Polityka historyczna
Polityka historyczna (niem. Geschichtspolitik) lub polityka pamięci – kształtowanie świadomości historycznej oraz wzmocnienie publicznego dyskursu o przeszłości.
Geneza pojęciaEdytuj
Pojęcie polityki historycznej wywodzi się z Niemiec, gdzie pojawiło się po 1989 roku. Skupia się tam na szczegółowej analizie związku historii z polityką tego kraju. Wraz z początkiem lat 90. debata publiczna na temat wydarzeń z historii zaczęła mieć coraz większe znaczenie. „Wraz ze zjednoczeniem Niemiec stary podział na zachodnioniemiecką i wschodnioniemiecką politykę historyczną stracił rację bytu (…) w kontekście niemieckim pojęcie to nie ma – w przeciwieństwie do dyskursu politycznego polskiego – konotacji konserwatywnych”[1].
Podstawowe znamiona polityki historycznejEdytuj
Narzędziami polityki historycznej są finansowane przez państwo: badania naukowe, edukacja i wychowanie, instytucje wyspecjalizowane (jak muzea, izby pamięci, instytuty lub centra), organizacja czasu (kalendarz świąt państwowych), topografia pamięci, wykorzystanie mediów masowych i wymiar sprawiedliwości, w tym narzędzie sprawiedliwości tranzycji, a także dwa instrumenty modalne: definiowanie postaw i wartości poprzez etykietowanie bohaterów oraz polifonia narracji, czyli wykorzystywanie różnych narratorów o odmiennym autorytecie (np. świadka wydarzeń i naukowca) do opowiadania o jednym wydarzeniu z przeszłości[2].
Polityka historyczna rozstrzyga jakie będą: budowane pomniki i muzea, nadawane nazwy ulic i placów, powoływane do życia instytucje służące pamięci historycznej wspólnoty, a także wspierane przez państwo i samorządy badania naukowe oraz działania kulturalne i edukacyjno-wychowawcze.
Ponadto decyduje o nazwiskach patronów (które znajdą się w nazwach placówek oświatowych i innych instytucjach publicznych) oraz o osobach, które zostaną odznaczone orderami i medalami zasługi[3].
Zagadnienie polityki historycznej w PolsceEdytuj
W Polsce pojęcie polityki historycznej niejednokrotnie wzbudza negatywne emocje[4]. Politykę historyczną oskarża się bowiem o manipulację i wybiórcze traktowanie faktów historycznych[5].
W polskiej debacie o polityce historycznej padają różne propozycje definicji, często zawierające wątki ideologiczne:
- „Posługiwanie się przez demokratyczne (ale nie tylko) społeczeństwa własnymi interpretacjami wydarzeń z przeszłości do osiągania m.in. bieżących celów politycznych[6].
- „Świadome działanie klasy politycznej mające na celu kształtowanie zakresu i charakteru zbiorowej pamięci historycznej”[7].
- „Interpretacja tożsamości wspólnoty politycznej – w jej toku obywatele podejmują decyzje co do tego, jakie tradycje chcą kontynuować, a jakich nie”[8].
- Wzmocnienie publicznego dyskursu o przeszłości poprzez różne formy instytucjonalizacji (instytucje centralne, państwowe, lokalne – samorządowe oraz regionalne)[9].
Podczas zorganizowanej 17 listopada 2015 w Kancelarii Prezydenta RP konferencji ogłoszono rozpoczęcie prac nad Strategią Polskiej Polityki Historycznej. Prezydent RP Andrzej Duda stwierdził wówczas, iż „prowadzenie polityki historycznej to jedno z najważniejszych działań prezydenta”[10].
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ Red. Magdalena Saryusz-Wolska, Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, UNIVERSITAS, Kraków 2009.
- ↑ Laleh Khalili: Heroes and Martyrs of Palestine. The Politics of National Commemoration. Oxford – New York: Oxford University Press, 2007; Jan Rydel, Polityka historyczna w Republice Federalnej Niemiec. Zaszłości, Idee, Praktyka. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, 2011; Patryk Wawrzyński, Sharing the Past: Specialized Institutions as an instrument of Politics of Memory in the 21st Century, w: Ralph Schattkowsky i Milos Reznik, „Society and Nation in Transnational Processes in Europe”. Newcastle: Cambridge Scholar Publishing 2014.
- ↑ Por. na ten temat: red. Stanisław Kowolik, O polską politykę historyczną, IX Sympozjum Tarnogórskie, Tarnowskie Góry 2010.
- ↑ Por. na ten temat: red. Bartosz Korzeniewski, Narodowe i europejskie aspekty polityki historycznej, Instytut Zachodni, Poznań 2008.
- ↑ Longin Pastusiak: Polityka historyczna, czyli manipulowanie historią. przegladdziennikarski.pl, 10 lutego 2016. [dostęp 2017-05-07].
- ↑ Wypowiedź Dariusza Gawina w dyskusji w „Gazecie Wyborczej”: Po co nam polityka historyczna?, „Gazeta Wyborcza” z 30 września 2005.
- ↑ Anna Wolff-Powęska Polskie spory o historię i pamięć. Polityka historyczna, „Przegląd Zachodni” 1-2007.
- ↑ Wypowiedź Zbigniewa Krasnodębskiego, Polityka historyczna. Historycy – politycy – prasa. Konferencja pod honorowym patronatem Jana Nowaka-Jeziorańskiego, Pałac Raczyńskich w Warszawie, 15 grudnia 2004, Muzeum Powstania Warszawskiego, Warszawa 2005.
- ↑ Por. wypowiedź Marka Cichockiego podczas rozmowy w redakcji „Mówią wieki” z dnia 17 sierpnia 2006.
- ↑ Polityka historyczna służy budowaniu potencjału państwa. prezydent.pl, 17 listopada 2015. [dostęp 2015-11-22].