz. Wierzę, że jesteś w stanie zrobić wszystko. Jeśli kiedyś powiedzą mi, że prowadzisz mszę, uwierzę tak samo."[20] W tym samym roku André Breton napisał o poezji Picassa do francuskiego dziennika artystycznego Cahiers d'art. Stwierdza tam, że "Całe strony są niczym pióra papugi, pełne jasnych kolorów."[21] Penrose opisuje jak w następującym fragmencie "słowa zostały użyte tak, jak malarz używa kolorów."[22]:

wsłuchaj się w godzinę swojego dzieciństwa gdzie biel w niebieskim wspomnieniu graniczy z bielą w jej niebieskich oczach i kawałek indigo nieba srebra biel biel przenika kobalt biały papier który wydziera niebieska łza atramentu niebieskie jego ultramarynowe spływy które tak uwielbia biel niebieski odpoczynek poruszony w ciemnej zielonej ścianie zieleni która zapisuje swoją przyjemność blada zieleń deszczu spływającego żółtą zielenią...[21]

-Fragment wczesnego wiersza Picassa.

Przez ponad sześć tygodni wiosną 1936 roku Picasso wysłał serię listów do swojego "najbliższego i oddanego przyjaciela"[23], poety i artysty Jaimego Sabartésa. Penrose zauważa, że "tak częste wysyłanie listów było niezwykłe, wręcz niepokojące, wskazujące na nerwowość."[24] 23 kwietnia Picasso napisał w swoim liście, że "od tego wieczoru porzucam malunek, rzeźbę, grawerowanie i poezję, aby skupić się na śpiewie."[25] Jednak cztery dni później, Picasso napisał, że "będę kontynuował pracę niezależnie od śpiewu."[25]

Tak jak jego obrazu, poezja Picassa może być interpretowana na wiele sposobów. Większość jego wierszy nie posiada tytułu. Podane są tylko daty powstania utworów[26]. Sabartés wspomina, że "kiedy mówił o swoich zapiskach, zawsze twierdził, że nie chce opowiadać historii czy opisywać przeżyć, ale tworzyć je dźwiękiem słów; nie używać ich jako środka ekspresji, ale pozwolić im mówić za siebie, tak jak czasem robił to z kolorami"[27]

Sen i kłamstwo Franca edytuj

Sen i kłamstwo Franca wydane było w formacie podobnym do popularnych hiszpańskich komiksów aleluyas, i zostało nazwane "wyjątkową fuzją słów i obrazów"[16]. Historyk sztuki Patricia Failing twierdzi, że Picasso (który nigdy wcześniej nie stworzył czegokolwiek związanego z polityką) "robi coś niezwykłego, tworzy pracę wyłącznie w celach politycznych i propagandowych."[28] Sen i kłamstwo Franca miało być sprzedawane jako seria pocztówek w celu zdobycia funduszy dla Frente Popular[28][29]. Jeden z paneli przedstawia Franca jako fallusa w wojskowym bucie[30], machającego flagą i mieczem. Inny przedstawia dyktatora jedzącego martwego konia. Inne obrazy przywoływane przez prozę i widoczne na rycinach zapowiadają ikoniczną Guernicę – z czterech finałowych scen, trzy są bezpośrednio połączone z tym obrazem[26][31].

srebrne dzwony i sercowate muszle i wnętrzności w warkocz
mały palec w erekcji nie winogrono i nie figa.
szkatułka na ramieniu pełna kiełbas i ust
gniew wypaczający rysunek cienia miotającego zęby
wbity w piach koń otwarty z góry do dołu w słońcu.

krzyki dzieci krzyki kobiet krzyki ptaków krzyki kwiatów krzyki drzew i kamienny krzyk cegieł
krzyki mebli łóżek krzeseł zasłon zapiekanek kotów i papierów krzyki zapachów drapiących się nawzajem
dymu który nadgryza gardło krzyków warzonych w kotle
i deszcz ptaków zalewających morze zjadające kości i łamiąca gryz zębów
bawełna którą słońce wyciera swój talerz, który giełda i bank chowają w śladach wbitych w kamień.
Fragmenty Snu i kłamstwa Franco (1937)

