Poniec

miasto w województwie wielkopolskim

Poniecmiasto w woj. wielkopolskim, w powiecie gostyńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Poniec[4]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. leszczyńskiego. Od nazwy miasta pochodzi rodzina Ponieckich herbu Ostoja.

Poniec
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Ratusz w Poniecu
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Powiat

gostyński

Gmina

Poniec

Data założenia

1108

Prawa miejskie

1310[1][2]

Burmistrz

Jacek Widyński

Powierzchnia

3,48 km²

Populacja (30.06.2016)
• liczba ludności
• gęstość


2841[3]
816,4 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 65

Kod pocztowy

64-125

Tablice rejestracyjne

PGS

Położenie na mapie gminy Poniec
Mapa konturowa gminy Poniec, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Poniec”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej znajduje się punkt z opisem „Poniec”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Poniec”
Położenie na mapie powiatu gostyńskiego
Mapa konturowa powiatu gostyńskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Poniec”
Ziemia51°45′50″N 16°48′30″E/51,763889 16,808333
TERC (TERYT)

3004074

SIMC

0954596

Urząd miejski
Rynek 24
64-125 Poniec
Strona internetowa
BIP

Według danych z 2014 r. miasto liczyło 2873 mieszkańców[5].

Położenie edytuj

 
Poniec - panorama

Poniec leży w południowej części województwa wielkopolskiego w powiecie gostyńskim, 9 km od Rydzyny i 9 km od Bojanowa oraz 20 km od Gostynia.

Miejscowość znajduje się 7 km na północny wschód od drogi ekspresowej nr 5, przy linii kolejowej Leszno – Poniec – Krotoszyn – Ostrów Wielkopolski.

Przez północną część miejscowości przepływa Kopanica (Rów Polski), dopływ Baryczy, od zachodu uchodząca do Kopanicy Ponica[6].

Gospodarka edytuj

W Poniecu zarejestrowanych jest ponad 400 podmiotów gospodarczych. Rozwinął się tutaj drobny przemysł.

W mieście istnieją punkty usługowo-handlowe obsługujące teren Miasta i Gminy, istnieje siedziba Banku Spółdzielczego który posiada oddziały w Osiecznej i Bojanowie.

Historia edytuj

 
Rynek w Poniecu
 
Zabytkowy dom podcieniowy na ponieckim rynku
 
Zespół dawnego szpitala Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia w Poniecu (szpital z kaplicą z 1888 i dom sióstr z 1896 roku)

Miejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską oraz przejściowo z Dolnym Śląskiem. Istnieje co najmniej od drugiej połowy XIII wieku. Po raz pierwszy wymieniana w archiwalnym, łacińskojęzycznym dokumencie z 1271 pod nazwą Ponez, 1278 Porece, 1309 (zachowana kopia z 1498) Ponyecz, 1309 (zachowana kopia 1609) Ponecz, 1312 (kopia 1412) Ponicz, 1370 (kopia 1609) Poniecz, 1388 Ponecz, 1391 Ponitz, Ponicz, 1397 Ponec, rękopisy XIV-XV wieku Ponez, Ponicz, 1440 Puniecz, 1443 Ponetcz, Ponetz, 1478 Ponyecze[7].

Początki osadnictwa na tym terenie są jednak wcześniejsze niż archiwalne, historyczne zapisy i sięgają X wieku, kiedy to w miejscu obecnego Ponieca w bagnistej dolinie znajdował się gród opolny (jego śladem jest owalny pagórek poza miastem). Na początku XII, w 1108 istniejącą już wtedy osadę Bolesław Krzywousty nadał rycerzowi pochodzącemu z bogatego rodu Awdańców. Od XIII przez ponad dwa wieki właścicielami Ponieca byli Wysogotowie, a następnie ród Wesenborgów, Ponieckich i Pampowskich[7].

