Poleńcowate
Poleńcowate (Monimiaceae) – rodzina niewielkich drzew, krzewów, rzadko lian z rzędu wawrzynowców (Laurales). Należy do niej w zależności od ujęcia systematycznego 22[2] do 25[4] rodzajów z ok. 275 gatunkami[5]. Występują na wszystkich kontynentach w strefie tropikalnej i subtropikalnej[6], do strefy umiarkowanej sięgając na półkuli południowej (w Chile, Australii i w Nowej Zelandii)[5].
 Peumus boldus | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina |
poleńcowate |
| Nazwa systematyczna | |
| Monimiaceae Juss. Ann. Mus. Natl. Hist. Nat. 14: 133. 1809[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Monimia Thouars (1804)[3] | |
| Zasięg | |
| |
,_macho_-_Flickr_-_Pato_Novoa.jpg)
Liście Peumus boldus z Ameryki Południowej służą do wyrobu przyprawy[7] i naparów, owoce tego gatunku są spożywane[7], a z kory sporządzany jest barwnik[5]. Z drewna wytwarza się węgiel drzewny[7]. Drewno kilku gatunków jest użytkowane lokalnie[6]. Cenionego drewna dostarcza Xymalos monospora i Hedycarya angustifolia[5]. Poza tym w kosmetyce i medycynie wykorzystywane bywają olejki eteryczne z tych roślin[6].
Morfologia edytuj
- Pokrój
- Niewielkie, aromatyczne drzewa, krzewy i liany[5].
- Liście
- Naprzeciwległe, rzadko w okółkach, pojedyncze, zwykle całobrzegie, rzadko słabo piłkowane lub ząbkowane, bez przylistków. Za młodu liście są często owłosione, z wiekiem zwykle łysieją[7][6].
- Kwiaty
- Zwykle zebrane w wierzchotkowate kwiatostany. Kwiaty są jednopłciowe (obupłciowe u rodzaju Hortonia), promieniste, drobne. Liczba listków okwiatu jest różna u poszczególnych przedstawicieli, wynosi od 3 do wielu, często w dwóch lub większej liczbie okółków. W kwiatach męskich liczba pręcików sięga do 1800 (rodzaj Tambourissa), czasem zrastają się one w rurkę (rodzaj Tetrasynandra). Nitki i łączniki są rozszerzone, często przerastają pylniki, tworząc szczytową, sterylną i ogruczoloną część pręcika, czasem upodabniając się do listków okwiatu. Pylniki otwierają się pękając szczelinowo lub klapami. Ziarna pyłku są pojedyncze (złączone w tetrady tylko u Hedycarya). Słupkowie tworzą liczne (tylko w rodzaju Xymalos pojedyncze), wolne słupki, zawierające po jednym zalążku[7].
- Owoce
- Orzechy[7] i pozorne pestkowce – z właściwym owocem otoczonym przez zmięśniałe dno kwiatowe[5]. Nasiona zawierają dużo bielma i drobny zarodek[7].
Systematyka edytuj
W dawniejszych systemach włączano tu rodzaje z rodzin oboczkowate Atherospermataceae i Siparunaceae obejmujące podobne morfologicznie rośliny, ale w efekcie rodzina była taksonem polifiletycznym[5]. Niejasne pozostają relacje między poleńcowatymi a hernandiowatymi Hernandiaceae i wawrzynowatymi Lauraceae – analizy wskazują na siostrzany charakter poleńcowatych względem obu tych rodzin, ewentualnie tylko hernandiowatych (z wawrzynowatymi zajmującymi pozycję bazalną w grupie)[2].
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)[2]
| wawrzynowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Podział na rodzaje[4]
- Austromatthaea L. S. Sm.
- Decarydendron Danguy
- Ephippiandra Decne.
- Faika Philipson
- Hedycarya J. R. Forst. & G. Forst.
- Hennecartia J. Poiss.
- Hortonia Wight
- Kairoa Philipson
- Kibara Endl.
- Kibaropsis Vieill. ex Jérémie
- Lauterbachia Perkins
- Levieria Becc.
- Macropeplus Perkins
- Macrotorus Perkins
- Matthaea Blume
- Mollinedia Ruiz & Pav.
- Monimia Thouars
- Palmeria F. Muell.
- Parakibara Philipson
- Peumus Molina
- Steganthera Perkins
- Tambourissa Sonn.
- Tetrasynandra Perkins
- Wilkiea F. Muell.
- Xymalos Baill.
Przypisy edytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ a b c d Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ a b James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium. University of Maryland, 2010. [dostęp 2010-12-29]. (ang.).
- ↑ a b Monimiaceae. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2016-08-06]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 111. ISBN 978-1842466346.
- ↑ a b c d Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 216-217. ISBN 1-55407-206-9.
- ↑ a b c d e f g Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza S.A., 1998, s. 41-43, seria: Wielka Encyklopedia Przyrody. ISBN 83-7079-779-2.