Wikipedia

Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii

Polskie Siły Powietrzne (PSP) – rodzaj sił zbrojnych w Polskich Siłach Zbrojnych.

Polskie Siły Powietrzne
Ilustracja
Flaga używana przez Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii.
Historia
Państwo  Polska
 Wielka Brytania
Sformowanie 18 kwietnia 1940
Rozformowanie 1946–1947
Działania zbrojne
II wojna światowa
Organizacja
Dyslokacja  Wielka Brytania
Formacja Polskie Siły Zbrojne w Wielkiej Brytanii
Rodzaj wojsk wojska lotnicze
Orzeł Polskich Sił Powietrznych

Polskie Siły Powietrzne zaczęły się tworzyć wraz z organizacją Polskich Sił Zbrojnych na terenie Wielkiej Brytanii już w trakcie kampanii francuskiej w 1940. Polski personel lotniczy i naziemny (podobnie jak i innych rodzajów sił zbrojnych) docierał do Wielkiej Brytanii z Polski w 1939 po koniec kampanii wrześniowej przez kraje skandynawskie, a w 1940 z Francji bezpośrednio lub przez inne kraje.

Historia PSP w Wielkiej BrytaniiEdytuj

 
Flaga Polskich Sił Powietrznych (1940-1947)
 
Flaga wojskowych portów lotniczych (1938-1945)

Porozumienia dotyczące przyjmowania polskich lotnikówEdytuj

Pierwsze rozmowy z RAF w sprawie organizacji polskiego lotnictwa w Wielkiej Brytanii podjęto w końcu września 1939[1]. Jednak zorganizowanie polskich jednostek wojskowych w Wielkiej Brytanii było skomplikowane z uwagi na brak podstaw prawnych do uznania suwerenności sił zbrojnych obcego państwa na terytorium brytyjskim i dowództwa nad nimi.

Już 23 października 1939 we Francji strona brytyjska przekazała stronie polskiej memorandum, w którym wyrażono gotowość przyjęcia 300 lotników oraz 2000 osób personelu pomocniczego do tworzonych dwóch dywizjonów bombowych oraz dwóch rezerwowych. Porozumienie w tej sprawie podpisano 19 listopada 1939[2]. Polski personel lotniczy miał mieć umundurowanie brytyjskie z polskim orłem na czapce i napisem Poland na górnej części rękawów. Na samolotach mogły się pojawić polskie oznaczenia lotnicze (pomniejszona szachownica obok kokardy RAF), a na lotniskach mogła być wywieszana polska flaga lotnicza, poniżej flagi RAF.

Czekając dalej na formalne akty prawne, już od grudnia 1939 rozpoczęto przyjmowanie z Francji: pilotów, nawigatorów, strzelców pokładowych oraz personel naziemny do Obozu Lotnictwa Polskiego (potem zwanym Centrum Lotnictwa Polskiego)w bazie RAF Eastchurch. Tam rozpoczęto szkolenia, zaczynając od nauki języka angielskiego.

Formowanie polskich jednostek lotniczychEdytuj

W okresie brytyjskiej ewakuacji wojsk z Dunkierki odbywały się polsko-brytyjskie rozmowy podczas których 28 maja 1940 generał Władysław Sikorski otrzymał od premiera Winstona Churchilla odręczne pismo wraz z memorandum i projektem umowy określającej zasady formowania polskich jednostek lotniczych na terenie Wielkiej Brytanii. Rozmowy zakończyły się 11 czerwca 1940 podpisaniem umowy lotniczej o ochotniczym zaciągu żołnierzy lotnictwa polskiego do Royal Air Force (RAF) oraz o zorganizowaniu jednostek Polskich Sił Powietrznych ściśle związanych organizacyjnie i operacyjnie z RAF z utworzeniem dwóch dywizjonów bombowych z ośrodkiem szkolnym w bazie RAF Bramcote. Rozpoczęto też przyjmowanie polskich pilotów na szkolenia bezpośrednio do angielskich dywizjonów myśliwskich, pod ich wyłącznym dowództwem i podlegającym brytyjskim przepisom. Do akcji w okresie Bitwy o Anglię, w sierpniu 1940, weszło dwóch spośród dziesięciu wyszkolonych polskich pilotów (obaj ze składu 65 Dywizjonu Indii Wschodnich): F/O Franciszek Gruszka i F/O Władysław Szulkowski[3].