Miejscowość powstała na prawie polskim. Przed 1309 Henryk III głogowski ustanowił Poniec siedzibą okręgu, które znacznie podniosło jego rangę. Od tego roku miejscowość była także siedzibą własnej parafii. W 1310 roku otrzymała prawa miejskie, nadane przez Henryka IV głogowskiego[2][1]. W latach 1310-1312 Poniec był siedzibą dystryktu prowincjonalnego Poniec[7].

W 1383 Konrad III Stary (książę oleśnicki) ze swoim wojskiem oblegał miasto, zniszczeniu uległa wówczas duża część zabudowy i zamek (ruiny rozebrano dopiero w XIX wieku[1]). Wkrótce jednak, wobec wieści o nadciąganiu odsieczy pod wodzą starosty generalnego Wielkopolski, Pielgrzyma z Węgleszyna, jego wojska opuściły zamek, uprzednio go podpaliwszy, jednak Pielgrzym odbudował spalony obiekt[8].

Miasto znajdowało się przy granicy Korony Królestwa Polskiego i księstwa głogowskiego na ważnym trakcie handlowym biegnącym z Wrocławia do Poznania. W XIV na podgrodziu starej osady rozwinął się nowy prężny organizm osadniczy o charakterze targowym. W mieście znajdował się także punkt celny. W 1398 król polski Władysław Jagiełło nakazał, by kupcy z miast wielkopolskich jadący do Wrocławia używali starej drogi z czasów Kazimierza Wielkiego biegnącej przez Śrem i Poniec. W Śremie płacili oni cło po 4 denary od każdego konia, w Poniecu zaś 9 denarów[7].

W pierwszej ćwierci XV wieku właścicielem Ponieca był Bartosz z Sokołowa, w wyniku jego starań król Władysław Jagiełło zmienił w 1424 prawa lokacyjne z prawa polskiego na magdeburskie. W tym roku Poniec należał do powiatu kościańskiego Korony Królestwa Polskiego. W październiku 1454 Grzegorz z Ponieca został starostą człuchowskim, zaś w maju 1458 r. został starostą malborskim, uczestnicząc następnie z załogą zamkową w długotrwałych walkach o miasto. Gdy w 1458 organizowano wyprawę przeciwko Krzyżakom, wówczas Poniec wystawił ze swoich funduszy ośmiu piechurów. Dwa lata później z rąk Kazimierza Jagiellończyka miasto otrzymało przywilej organizowania jarmarków dwa razy w roku. W 1493 miał miejsce trwający osiemnaście tygodni zajazd starosty wschowskiego Wojciecha Górskiego, najeźdźca ściągał wówczas z mieszczan czynsz za młyn, cło i opłaty targowe, ogół poniesionych strat wynosił 70 grzywien. Od 1504 w mieście odbywał się co tydzień targ koński, a miasto przeżywało niebywały rozkwit, spis z 1580 wymieniał sześćdziesięciu trzech polskich rzemieślników. W tym okresie zwiększał się wpływ braci czeskich, którzy już od 1571 byli w posiadaniu kościoła parafialnego, dopiero w 1606 został on odkupiony przez mieszczan. Braciom czeskim miasto prawdopodobnie zawdzięcza rozwój tkactwa i włókiennictwa, w 1634 w Poniecu działało czternastu sukienników. W 1656 wojska szwedzkie spaliły kościół, 8 listopada 1704 pod Poniecem miała miejsce bitwa wojsk saskich ze Szwedami. W tym okresie miasto podlegało pod powiat sądowy z siedzibą w Kościanie.

