Polonozercon tatrensis

gatunek pajęczaka
(Przekierowano z Polonozercon)

Polonozercon tatrensisgatunek roztocza z grupy żukowców i rodziny Zerconidae. Jedyny z monotypowego rodzaju Polonozercon. Występuje w polskiej i słowackiej części Tatr.

Polonozercon tatrensis
(Błaszak, 1974)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

pajęczaki

Podgromada

roztocze

Rząd

żukowce

Podrząd

Monogynaspida

Infrarząd

Epicriina

Nadrodzina

Epicrioidea

Rodzina

Zerconidae

Rodzaj

Polonozercon
Błaszak, 1978

Gatunek

Polonozercon tatrensis

Synonimy
  • Zercon tatrensis Błaszak, 1974
Parazercon radiatus, przedstawiciel tej samej rodziny

Taksonomia

edytuj

Gatunek ten opisany został w 1974 roku przez Czesława Błaszaka pod nazwą Zercon tatrensis. 10 okazów wykorzystanych przy jego opisie odłowionych zostało we wrześniu 1973 roku przez Hieronima Dastycha na Rysach, na rzędnych 2474 i 2485 m n.p.m.[1] W 1978 Czesław Błaszak wprowadził dla tego gatunku osobny, monotypowy rodzaj Polonozercon bazując na morfologii tarczek perytremalnych i liczbie szczecin brzeżnych tarczki opistonotalnej[2]. W 2004 Peter Mašán i Peter Fenďa proponowali synonimizację Polonozercon z rodzajem Zercon[3], jednak autorzy późniejszych prac i list systematycznych pozostają przy monotypowym rodzaju Polonozercon[4][5][6].

Morfologia

edytuj

Forma dorosła

edytuj

Samice osiągają od 510 do 540 μm długości i od 355 do 375 μm szerokości ciała. Jedyny znany samiec ma zaś 420 μm długości i 290 μm szerokości[1]. Kształt ich jest grzbietobrzusznie spłaszczony, ząbkowany na brzegach, a barwa żółtawobrązowa. Ciało podzielone jest na dwie pseudotagmy: gnatosomę i idiosomę[7].

Gnatosomę nakrywa od góry dachowate tektum o ząbkowanej krawędzi przedniej. Zaopatrzona jest w otwór gębowy, szczypcowate szczękoczułki i nogogłaszczki. Palec nieruchomy szczypców szczękoczułków ma 5 zakrzywionych zębów, przeźroczysty wyrostek, jedną szczecinę dorsalną i 2 narządy szczelinowate, zaś ich palec ruchomy ma 4 ostre zęby z końcowym włącznie. Nogogłaszczki składają się z 5 członów mających kolejno: 0, 4, 5, 12, 15 szczecin. Na spodzie gnatosomy leży rowek hypostomalny z charakterystycznymi dla całej rodziny liniami podłużnymi[7].

Idiosoma podzielona jest w widoku od góry bruzdą na dwie tarczki grzbietowe: przednią tarczkę podonotalną (podonotum) i tylną tarczkę opistonotalną (opistonotum)[7]. Podonotum pokrywa rzeźba w formie dachówkowatych łuseczek, a porastające je szczecinki są krótkie (u samicy 12 μm) i gładkie. Jedynym wyjątkiem jest pierwsza para szczecinek rzędów wewnętrznych (i1), która to jest delikatnie omszona i długa (u samicy ma 35 μm długości)[1]. Na powierzchni podonotum występują, jak u wszystkich Zerconidae, trzy pary okrągłych porów[7].

