Polisemia
Polisemia, polisemantyzm[1], wieloznaczność[2][3][4] (fr. polysémie[1][5]; gr. polýs „liczny”, sêma „znak”) – zjawisko wyrażania różnych treści (znaczeń) za pomocą jednego środka językowego (słowa, ciągu głosek)[4]. Znaczenia te powinny być ze sobą wzajemnie powiązane[6][7] (np. na zasadzie metonimii[4]), mieć wspólne pochodzenie i wynikać z sensu podstawowego[8]. Zjawisko polisemii, w odróżnieniu od homonimii, zachodzi w ramach pojedynczego leksemu[9].
.jpg)
Przykłady:
- powód – 1) przyczyna, 2) termin prawny oznaczający osobę pozywającą do sądu
- język – 1) organ ciała, 2) mowa ludzka
Charakter polisemiczny wykazuje duża część zasobu leksykalnego języka[10]. Polisemia stanowi łatwy środek wzbogacania inwentarza leksykalnego[11]. Stwierdzono, że stopień polisemii jest uzależniony od frekwencji użycia słowa: im dane słowo jest częstsze, tym więcej ma ono znaczeń[5][12]. Polisemia wyrazu w jednym języku często przypomina zakres znaczeniowy tego samego wyrazu w innych językach, co uchodzi za świadectwo prawidłowości rozwojowych semantyki[13]. Polisemia może również powstawać w wyniku naśladowania (kalkowania) innego języka[14]. Na przykład polskie i czeskie słowo „zamek”, mające charakter polisemiczny (oznacza zarówno budowlę, jak i element zamykający), uzyskało znaczenie budowli pod wpływem niemieckiego wyrazu Schloss[15].
Zjawisko polisemii odróżnia się od homonimii, czyli związku między wyrazami identycznymi pod względem brzmienia, ale niedających się sprowadzić do wspólnego źródła lub niewykazujących uchwytnej zależności[16]. Kryteria wypracowane przez językoznawstwo są jednak niejasne i ścisłe odgraniczenie homonimii od właściwej polisemii nie zawsze jest możliwe[6][8][10]. Rozróżnienie między tymi pojęciami jest związane z aspektem genetycznym, a więc diachronią językową. W ujęciu językoznawstwa synchronicznego odróżnianie polisemii od homonimii uchodzi za bezpodstawne[2]. Z perspektywy onomazjologii zjawisko istnienia tożsamych nazw na określenie różnych pojęć, np. w różnych systemach terminologicznych („język” w sensie anatomicznym, „język” w sensie lingwistycznym), stanowi przejaw tzw. tautonimii[17].
Zobacz też
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ a b Gheorghe Constantinescu-Dobridor, polisemie, [w:] Dicționar de termeni lingvistici, București: Editura Teora, 1998, ISBN 973-601-496-7, OCLC 41214694 [dostęp 2018-11-04] (rum.).
- ↑ a b Kazimierz Polański (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, wyd. 2, Wrocław: Ossolineum, 1999, s. 447, ISBN 83-04-04445-5, OCLC 835934897.
- ↑ Lachur 2004 ↓, s. 175.
- ↑ a b c Mistrík 1993 ↓, s. 329.
- ↑ a b Jean Dubois i inni, Dictionnaire de linguistique, Paris: Larousse-Bordas/VUEF, 2002, s. 369–370, ISBN 2-03-532047-X, OCLC 59757084 (fr.).
- ↑ a b Lachur 2004 ↓, s. 180.
- ↑ From meaning to form, [w:] Halvor Eifring, Rolf Theil, Linguistics for Students of Asian and African Languages, Uniwersytet w Oslo [dostęp 2019-06-12] (ang.).
- ↑ a b Hadumod Bußmann, Routledge dictionary of language and linguistics, Gregory Trauth, Kerstin Kazzazi (tłum.), London: Routledge, 1998, s. 918, DOI: 10.4324/9780203980057, ISBN 0-415-02225-8, ISBN 0-415-20319-8, ISBN 978-0-203-98005-7, OCLC 41252822 (ang.).
- ↑ Eva Hajičová, Jarmila Panevová, Petr Sgall: Úvod do teoretické a počítačové lingvistiky. T. I: Teoretická lingvistika. Praha: Nakladatelství Karolinum, Univerzita Karlova, 2002, s. 24. ISBN 80-246-0470-1. OCLC 53262536. (cz.).
- ↑ a b David Crystal, A Dictionary of Linguistics and Phonetics, wyd. 6, Malden: Blackwell Publishing, 2008, s. 373–374, DOI: 10.1002/9781444302776, ISBN 978-1-4051-5296-9, ISBN 978-1-4443-0277-6, OCLC 873604136 (ang.).
- ↑ Anna A. Jászó, A magyar nyelv könyve, wyd. 8, Budapest: Trezor Kiadó, 2007, s. 492–494, ISBN 978-963-8144-19-5, OCLC 1088103135 (węg.).
- ↑ Ondruš i Sabol 1987 ↓, s. 228.
- ↑ Lachur 2004 ↓, s. 176.
- ↑ Ondruš i Sabol 1987 ↓, s. 226.
- ↑ Brian Leonard Mott, Semantics and Translation for Spanish Learners of English, Barcelona: Edicions Universitat Barcelona, 2011 (Universitat 51), s. 109, ISBN 978-84-475-3548-4 (ang.).
- ↑ Ondruš i Sabol 1987 ↓, s. 225–226.
- ↑ Mistrík 1993 ↓, s. 446.
Bibliografia
edytuj- Czesław Lachur: Zarys językoznawstwa ogólnego. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2004. ISBN 83-7395-082-6. OCLC 749715998.
- Jozef Mistrík (red.): Encyklopédia jazykovedy. Bratislava: Obzor, 1993. ISBN 80-215-0250-9. OCLC 29200758. (słow.).
- Šimon Ondruš, Ján Sabol: Úvod do štúdia jazykov. Bratislava: Slovenské pedagogické nakladateľstvo, 1987. OCLC 28427817. (słow.).
- Katarzyna Wojan: Wstęp do badań wieloznaczności leksemów w ujęciu kontrastywnym. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2010. ISBN 978-83-7326-650-6. OCLC 750681725.