Golding sugeruje, że "być może Sen i kłamstwo Franca, bardziej niż jakakolwiek inna praca Picassa, przełamuje różnice pomiędzy myślą, tekstem i obrazem – efekt tak bardzo pożądany przez surrealistów."[32] Jednak w recenzji rycin dla The Spectator w 1937 historyk sztuki (i członek siatki szpiegów Cambridge Five) Anthony Blunt, narzeka, że praca "nie dociera do wszystkich odbiorców, a tylko do małej grupy estetów."[33]

Sztuki edytuj

Picasso napisał dwie "surrealistyczne" sztuki, Le Désir attrapé par la queue (Pożądanie złapane za ogon) zimą 1941 roku i Les Quatre Petites Filles (Cztery małe dziewczynki) w 1949. W 1952 roku Picasso napisał drugą wersję Les Quatre Petites Filles pod tym samym tytułem[34]. W dziele zastosowano technikę strumienia świadomości. Niektórzy krytycy sądzą, że Picasso nigdy nie chciał wystawiać sztuki, miała być tylko czytana[35], tak jak podczas swojej premiery. Reżyserem był Albert Camus, a obok Picassa wystąpili Jean-Paul Sartre, Valentine Hugo i Simone de Beauvoir[36]. Została wystawiona po raz drugi w 1984 przez Muzeum Guggenheima[36].

Pogrzeb hrabiego Ograza edytuj

Tytuł dzieła pochodzi od obrazu El Greco. Oryginalnie został opublikowany w 263 egzemplarzach[37]. Picasso pisał Pogrzeb... przez dwa lata, od stycznia 1957 roku do czerwca 1959.[37] Tak jak większość pisemnych dokonań malarza, pracy nie można łatwo sklasyfikować. Tekst (napisany kolorową kredą lub ołówkiem) nie opisuje scen przedstawionych na rycinach[38]. Przyjaciel Picassa, Raphael Alberti, napisał przedmowę utworu, gdzie stwierdził, że "tutaj jest wynalazca... wielkiej poplątanej poezji – Pablo sadzi szkic na powierzchni strony, a on rośnie w całą populacje."[39]

Pogrzeb hrabiego Ograza to wynik wspomnień i przemyśleń Picassa na temat jego ojczyzny, Andaluzji. W tekście pojawiają się wulgarne postacie, z imionami takimi jak "Don Sczur" i "Don Kaszanka".

wreszcie przybyły karty ogłaszające świętowanie w noc poniedziałkową i następny

ranek, o wschodzi wszędzie były ognie i robaki w każdym odbycie i palmy cukrowe w każdym oknie

-Fragment Pogrzebu Hrabiego Ograza (1959)[40]

Pogrzeb... został opisany jako "jedna z najlepszych ekspresji białej prozy, która powstała z literackiej awangardy."[41]

Myśli Picassa edytuj

duże jądra mojej babci
świecą pomiędzy ostami
i tam gdzie krążą młodsze dziewczyny
tam szlifierki ostrzą swoje gwizdy
23 lutego 1955, dla Don Jaime Sabartés[42]

..ale jaka cisza jest głośniejsza od śmierci mówi pizda do pizdy
drapiąc front jej anusu eleganckim sposobem
Fragment wiersza z 13 października XXXVI[43]

Poza przyzywaniem kolorów, dźwięków, zapachu i smaku dzieła Picassa pokazują fascynację seksem i skatologią. Zadziwiające zdania, takie jak "zapach skórki chleba marynowanej w moczu"[44], "bez spodni, jedząc swoją torbę frytek z gówna"[45] czy "kardynał chujów i arcybiskup cip". W swoich badaniach nad podświadomymi czynnikami procesu twórczego, James W. Hamilton twierdzi, że część prozy Picassa "budzi niepokój kanibalistycznym gniewem skierowanym w stronę piersi"[46]