Formalne utworzenie PSPEdytuj

Po rozejmie w Compiègne, zwiększył się napływ polskich żołnierzy do Anglii. powstała konieczność podpisania kolejnej umowy, która została zawarta 5 sierpnia 1940. Uznano w niej, że Polskie Siły Powietrzne są częścią suwerennych Polskich Sił Zbrojnych (PSP) – lotnicy mieli już składać tylko polską przysięgę wojskową. Zadeklarowano powstanie 4 dywizjonów bombowych, 2 dywizjonów myśliwskich i 1 dywizjonu współpracy z armią lądową oraz przewidziano (w razie potrzeb i możliwości) powstanie 3 kolejnych dywizjonów myśliwskich. Flagi polskie mogły być już umieszczane obok flag brytyjskich, zaś piloci mogli nosić także polskie oznaczenia stopni wojskowych i specjalności lotniczych. Ważnym elementem umowy było powstanie Inspektoratu PSP, którego Inspektor miał współpracować z brytyjskim Ministerstwem Lotnictwa w zakresie administrowania polskim personelem. Polskie jednostki lotnicze w dalszym ciągu miały podlegać dowództwu brytyjskiemu RAF stacjonując w bazach lotniczych RAF.

Odpowiednia ustawa Allied Forces Act, formalnie regulująca suwerenność sił zbrojnych obcego państwa na terenie brytyjskim została uchwalona przez Parlament brytyjski 22 sierpnia 1940. Ustawa rozciągała na PSP prawa Visiting Forces Act przynależne dotychczas siłom wojskowym z państw Wspólnoty Brytyjskiej[2].

Polskie Dowództwo PSPEdytuj

Dopiero 6 kwietnia 1944 podpisano trzecią umowę, na mocy której polskie jednostki lotnicze przeszły wyłącznie pod polskie dowództwo z polskim regulaminem wojskowym. Inspektorat PSP przemianowano wówczas na Dowództwo PSP.

Rozwiązanie PSPEdytuj

W marcu 1946 roku rząd brytyjski powołał Komitet do Spraw Polskich Sił Zbrojnych, który postanowił je rozwiązać z przeniesieniem personelu do powołanej specjalnej organizacji Polski Korpus Przysposobienia i Rozmieszczenia. PSP zostało rozwiązane w 1947 razem z rozwiązaniem Polskich Sił Zbrojnych[3].

Stopnie i Odznaki
 
Stopnie PSP oraz RAF
 
Odznaki specjalności lotniczych PSP

Inspektorzy PSPEdytuj

Mundur PSPEdytuj

Żołnierze Polskich Sił Powietrznych nosili stalowoniebieski mundur RAF-u z polskimi guzikami, polskimi oznakami stopni na małych patkach nałożonych na wyłogi kołnierzy, oraz z brytyjskimi oznakami stopni funkcyjnych na rękawy kurtek, na naramienniki płaszczy i bluz battle-dressu. Szeregowi nosili metalowe godła wzorowane na lotniczych godłach z roku 1936, oficerowie zaś haftowane szychem srebrnym, a skrzydła husarskie — złotym na czarnych podkładkach. Do ubioru polowego piloci poszczególnych dywizjonów nosili różnokolorowe szaliki[4][5]

