Polska Sieć Bolidowa
Polska Sieć Bolidowa (ang. Polish Fireball Network – PFN) – projekt naukowy realizowany od 2004 roku przez Pracownię Komet i Meteorów (PKiM) oraz Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika PAN w Warszawie. Jego głównym zadaniem jest rejestracja meteorów nad terytorium Polski oraz wyznaczanie ich trajektorii w atmosferze, orbit oraz miejsc potencjalnych spadków meteorytów w oparciu o obserwacje bazowe. Pod koniec 2016 roku sieć liczyła ponad 30 stacji, w których pracę prowadziło ponad 70 czułych kamer CCTV wyposażonych w jasne i szerokokątne obiektywy.
Projekt został zapoczątkowany w 2004 roku z inicjatywy Arkadiusza Olecha, Mariusza Wiśniewskiego i Przemysława Żołądka. Na początku prowadzono obserwacje głównie w oparciu o techniki fotograficzne (analogowe i cyfrowe). Po przeprowadzeniu dużego testu kamer CCTV i obiektywów[1] powszechne stało się wykorzystanie kamer Tayama i Siemens pracujących w rozdzielczości PAL i wyposażonych w obiektywy o ogniskowej 4 mm i świetle f/1.2 firm takich jak Computar i Ernitec. Po otrzymaniu grantu Narodowego Centrum Nauki w 2013 roku, sieć przechodzi reorganizację i obecnie stosowane są cyfrowe kamery o rozdzielczości 1920x1200 pikseli wyposażone w obiektywy o polach widzenia na poziomie 120–150 stopni i świetle od f/1.8 do f/1.2. Konstruowane są też stacje spektroskopowe wykorzystujące dwie skrzyżowane siatki dyfrakcyjne umieszczone przed obiektywem oraz stacje cyfrowe wyposażone w obiektywy typu rybie oko (np. PFN63 Łódź).
Za pierwszy jasny bolid zarejestrowany przez Polską Sieć Bolidową uznaje się EN200204 Łaskarzew z 20 lutego 2004 roku. Został on jednak sfotografowany przez tylko jedną stację (PFN01 Ostrowik) i określenie jego trajektorii oraz orbity było możliwe dopiero po uwzględnieniu danych zebranych przez stację Europejskiej Sieci Bolidowej w Czechach[2]. Pierwszym jasnym bolidem dokładnie zbadanym i w całości opisanym przez Polską Sieć Bolidową był meteor PF030405a Krzeszowice o jasności -10,5 mag, który pojawił się 3 kwietnia 2005 roku i został zarejestrowany przez pięć stacji należących do sieci[3].
Tylko w 2015 roku Polska Sieć Bolidowa zarejestrowała prawie 80 tysięcy meteorów. W latach 2011–2015 ogólna liczba zarejestrowanych meteorów wyniosła ok. 215 tysięcy. Dla prawie 25 tysięcy z nich udało się wyznaczyć trajektorie i orbity[4]. Do wyznaczeń tych dwóch ostatnich parametrów Polska Sieć Bolidowa wykorzystuje oprogramowanie PyFN napisane przez Przemysława Żołądka[5].
Do największych sukcesów PFN należy odkrycie nowego roju meteorów o nazwie zeta Cassiopeidy[6], rejestracja najwyższego meteoru z roju Orionidów[7], połączenie bolidu PF131010 Ciechanów z dwiema planetoidami przelatującymi blisko Ziemi w tym samym czasie, w którym pojawił się bolid[8] oraz potwierdzenie teorii o związku wzmożonej aktywności roju Taurydów Południowych z istnieniem zwartego strumienia meteoroidów i planetoid utrzymywanych w rezonansie 7:2 z Jowiszem[9][10][11].