Handlarz sztuki Daniel-Henry Kagnweiler był jednym z pierwszych, którzy wspierali Pablo Picasso i innych kubistów[47]. W 1959 wspominał, że "Picasso, po przeczytaniu mi jego wierszy ze swojego notatnika, powiedział do mnie: 'Poezja – ale wszystko co znajdziesz w tych wierszach znajdziesz też w moich obrazach. Tak wielu malarzy zapomniało o poezji w swoich obrazach. A to jest najważniejsza rzecz – poezja."[48]

"Wiersze? Tam leżą setki wierszy. Kiedy zacząłem je pisać, chciałem przygotować sobie paletę słów, tak jak bym miał do czynienia z kolorami. Wszystkie te słowa zostały wyważone, przefiltrowane i poddane ekspertyzie. Nie poddaje się spontanicznemu wyrażaniu podświadomości."[49] Artysta wielokrotnie powtarzał "Długo po mojej śmierci moje zapiski staną się znane, a w encyklopediach będzie napisane: 'Picasso, Pablo Ruiz – hiszpański poeta, zajmujący się też malowaniem, rysowaniem i rzeźbieniem.'"[50]

 
Portret Gertrude Stein

Krytyka edytuj

W liście z 1935 roku Stein napisała do swojego przyjaciela: "Pisze poezje, piękną poezje, sonety Michała Anioła."[51][52] Później, kiedy spotkała się z Picassem w galerii, nastawienie Stein uległo dużej zmianie: "Powiedziałam mu, gdy łapałam go za klapy jego płaszcza i potrząsając nim: 'W porządku robisz to wszystko żeby pozbyć się nadmiaru tego wszystkiego w porządku w porządku rób to dalej ale nie zmuszaj mnie żebym powiedziała ci że to poezja' i potrząsnęłam nim jeszcze raz"[53] Partnerka Stein, Alice B. Toklas, napisała w maju 1949: "Problemem Picassa jest to, że pozwolił sobie myśleć, że jest też poetą."[13]

Pisarz Micheal Leiris porównał dzieła Picassa do Finnegarów tren Joyca. Stwierdził, że: "Nie mogli być zaspokojeni słowami. [Zarówno Joyce jak i Picasso] Oboje mieli taką samą możliwość promowania języka jako prawdziwej rzeczy.. .. i użycia go z niesamowitą wręcz wolnością"[48]