Zabory Polski edytuj

W wyniku II rozbioru Rzeczypospolitej w 1793, miejscowość przeszła w posiadanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. Kiedy Poniec przechodził pod panowanie pruskie, liczył 1436 mieszkańców, miał 254 domostwa, ulice były wybrukowane, a większość Ponieczan trudniła się rzemiosłem. Pracowało tu 26 warsztatów tkackich, żyło 23 obuwników, 18 płócienników, 16 rzeźników, 10 kołodziejów, 9 krawców, 4 sukienników. Wiadomo też, że w 44 domach warzono piwo, a w Poniecu i najbliższej okolicy pracowało 31 wiatraków i jedna olejarnia. Po przejściu pod panowanie Prus miasto zaczęli opuszczać Polacy, w 1800 liczba mieszkańców zmalała do 1203.

W 1806 w Wielkopolsce wybuchło powstanie wielkopolskie wymierzone przeciw pruskiemu zaborcy. Po zwycięstwie powstańców miejscowość znalazła się w granicach Księstwa Warszawskiego i w 1807 miasto włączono ją do powiatu krobskiego. Liczba mieszkańców zaczęła powoli rosnąć, spis z 1810 wymienia 1429 mieszczan i 262 domostwa. Wkrótce jednak Księstwo Warszawskie zostało ponownie zlikwidowane przez zaborców i od 1815 miasto znalazło się w zaborze pruskim w granicach Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Gospodarczo miasto utrzymało charakter rzemieślniczy. W Poniecu mieszkali płóciennicy, młynarze obsługujący 30 wiatraków, stolarze, krochmalnicy, warzelnicy i gorzelnicy, w okolicy funkcjonowało rolnictwo wysokotowarowe i hodowla bydła. Od początku XIX odbywały się cztery jarmarki. 1836 wprowadzono nową ordynację miejską. Od 1880 działała tu kasa pożyczkowa, później przekształcona w bank ludowy. W 1889 uruchomiono przez Poniec linię kolejową z Leszna do Ostrowa Wlkp. przez Krotoszyn[2]. Na początku XX działała tu mleczarnia, cegielnia i młyn parowy.

II RP edytuj

W 1919 po wybuchu powstania wielkopolskiego w Poniecu powstał oddział ochotniczy, który walczył w okolicy. W 1907 miasto zostało zgazyfikowane, a w 1921 uzyskało łączność telekomunikacyjną. Spis z 1921 wymienia 386 domów i 2471 mieszkańców, których liczba wzrosła do 2858 w 1939.

W momencie wybuchu II wojny światowej w Poniecu działał tartak, cegielnia i mleczarnia, a zadaniem miasta była obsługa rolniczej okolicy pod względem handlowym, rzemieślniczym i administracyjnym. 21 października 1939 w ramach Operacji Tannenberg Niemcy zamordowali trzech wytypowanych wcześniej mieszkańców. Lata wojny to czas wysiedlania polskiej ludności do Generalnego Gubernatorstwa i eksterminacji ludności polskiej, w Poniecu miały miejsce egzekucje osób podejrzewanych o działalność antyhitlerowską.

W nocy z 27 na 28 stycznia 1945 do miasta wkroczyły oddziały 3 Armii Gwardii 1 Frontu Białoruskiego i zajęły miasto[9].

Po 1945 w Poniecu działała cegielnia, tartak, mleczarnia, młyn, gazownia oraz huta szkła (obecnie Huta Szkła Gloss)[10].

Demografia edytuj

Liczba mieszkańców edytuj

  • 1793 – 1436
  • 1800 – 1203
  • 1810 – 1429
  • 1816 – 1350
  • 1861 – 1958
  • 1912 – 2817
  • 1921 – 2471
  • 1939 – 2858
  • 1946 – 2342
  • 1961 – 2709
  • 2010 – 2846

Struktura płci i wieku edytuj

  • Piramida wieku mieszkańców Ponieca w 2014 roku[3].