Opistonotum jest na większej powierzchni gładkie; rzeźba w postaci zachodzących na siebie płyteczek występuje tylko w częściach przednio-bocznych sięgając do trzeciej pary szczecinek rzędów bocznych (S3). Cztery rogalikowate wgłębienia w tyle opistonotum są silnie zesklerotyzowane. Chetotaksja opistonotum składa się wyłącznie ze szczecinek gładkich i krótkich (u samicy długości od 8 do 14 μm, a u samca od 8 do 13 μm). Szczecinki piątej pary rzędów wewnętrznych (I5) umieszczone są pomiędzy rogalikowatymi zagłębieniami wewnętrznej i zewnętrznej pary. Odległość pomiędzy szczecinkami I5 jest u samicy jest wyraźnie większa niż pomiędzy szczecinkami drugiej pary rzędów wewnętrznych (I2), podczas gdy u samca odległości między szczecinkami I5 oraz między szczecinkami I2 są podobne. Pierwsza para porów opistonotalnych (Po1) leży między pośrednim (Z) a wewnętrznym (I) rzędem szczecin, tuż za brzegiem podonotum. Druga para tychże porów (Po2) leży pomiędzy wyobrażonymi liniami łączącymi szczecinki Z2 i Z3, a wyobrażonymi liniami łączącymi szczecinki S2 a S3. U samicy pory trzeciej pary (Po3) leżą w odległościach dwóch swoich średnic od szczecinek czwartej pary rzędów pośrednich (Z4), w kierunkach szczecinek trzeciej pary rzędów wewnętrznych (I3). U samca pory trzeciej pary (Po3) leżą w odległościach jednej swojej średnicy od szczecinek czwartej pary rzędów pośrednich (Z4), w kierunkach zewnętrznej pary wgłębień rogalikowatych[1]. Rzędy krawędziowe opistonotum tworzy 7 par krótkich i gładkich szczecinek, podczas gdy u pokrewnego Mixozercon jest ich 8 par[2].

Na spodniej stronie idiosomy tarczka brzuszna i analna zlane są w dużą, pokrywającą większość brzusznej strony ciała tarczkę wentro-analną[7]. U Polonozercon ma ona cztery szczecinki na przedniej krawędzi[1] i jest całobrzega, pozbawiona wycięcia[2]. Przetchlinki ulokowane są na parze małych tarczek perytremalnych[7]. Każda z nich ma dwie szczecinki: bardzo krótką (8 μm długości) i gładką szczecinkę p1 oraz dłuższą (24 μm długości) i włochatą szczecinkę p2. Tarczki perytremalne są wolne (nieprzyrośnięte) a ich końcowe części za biodrami odnóży krocznych czwartej pary ścięte. Pomiędzy tarczkami perytremalnymi a brzegami podonotum występuje szerokie pasmo słabo zesklerotyzowanego oskórka. Podobnie jak u rodzaju Mixozercon brak jest tarczek adgenitalnych, natomiast w przeciwieństwie do niego brak również wspólnego otworu drugiej pary gruczołów wentralnych (gv2)[2]. U samca otwór płciowy leży na wysokości drugiej pary odnóży krocznych, na tarczce sternogenitalnej, powstałej przez zlanie się tarczek: sternalnej, metasternalnej i genitalnej[7].

Stadia rozwojowe

edytuj

Zerconidae mają trzy stadia niedorosłe: larwę, protonimfę i deutonimfę[7]. W przypadku tego gatunku znane są tylko dwa ostatnie[1].

Protonimfa osiąga od 305 do 336 μm długości i od 165 do 220 μm szerokości ciała. Tarczka podonotalna ma szczecinki krótkie i gładkie z wyjątkiem dwóch dłuższych i bardzo delikatnie omszonych par: pierwszej pary rzędów wewnętrznych (i1; długości 32 μm) oraz trzeciej pary rzędów krawędziowych (r3; długości 25 μm). Spośród szczecinek na tarczce opistonotalnej dwie pary są długie i bardzo delikatnie omszone: szósta para rzędów wewnętrznych (I6; długości 58 μm) oraz czwarta para rzędów bocznych (S4; długości 40 μm). Ponadto delikatne omszenie cechuje szczecinki drugiej i trzeciej pary rzędów bocznych (S2 i S3). W rzędach pośrednich dwie początkowe pary szczecinek (Z1 i Z2) są gładkie i krótkie, a trzecia para (Z3) około dwukrotnie od nich dłuższa[1]. Pierwszy człon nogogłaszczka ma jedną szczecinkę. Liczba szczecinek na pozostałych członach nogogłaszczków jest taka jak u formy dorosłej[7].