Wpływ edytuj

Poeta-laureat Kalifornii[54] Juan Felipe Herrara, został zainspirowany do pisania o swojej młodości przez Trozo de Piel[55] (Kawałek Skóry, napisany w Cannes 9 stycznia 1959 roku)[56].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Pablo Picasso, Anne Waldman: The Burial of the Count of Orgaz and Other Poems. 2004, s. 322. ISBN 1-878972-36-7. (ang.).
  2. ↑ Jerome Rothenberg: A Paradise of Poets: New Poems & Translations. 1999, s. 119. ISBN 0-8112-1427-3. (ang.).
  3. ↑ Roland Penrose: Picasso: His Life and Work. Gollancz, 1958. (ang.).
  4. ↑ Max Jacob: Hesitant fire: selected prose of Max Jacob. 1991, s. xvi. ISBN 0-8032-2574-1. (ang.).
  5. ↑ Special Exhibit Examines Dynamic Relationship Between the Art of Pablo Picasso and Writing. [w:] Yale University Art Gallery [on-line]. [dostęp 2016-10-18]. (ang.).
  6. ↑ John Golding: Visions of the Modern. 1994, s. 11. ISBN 0-520-08792-5. (ang.).
  7. ↑ John Golding: Visions of the Modern. 1994, s. 109. ISBN 0-520-08792-5. (ang.).
  8. ↑ Vincent Giroud: Picasso and Gertrude Stein. 2006, s. 45. ISBN 1-58839-210-4. (ang.).
  9. ↑ Carl Van Vechten: Extravagant Crowd: Gertrude Stein and Alice B. Toklas. Yale University. [dostęp 2013-04-04]. (ang.).
  10. ↑ John Golding: Visions of the Modern. 1994, s. 103. ISBN 0-520-08792-5. (ang.).
  11. ↑ a b Roland Penrose: Picasso: His Life and Work. Gollancz, 1958, s. 193. (ang.).
  12. ↑ Kathryn Shattuck: Picasso, Who Let His Imagination Run From Art to Language. 5 lutego 2009. [dostęp 2013-04-02]. (ang.).
  13. ↑ a b Jeffrey Meyers. Picasso and Hemingway: A Dud Poem and a Live Grenade. „Michigan Quarterly Review”. XLV (3), 2006. University of Michigan Library. (ang.). 
  14. ↑ Brassaï: Picasso and Co.. London, Thames and Hudson, 1967, s. 128. (ang.).
  15. ↑ John Golding: Visions of the Modern. 1994, s. 202. ISBN 0-520-08792-5. (ang.).
  16. ↑ a b John Golding: Picasso & Poetry. 21 listopada 1985. [dostęp 2013-04-02]. (ang.).
  17. ↑ Roland Penrose: Picasso: His Life and Work. Gollancz, 1958, s. 249. (ang.).
  18. ↑ a b c Roland Penrose: Picasso: His Life and Work. Gollancz, 1958, s. 250. (ang.).
  19. ↑ Sabartès: Picasso: Portraits et Souvenirs. 1947, s. 125. (ang.).
  20. ↑ Sabartès: Picasso: Portraits et Souvenirs. 1947, s. 19. (ang.).
  21. ↑ a b André Breton. Picasso Poète. „Cahiers d' Art”. 10 (7–10), 1935. (ang.). 
  22. ↑ Roland Penrose: Picasso: His Life and Work. Gollancz, 1958, s. 252. (ang.).
  23. ↑ Roland Penrose: Picasso: His Life and Work. Gollancz, 1958, s. 253. (ang.).
  24. ↑ Roland Penrose: Picasso: His Life and Work. Gollancz, 1958, s. 258. (ang.).
  25. ↑ a b Sabartès: Picasso: Portraits et Souvenirs. 1947, s. 135. (ang.).
  26. ↑ a b Pre-faces to Picasso: the Burial of the Count of Orgaz & Other Poems. 2004. (ang.).
  27. ↑ Frank Wynne: The Parchment Notebooks: Selected Writings by Pablo Picasso. 11 lutego 2013. [dostęp 2015-08-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (24 kwietnia 2013)]. (ang.).
  28. ↑ a b Picasso's commitment to the cause. PBS. (ang.).
  29. ↑ National Gallery of Victoria: An Introduction to Guernica. 2006. [dostęp 2013-04-02]. (ang.).
  30. ↑ Patrick O'Brian: Picasso: A Biography. 2012, s. 318. ISBN 0-00-746638-2. (ang.).
  31. ↑ The Metropolitan Museum of Art: Dream and Lie of Franco, 1937
  32. ↑ John Golding: Visions of the Modern. 1994, s. 244. ISBN 0-520-08792-5. (ang.).