Największym potencjalnym spadkiem meteorytu zaobserwowanym przez PFN jest meteoryt Reszel związany z bolidem PF120916 Piecki, który pojawił się 12 września 2016 roku o godzinie 21:44:07 UT nad Warmią oraz Mazurami i miał jasność -9.2 mag. Największe szanse na spadek meteorytu, a przez to dostarczenie na ziemię cennej naukowo materii kosmicznej, mają bolidy bardzo wolne, a obserwowany bolid należał właśnie do tej kategorii. Wszedł on w atmosferę na wysokości prawie 82 km z prędkością niespełna 17 km/s, a zakończył swój widoczny ślad na wysokości 26 km, przy prędkości wynoszącej tylko 5 km/s. Obliczenia pokazały, że do powierzchni gruntu miało szanse dotrzeć nawet 10–15 kilogramów kosmicznej materii z około 50 kg, które wtargnęło w naszą atmosferę. Obszar spadku potencjalnego meteorytu udało się wyznaczyć dość dokładnie. Ma on długość 4 kilometrów i szerokość około 200 metrów i znajduje się niespełna 4 km na południe od miejscowości Reszel. Najbardziej prawdopodobne miejsce spadku fragmentów o masie około 5 kilogramów wypadło niestety w jeziorze Kławój lub w otaczającym je podmokłym i trudno dostępnym terenie, przez co, pomimo intensywnych poszukiwań, meteorytu nie udało się odnaleźć[12][13][14].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Wiśniewski M. et al.. CCTV lenses for video meteor astronomy. „WGN”. 33, s. 23-29, 2005-04-23. (ang.).
- ↑ Spurny P., Olech A., Kędzierski P.. Trajectory and orbit of the EN200204 Łaskarzew fireball. „WGN”. 32, s. 48-50, 2004-05-03. (ang.).
- ↑ Żołądek P. et al.. The PF030405a Krzeszowice fireball. „Earth, Moon and Planets”. 100, s. 215-224, 2006-06-13. DOI: 10.1007/s11038-007-9138-6. (ang.).
- ↑ Wiśniewski M., Żołądek P., Olech, A. et al.. Current status of Polish Fireball Network. „Planetary & Space Science”. 143, s. 12-20, 2017-09-01. (ang.).
- ↑ Żołądek P.. PyFN - multipurpose meteor software. „Proceedings of the International Meteor Conference, Sibiu, Romania, 15-18 September, 2011 Eds.: Gyssens, M.; and Roggemans, P.”, s. 53-55, 2012-02-19. (ang.).
- ↑ Żołądek P., Wiśniewski M.. The new July meteor shower. „WGN”. 40, s. 189-194, 2012-12-12. (ang.).
- ↑ Olech A. et al.. PF191012 Myszyniec - highest Orionid meteor ever recorded. „Astronomy & Astrophysics”. 557, s. A89, 2013-05-23. DOI: 10.1051/0004-6361/201321729. (ang.).
- ↑ Olech A. et al.. PF131010 Ciechanów fireball: the body possibly related to near earth asteroids 2010 TB54 and 2010 SX11. „MNRAS”. 454, s. 2965, 2015-10-16. DOI: 10.1093/mnras/stv1993. (ang.).
- ↑ Olech A. et al.. 2015 Southern Taurid fireballs and asteroids 2005 UR and 2005 TF50. „MNRAS”. 461, s. 674, 2016-05-29. DOI: 10.1093/mnras/stw1261. (ang.).
- ↑ Żołądek P. et al.. Taurids 2015. „Proceedings of the International Meteor Conference, Egmond, the Netherlands, 2-5 June 2016, Eds.: Roggemans, A.; Roggemans, P.”, s. 358-360, 2016-05-29. (ang.).
- ↑ Taurydy mogą być źródłem kosmicznej katastrofy. PAP - Nauka w Polsce, 2017-01-17. [dostęp 2017-01-28].
- ↑ Olech A. et al.. PF120916 Piecki fireball and Reszel meteorite fall. „Contributions of the Astronomical Observatory Skalnaté Pleso”, 2017-01. Bibcode: 2017arXiv170108717O. (ang.).
- ↑ A. Olech: Gdzie jest meteoryt, który rozświetlił niebo nad Warmią i Mazurami?. Wyborcza.pl, 2017-01-31. [dostęp 2017-01-31].
- ↑ Meteoryt poszukiwany na warmińsko-mazurskich mokradłach. PAP - Nauka w Polsce, 2017-02-01. [dostęp 2017-02-01].