Deutonimfa osiąga od 370 do 445 μm długości i od 230 do 280 μm szerokości ciała. Tarczka podonotalna ma szczecinki pierwszej pary rzędów wewnętrznych (i1) długości 30 μm i o bardzo delikatnie omszonej powierzchni. Pozostałe szczecinki podonotum są krótkie i gładkie. Szczecinki na tarczce opistonotalnej są gładkie; spośród nich dwukrotnie większą długość od pozostałych osiągają: szczecinki szóstej pary rzędów wewnętrznych (I6), czwartej pary rzędów pośrednich (Z4) oraz czwartej pary rzędów bocznych (S4). Podobnie jak u dorosłych szczecinki piątej pary rzędów wewnętrznych (I5) umieszczone są pomiędzy rogalikowatymi zagłębieniami wewnętrznej i zewnętrznej pary[1]. Liczba szczecinek na poszczególnych członach nogogłaszczków jest taka jak u formy dorosłej[7].

Ekologia i występowanie

edytuj

Pajęczak w Polsce znany jest tylko z lokalizacji typowej w polskim Tatrzańskim Parku Narodowym[4], w Tatrach Wysokich. Stanowisko obejmuje dwa miejsca w masywie Rysów. Jedno znajduje się na wysokości 2485 m n.p.m. i ma ekspozycję północną, zaś drugie leży na wysokości 2474 m n.p.m. i ma ekspozycję zachodnią. Okazy znaleziono we mchach porastających granitowe skały[1]. W publikacji z 2004 gatunek ten po raz pierwszy wykazano również ze słowackiej strony Tatr[3].

Brak jest danych o preferencjach pokarmowych tego gatunku[1][3]. Ogólnie Zerconidae są roztoczami drapieżnymi, a ich ofiarami padają larwy innych roztoczy, nicienie oraz jaja różnych bezkręgowców[8].

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g h i j Czesław Błaszak. Zercon tatrensis sp. n. (Acari, Zerconidae), a new species of mite from Poland. „Bulletin de L’Academie Polonaise des Sciences Biologiques”. 22 (10), s. 703-708, 1974. 
  2. a b c d Czesław Błaszak. Polonozercon gen. nov., a new genus of the family Zerconidae (Acari, Mesostigmata). „Bulletin de L’Academie Polonaise des Sciences Biologiques”. 26 (12), s. 851-855, 1978. 
  3. a b c Peter Mašán, Peter Fenďa: Zerconid Mites of Slovakia: (Acari, Mesostigmata, Zerconidae). Bratysława: Institute of Zoology, Slovak Academy of Sciences, 2004. ISBN 80-969239-6-X.
  4. a b Dariusz J. Gwiazdowicz. Mites (Acari, Mesostigmata) of the Tatra National Park. „Acta Scientiartum Polonorum Silv. Colendar. Rat. Ind. Lignar.”. 9 (1), s. 5-18, 2010. 
  5. Polonozercon Blaszak, 1979. [w:] Global Biodiversity Information Facility [on-line]. [dostęp 2020-01-31].
  6. Joel Hallan: Genera of Acari. [w:] Biology Catalog [on-line]. Museu Nacional/UFRJ, 2010. [dostęp 2020-01-31].
  7. a b c d e f g h i j Czesław Błaszak: Zerconidae (Acari, Mesostigmata) Polski. Warszawa: PWN, 1974, seria: Monografie fauny Polski.
  8. Czesław Błaszak: Podrząd: Anactinotrichida (Parasitiformes). W: Zoologia: Stawonogi. T. 2, cz. 1. Szczękoczułkopodobne, skorupiaki. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 129-135. ISBN 978-83-01-17447-7.