  33. ↑ The Cleric of Treason. W: George Steiner: George Steiner: a reader. 1987, s. 179. ISBN 0-19-505068-1. (ang.).
  34. ↑ Picasso, P., Rubin, W. S., & Fluegel, J. (1980). Pablo Picasso, a retrospective. New York: Museum of Modern Art. ISBN 0-87070-528-8. P. 384.
  35. ↑ Anita Gates: From Picasso, Playwright: Hues of Innocence and War. 17 października 2001. [dostęp 2013-04-02]. (ang.).
  36. ↑ a b Matt Trueman: Picasso's surreal play comes to New York. 3 października 2012. [dostęp 2013-04-06]. (ang.).
  37. ↑ a b Fundación Picasso: Spanish themes found in eight books illustrated by Picasso. Documentation Center of Picasso Foundation and Birthplace Museum. [dostęp 2013-04-02]. (ang.).
  38. ↑ Roland Penrose: Picasso, His Life and Work. 1981, s. 462. ISBN 0-520-04207-7. (ang.).
  39. ↑ Roland Penrose: Picasso, His Life and Work. 1981, s. 461. ISBN 0-520-04207-7. (ang.).
  40. ↑ Jerome Rothenberg, Pablo Picasso: The burial of the Count of Orgaz & other poems. 2004, s. 38. ISBN 1-878972-36-7. (ang.).
  41. ↑ David Detrich: The Burial of the Count of Orgaz. Innovative Fiction Magazine. [dostęp 2013-04-03]. (ang.).
  42. ↑ Jerome Rothenberg, Pablo Picasso: The burial of the Count of Orgaz & other poems. 2004, s. 36. ISBN 1-878972-36-7. (ang.).
  43. ↑ Jerome Rothenberg, Pablo Picasso: The burial of the Count of Orgaz & other poems. 2004, s. 25. ISBN 1-878972-36-7. (ang.).
  44. ↑ Jerome Rothenberg, Pablo Picasso: The burial of the Count of Orgaz & other poems. 2004, s. 28. ISBN 1-878972-36-7. (ang.).
  45. ↑ Jerome Rothenberg, Pablo Picasso: The burial of the Count of Orgaz & other poems. 2004, s. 29. ISBN 1-878972-36-7. (ang.).
  46. ↑ James W. Hamilton: A Psychoanalytic Approach to Visual Artists. 2012, s. 81. ISBN 1-78049-014-3. (ang.).
  47. ↑ John Richardson: A Life of Picasso, The Cubist Rebel, 1907–1916. Alfred A. Knopf, 1991, s. 36. ISBN 978-0-307-26665-1. (ang.).
  48. ↑ a b The Art in Poetry & The Poetry in Art. Getty Museum Panel, 25 kwietnia 2002. [dostęp 2013-04-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2 października 2012)]. (ang.).
  49. ↑ James W. Hamilton: A Psychoanalytic Approach to Visual Artists. 2012, s. 81–82. ISBN 1-78049-014-3. (ang.).
  50. ↑ Miguel Acoca: Picasso Turns a Busy 90 Today. International Herald Tribune, 25 października 1971. (ang.).
  51. ↑ Vincent Giroud: Picasso and Gertrude Stein. 2006, s. 44. ISBN 1-58839-210-4. (ang.).
  52. ↑ Gertrude Stein, Carl van Vechten: The Letters of Gertrude Stein and Carl VanVechten: 1913–1946, Volume 1. Columbia University Press, 1986, s. 449. ISBN 978-0-231-06308-1. (ang.).
  53. ↑ James R. Mellow: The Stein Salon Was The First Museum of Modern Art. 1 grudnia 1968. (ang.).
  54. ↑ A totally Californian poet laureate. 20 maja 2012. [dostęp 2012-07-19]. (ang.).
  55. ↑ Rose Zertuche Trevino: The Pura Belpré Awards: Celebrating Latino Authors and Illustrators. 2006, s. 11. ISBN 0-8389-3562-1. (ang.).
  56. ↑ Pablo Picasso: Hunk of Skin. City Lights Books, 1968, s. 3. (ang.).

Bibliografia edytuj

  • Roland Penrose: Picasso: His Life and Work. Gollancz, 1958. (ang.).
  • Arts Council of Great Britain, Ed. Marilyn McCully: A Picasso Anthology: Documents, Criticism, Reminiscences. 1981. ISBN 0-7287-0293-2. (ang.).
  • Roland Penrose: Picasso, His Life and Work. 1981. ISBN 0-520-04207-7. (ang.).
  • Gertrude Stein: Picasso. Courier Dover Publications, 1938. ISBN 0-486-24715-5. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Poezja_Picassa&oldid=73106533”