Lotnicy obowiązani byli nosić oznaki stopni RAF (błękitno-czarne) na rękawach kurtek i na naramiennikach płaszczy. Polskie oznaki stopni wojskowych (złote) noszono w formie patki naszytej na kołnierzu kurtki i płaszcza zimowego. Na obu rękawach uniformu 1,5 cm poniżej szwu naramiennika wszyscy żołnierze lotnictwa zobowiązani byli nosić naszywkę POLAND wyszytą nićmi błękitnymi na podkładce barwy munduru[6]

Sztandar PSPEdytuj

Przekazanie sztandaru PSP na lotnisku RAF Swinderby
 
 
 

Sztandar z wyobrażeniem Matki Boskiej Ostrobramskiej i słowami "Miłość żąda ofiary" powstał z inicjatywy kpt. pil. Jana Hryniewicza przebywającego pod koniec 1939 roku we Francji. Projekt sztandaru wykonali dwaj podchorążowie – Zbigniew Wojda i Kazimierz Karaszewski. Projekt przekazano do Wilna, gdzie zebrano fundusze oraz z udziałem metropolity wileńskiego sprowadzono z Berlina nici i adamaszek. Wyszywaniem zajęły się siostry zakonne. Sztandar został ukończony w czerwcu 1940. Po pierwszej nieudanej próbie dostarczenia sztandaru do już kapitulującej Francji, sztandar został z Wilna przez Kowno z pomocą japońskiego konsula przewieziony do Berlina, a stamtąd do Sztokholmu, skąd trafił do Londynu 4 marca 1941.

W dniu 16 lipca 1941 w bazie RAF Swinderby, kpt. pil. Jan Hryniewicz wręczył sztandar gen. Lucjanowi Żeligowskiemu, który przekazał go na ręce generała Władysława Sikorskiego. Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych przyjął na sztandar uroczyste ślubowanie Inspektora PSP gen. bryg. obs. Stanisława Ujejskiego w imieniu całego lotnictwa, który następnie wręczył sztandar dowódcy 300 Dywizjonu Bombowego Ziemi Mazowieckiej. Zgodnie z rozkazem Naczelnego Wodza, po każdych trzech miesiącach sztandar był przekazywany do kolejnych, według numeracji, dywizjonów.

Dzień 16 lipca ogłoszony został Świętem Lotnictwa Polskiego.

Z 318 dywizjonu sztandar trafił do polskiego kościoła w Londynie, a 10 lipca 1947 PSP uroczyście pożegnały i przekazały sztandar w depozyt Instytutowi Historycznemu im. Gen. Sikorskiego. W dniu 4 września 1992 sztandar powrócił do Polski do Sali Tradycji „Szkoły Orląt” w Dęblinie. Od 2002 jego oficjalnym depozytariuszem zostało Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie[7].

Spis jednostek PSPEdytuj

 

Skrzydła MyśliwskieEdytuj

DywizjonyEdytuj

EskadryEdytuj

Dyony SzkolenioweEdytuj

  • 6 (C)OTU Dyon Szkolenia Operacji Ochrony Wybrzeża
  • 18 OTU Dyon Szkolenia Operacyjnego

Podsumowanie wysiłku operacyjnego i bojowego PSPEdytuj

Wyniki operacyjne jednostek myśliwskichEdytuj

Wysiłek operacyjny jednostek myśliwskich[i]
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
samoloto-zadań 2 199 13 032 10 390 13 266 25 399 9 238 73 524
godzin lotu 2 295 16 722 15 365 23 264 46 595 18 575 122 816
Samoloty nieprzyjaciela zniszczone w walkach powietrznych
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
zniszczone 2141/6 199 90 114¾ 101 29½ 7485/12
prawdopodobne 35 52 36 42 8 2 175
uszkodzone 37⅔ 57½ 43 66 24 9 2371/6
Samoloty nieprzyjaciela zniszczone na ziemi
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
zniszczone - 3 - - 2 9 14
prawdopodobne - - - - 2 - 2
uszkodzone - 3 - - 3 9 15
Łączne straty w samolotach zadane nieprzyjacielowi
przez polskich pilotów myśliwskich[ii]
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
zniszczone 2141/6 202 90 114¾ 103 38½ 7695/12
prawdopodobne 35 52 36 42 10 2 177
uszkodzone 37⅔ 60½ 43 66 27 18 2521/6