 

Sport edytuj

  • Sportowy Klub Taekwon-do TIGER (taekwon-do ITF i kickboxing). Sekcja klubu działa od 2009 roku, trenerem jest boosabum Krzysztof Bednarz III DAN[11]
  • zespół taneczny Natia Poniec przy GCK w Poniecu także klub PKS Piast Poniec

Zabytki edytuj

 
Kościół pw. Narodzenia NMP
  • założenie urbanistyczne miasta[12].
  • zespół kościoła parafialnego pw. Narodzenia NMP w Poniecu[12]kościół murowany I poł. XV wieku, przebudowany w 1786 r., z bogatym wyposażeniem z XV-XVIII wieku[2]. Zabytkiem jest również brama w ogrodzeniu[12].
  • murowany ratusz z 1843 r.[12] Budowę rozpoczęto 6 września 1842 roku, a ratusz został oddany do użytku 15 października 1843 roku. Na ratuszowej wieży umieszczono zegar przeniesiony z wieży kościoła rzymskokatolickiego, a w 1875 roku zlecono jednemu z głogowskich zegarmistrzów budowę nowego zegara na potrzeby ponieckiego ratusza. U wejścia do ratusza umieszczono w 1777 roku wagę miejską z kamiennymi odważnikami[2].
  • zespół dawnego szpitala Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia w Poniecu (szpital z kaplicą z 1888 i dom sióstr z 1896 roku)[12].
  • szachulcowe domy w Rynku z przełomu XVIII i XIX wieku (numery: 4, 6, 9, 26, 27, 28 i 30)[12].
  • szczytowy drewniany dom z II poł. XVIII wieku, z podcieniami (ul. Bojanowska 1 / Rynek 31)[12][1], zrekonstruowany w 1958 roku[2].
  • zespół dawnego kościoła protestanckiego w Poniecu z 1864 roku w stylu neogotyckim – obecnie kościół rzymskokatolicki pw. Chrystusa Króla.

Oświata edytuj

  • Przedszkole Samorządowe w Poniecu (ul. Kościuszki 7)
  • Szkoła Podstawowa im. mjra Henryka Sucharskiego w Poniecu (Budynek A i B ul. Szkolna 8, Budynek C ul. Krobska 16)

Instytucje muzyczne i kulturalne edytuj

W Poniecu działa Gminne Centrum Kultury oraz Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy. Gminne Centrum Kultury prowadzi wiele imprez sportowo-kulturalnych na terenie miasta i gminy, a także aktywnie uczestniczy w życiu kulturalnym mieszkańców miasta poprzez organizowanie zajęć, kółek zainteresowań, sekcji. Przy GCK działa Dziecięco-Młodzieżowa Orkiestra Dęta, Sekcja Plastyczna, Sekcja Modelarska oraz Sekcja Taneczna (Zespół „Natia”).

Komunikacja edytuj

Szlaki komunikacyjne:

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b c d Bogdan Zgodziński: Województwo leszczyńskie. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1981, s. 107.
  2. a b c d e f Kazimierz Szalewski: Leszno i okolice. Sport i Turystyka, 1981, s. 109. ISBN 83-217-2348-9.
  3. a b Poniec w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  4. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1726, 2013-02-13. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2015-10-31]. 
  5. Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2014 r. (3,73 MB), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2015, s. 107, ISSN 2083-3342 [dostęp 2015-11-03] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-30].
  6. Bogdan Zgodziński: Województwo leszczyńskie. Wyd. Naukowe PWN, s. 294-297. ISBN 83-01-07676-3.
  7. a b c d Gąsiorowski 1999 ↓, s. 732-755.
  8. A. Eckstein, Historia Ponieca do połowy XVI wieku, Roczniki Historyczne, t. II, 1926, z. 1, s. 92
  9. Mateusz Siuchniński (red.): Miasta polskie w tysiącleciu. T. II. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum, 1966, s. 283-285.
  10. Iwona Swenson (red.): Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1998, s. 608. ISBN 83-01-12677-9.
  11. Oficjalna strona Sportowego Klubu Taekwon-do 'TIGER'.
  12. a b c d e f g Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków na terenie województwa wielkopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 189. [dostęp 2015-10-31].

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj