Portrety pięciu Elżbiet
Portrety pięciu Elżbiet bezstronnym pędzlem malowane i w dzień ich imienin darowane od przyjaznego osobom ich sługi – cykl pięciu sześciowersowych epigramatów Tomasza Kajetana Węgierskiego napisanych w 1776, a opublikowanych w wydaniu zbiorowym pism autora w 1882[1].
| Autor | |
|---|---|
| Typ utworu | |
| Data powstania | |
| Wydanie oryginalne | |
| Język | |
| Data wydania | |
Epigramaty rozpowszechniane były anonimowo w kopiach rękopiśmiennych. Utwory są satyrycznymi, złośliwymi portretami kobiet ze szczytów ówczesnej hierarchii społecznej, takich jak Elżbieta z Poniatowskich Branicka (siostra Stanisława Augusta Poniatowskiego), Elżbieta z Flemmingów Czartoryska i Elżbieta z Czartoryskich Lubomirska (małżonka i siostra Adama Kazimierza Czartoryskiego), Elżbieta z Lubomirskich Potocka (żona Ignacego Potockiego) oraz Elżbieta z Branickich Sapieżyna. Odkrycie autorstwa epigramatów, ośmieszających wysoko postawione osoby, spowodowało wykluczenie Węgierskiego z warszawskich kręgów towarzyskich. Obrażone Elżbiety groziły autorowi rózgami, a samo dzieło zostało spalone publiczne na Rynku przez kata[2].
Utwory są przykładem intensywnie uprawianej pod koniec XVIII wieku satyry imiennej – pamfletu i paszkwilu. Istnieje hipoteza, że powstały jako satyra w odpowiedzi na Odę do ojczyzny na dzień 19 listopada w r. 1774 ku czci króla Poniatowskiego. Wydźwięk miałby być taki, że nie zginie Ojczyzna, gdy ma tak sławetne córy[1].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Ignacy Chrzanowski: Z dziejów satyry polskiej XVIII w. Biblioteka Cyfrowa Cyfrowe Mazowsze, 1909. s. 93. [dostęp 2015-03-23].
- ↑ Juliusz Gomulicki: Portrety pięciu Elżbiet. [w:] Stolica : warszawski tygodnik ilustrowany. [on-line]. RSW Prasa, Książka, Ruch, 20.11.1960. s. R. 15, 1960 nr 47 (20 XI) 9,10. [dostęp 2015-03-23]. (pol.).
Bibliografia edytuj
- Teresa Kostkiewiczowa: Oświecenie. Słownik literatury polskiej. Gdańsk: słowo / obraz terytoria; Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, 2007. ISBN 978-83-7420-092-9.
- Mieczysław Klimowicz: Oświecenie. Wyd. IX - 5 dodruk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 221-222, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 978-83-01-13845-5.