Wyniki operacyjne i bojowe jednostek bombowychEdytuj

Operacje bombowe jednostek bombowych[iii]
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
samoloto-zadań 97 1 357 2 999 1 895 3 607 1 751 11 706
godzin lotu 367 7 451 17 788 11 483 18 126 8 889 64 113
ton bomb 62 1 793 2 784 813 5 088 2 667 13 206
ton min - - 544 790 159 9 1502
Operacje specjalne jednostek bombowych[iv]
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
samoloto-zadań - 2 104 191 943 95 1 335
godzin lotu - 22 835 1 573 6 781 716 9 927
ton ekwipunku - 0,9 70 163,2 1248,4 94,3 1576,8
zrzuceni skoczkowie - 9 137 193 334 19 692
Operacje transportowe jednostek bombowych[v]
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
samoloto-zadań 163 1 475 2 648 3 995 6 747 3 760 18 788
godzin lotu 261 14 868 16 914 20 111 30 204 14 709 97 067
dostarczone samoloty 118 1 310 2 120 3 014 3 966 1 556 12 084
liczba pasażerów 324 1 320 2 868 6 294 6 117 3 468 24 411
ton ładunku 17 56 168 230 504 336 1 311
Wysiłek łączny jednostek bombowych
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
samoloto-zadań 2 459 15 866 16 141 19 347 36 696 14 844 105 353
godzin lotu 2 924 39 063 50 901 56 431 101706 42 898 293 923
  1. ↑ Wysiłek operacyjny jednostek myśliwskich w okresie 19 lipca 1940 - 8 maja 1945, nie dotyczy Polskiego Zespołu Myśliwskiego oraz polskich pilotów myśliwskich służących w jednostkach RAF i USAAF). Z kolei Dywizjon 309 "Ziemi Czerwieńskiej" został wliczony od 1 czerwca 1943, kiedy został przeniesiony do RAF Fighter Command.
  2. ↑ Straty zadane nieprzyjacielowi przez polskich pilotów myśliwskich w powietrzu i na ziemi w okresie 19 lipca 1940 – 8 maja 1945 służących w jednostkach PSP, RAF oraz w USAAF.
  3. ↑ Wysiłek operacyjny jednostek bombowych' w operacjach bombardowania (RAF Bomber Command) oraz obrony wybrzeża (RAF Coastal Command) w okresie 19 lipca 1940 - 8 maja 1945 w liczbie wykonanych lotów zadaniowych, godzin lotu oraz zrzuconych w tonach bomb i min ( w tym w 1945 dodatkowo 152 ton żywności zrzucone w Holandii).
  4. ↑ Operacje specjalne jednostek bombowych w okresie 7 listopada 1941 - 26 lutego 1945 wykonywane przez Eskadrę C 138 Dywizjonu przekształconego w 1586 Eskadrę Specjalnego Przeznaczenia wyodrębnioną z 301 Dywizjonu.
  5. ↑ Operacje transportowe jednostek bombowych w okresie 19 lipca 1940 - 8 maja 1945 wykonywane w ramach RAF Transport Command.

Personel PSPEdytuj

Straty personelu latającegoEdytuj

Okres od 19 lipca 1940 do 8 maja 1945.

