Poraj (wieś w województwie śląskim)
Poraj – wieś gminna w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie myszkowskim, siedziba gminy Poraj. Szlachecka, jurajska miejscowość o charakterze turystycznym.
| wieś | |
 Zbiornik Poraj | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
4156[2] |
| Strefa numeracyjna |
34 |
| Kod pocztowy |
42-360[3] |
| Tablice rejestracyjne |
SMY |
| SIMC |
0143225 |
Położenie na mapie gminy Poraj  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu myszkowskiego  | |
 50°40′41″N 19°12′54″E/50,678056 19,215000[1]
| |
Położenie edytuj
Poraj położony jest w Obniżeniu Górnej Warty, na Wyżynie Woźnicko-Wieluńskiej, która jest częścią Wyżyny Śląsko-Krakowskiej. W latach 1957–1978 zbudowano zaporę na Warcie tworząc Zalew Porajski. Przez Poraj przebiega droga wojewódzka nr 791 Trzebinia-Kolonia Poczesna oraz linia kolejowa nr 1 Warszawa-Katowice. W miejscowości znajduje się dworzec kolejowy.
Historia edytuj
Poraj po raz pierwszy pojawił się w źródłach historycznych w roku 1496, kiedy starosta krzepicki Stanisław z Kurozwęk z polecenia króla Jana Olbrachta założył w małej osadzie stadninę koni. Osada przyjęła nazwę od herbu Poraj Stanisława z Kurozwęk, syn Dobiesława Kurozwęckiego, wojewody lubelskiego. W roku 1556 za panowania króla Zygmunta II Augusta założono pierwszy w Polsce szlak pocztowy z Krakowa do Krzepic przez Olkusz, Koziegłowy, Częstochowę. W Poraju została założona stanica wymiany koni pocztowych. W 1846 roku wybudowano stację Poraj w ramach budowy kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. W 1862 roku założono pocztę. W 1913 roku została założona Ochotnicza Straż Pożarna (remiza strażacka znajduje się przy ulicy Józefa Piłsudskiego 7). W 1920 roku utworzono gminę Poraj. Do 1925 roku Poraj był siedzibą gminy Choroń. Do 1 września 1927 roku Poraj należał do powiatu będzińskiego, następnie do powiatu zawierciańskiego. W czasie II wojny światowej Niemcy nazywali miejscowość „Porwalde”. 17 stycznia 1945 r. z Poraja wycofały się wojska niemieckie, a następnego dnia do Poraja wkroczyła Armia Czerwona.
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie częstochowskim.
.JPG)
Gospodarka edytuj
Na początku XIX wieku w Poraju znajdowały się kopalnie rud żelaza spółki „Modrzejów-B.Hantke” Zakłady Górniczo-Hutnicze S.A. w Konopiskach. W 1920 roku w funkcjonowała kopalnia „Młynek” należąca do Towarzystwa Akcyjnego „Huta Bankowa” w Borku. Po II wojnie światowej powstają fabryki okuć budowlanych, wózków dziecięcych, włókiennicze i inne. Wybudowano 9 bloków mieszkalnych dla pracowników kopalni rud żelaza. Obecnie we wsi znajdują się między innymi siedziby: przedsiębiorstwa Złomrex, przedsiębiorstw tekstylnych Polontex, Chemeks oraz Galtex.
Wspólnoty wyznaniowe edytuj
- Kościół rzymskokatolicki:
- parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa – utworzona wraz z wybudowaniem kościoła w 1932 roku z inicjatywy ks. Kańtocha;
- Świadkowie Jehowy:
- dwa zbory: Poraj-Południe, Poraj-Północ (Sala Królestwa ul. Jasna 18)[4].
.JPG)
Oświata edytuj
Pierwsza szkoła została utworzona z inicjatywy Macierzy Szkolnej w 1905 roku. W 1918 roku spółka „B. Hantke” Bernarda Hantkego zorganizowała czterooddziałową szkołę. 8 stycznia 1922 roku otwarto Publiczną Szkołę Powszechną. W roku 1938 powstał Komitet Budowy Szkoły. Po kampanii wrześniowej nauczanie reaktywowano 25 września 1939 r. 20 lipca 1940 roku zamknięto szkoły w całym powiecie. Szkołę w Poraju ponownie otworzono 2 maja 1942. W latach 1947–1951 oddano do użytku nowy budynek szkoły. W 1988 roku Szkole Podstawowej nadano imię kpt. Leonida Teligi.
- Placówki oświatowe
- Zespół Ekonomiczno-Administracyjny Szkół Gminy Poraj
- Szkoła Podstawowa im. kpt. Leonida Teligi w Poraju
- Samorządowe Przedszkole Publiczne w Poraju „Leśne Skrzaty”
.JPG)
Sport i turystyka edytuj
W Poraju istnieje klub piłkarski LKS Polonia Poraj, założony 11 lipca 1977 roku. W 2022 roku powstał klub sportowy pod nazwą Warta Poraj[5].
- Przez wieś przebiegają szlaki rowerowe:
Szlak Dębowcówka, Częstochowa Kręciwilk – Poraj- Szlak Cisów, Poraj – Huta Stara
- oraz szlaki piesze:
Szlak Zamonitu, Poraj – Ząbkowice
Szlak Choroński, Jastrząb – Olsztyn
Zalew Porajski jest rajem dla wędkarzy, żeglarzy, jest miejscem wypoczynku i rekreacji. Znajdują się tu ośrodki: Klub wodny „Enif” założony w 1953 roku, Yacht Club „Zeffir-Drakkar”, Rybaczówka PZW. Nad zalewem znajduje się dawny ośrodek wypoczynkowy Huty Częstochowa „Leśna Radość”.
_Travelarz.jpg)
Komunikacja edytuj
- Linie kolejowe
- Drogi
Związani z Porajem edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 108450
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 969 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-08].
- ↑ Klub Sportowy „Polonia” Poraj. [dostęp 2015-01-07]. (pol.).
Bibliografia edytuj
- Historia Poraja na stronie gminy. ugporaj.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-03)].
- Historia Szkoły Podstawowej w Poraju