Straty pilotów myśliwskich
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
polegli w akcji 33 50 37 38 50 16 224
zaginieni - 4 4 10 31 3 52
wzięci do niewoli - 15 11 20 13 14 73
Razem 33 69 52 68 94 33 349
Straty lotników w operacjach bombowych
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
polegli w akcji 8 137 315 144 143 61 808
zaginieni - 5 16 7 6 - 34
wzięci do niewoli - 67 91 19 10 18 205
Razem 8 209 422 170 159 79 1047
Straty lotników w operacjach specjalnych
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
polegli w akcji - - 19 36 109 3 167
zaginieni - - - 9 9 - 18
wzięci do niewoli - 8 - 15 26 - 49
Razem - 8 19 60 144 3 234
Straty lotników w operacjach transportowych
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
polegli w akcji - 4 4 9 12 6 35
zaginieni - - - - - - -
wzięci do niewoli - - - - - - -
Razem - 4 4 9 12 6 35
Łączne straty lotników w operacjach bojowych
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
polegli w akcji 41 191 375 227 314 86 1234
zaginieni - 9 20 26 46 3 104
wzięci do niewoli - 90 102 54 49 32 327
Razem 41 290 467 307 409 121 1665
Straty personelu podczas szkolenia
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
zginęli podczas szkolenia
w jednostkach operacyjnych 		w latach 1940-1945 394
zginęli podczas szkolenia 19 58 38 43 30 7 195
wzięci do niewoli - 3 - - - 1 4
Razem 19 61 38 43 30 8 593
Pomniki polskich Lotników
 
Uroczystość na cmentarzu lotników polskich w Newark-on-Trent z udziałem prezydenta Władysława Raczkiewicza i gen. Władysława Sikorskiego
 
Polish War Memorial koło bazy RAF Northolt
 
Pomnik Lotników Polskichw Warszawie z listą 1879 poległych lotników w operacjach z Anglii

Informacje o personelu PSPEdytuj

Informacje o personelu PSP[8]
personel PSP pod koniec 1940 8 000
liczba lotników 6 158
lotnicy polegli na służbie 1 879
pomocnicza służba kobiet 1 436
personel w ewidencji PSP pod koniec wojny 16 868
wróciło do kraju (ok.) 3 000

Upamiętnienie dokonań lotników z PSPEdytuj

Świadectwem dokonań polskich lotników z PSP są:

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Jaśkiewicz 2013 ↓.
  2. ↑ a b Hodyra 2016 ↓.
  3. ↑ a b Cynk 2002 ↓.
  4. ↑ Żygulski i Wielecki 1988 ↓, s. 134.
  5. ↑ Murgrabia 1990 ↓.
  6. ↑ Koliński 1978 ↓, s. 297.
  7. ↑ Sztandar PSP na Zachodzie powrócił do Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie.
  8. ↑ Personel Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii 1940-1947.
  9. ↑ Niebieska eskadra - groby, cmentarze, pomniki, miejsca pamięci polskich lotników.

BibliografiaEdytuj

  • Izydor Koliński, Regularne jednostki Wojska Polskiego (lotnictwo), Formowanie, działania bojowe, organizacja i uzbrojenie, metryki jednostek lotniczych. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Cz. 9, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
  • Zdzisław Żygulski, Henryk Wielecki, Polski mundur wojskowy, Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1988, ISBN 83-03-01483-8.
  • Jerzy Murgrabia, Symbole wojskowe Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Wydawnictwo Bellona, 1990, ISBN 83-11-07825-4.
  • Wacław Król, Zarys działań polskiego lotnictwa w Wielkiej Brytanii 1940-45, WKŁ, 1990.
  • Adam Zamoyski, Zapomniane dywizjony, Londyn: PULS Publication, 1995.
  • Jerzy Bogdan Cynk, Polskie Siły Powietrzne w wojnie 1939-43, tom 1 i 2, AJ-Press, 2002.
  • Piotr Hodyra, 301 Dywizjon Bombowy 1940-1943, almapress, 2016, ISBN 978-83-7020-664-2.
  • Łukasz Jaśkiewicz, 304 Dywizjon Bombowy „Ziemi Śląskiej im….”, NapoleonV, 2013, ISBN 978-83-7889-038-6.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Polskie_Siły_Powietrzne_w_Wielkiej_Brytanii&oldid=60121354”