Powiat święciański

Powiat święciański (pow. a. ujezd zawilejski) – jednostka administracji terytorialnej II stopnia, wchodząca w skład województwa wileńskiego w 1926–1939, z siedzibą w Święcianach.

Powiat święciański
powiat
Państwo

 Polska

Województwo

wileńskie

Siedziba

Święciany

Powierzchnia

4017 km²

Populacja (1931)
• liczba ludności


136.500

• gęstość

34 os./km²

Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejskich

1

Liczba gmin wiejskich

14

Położenie na mapie województwa
Położenie na mapie województwa

Historia

edytuj

Powiat został powołany 24 października 1795 jako ujezd zawilejski w guberni wileńskiej (Imperium Rosyjskie). 1 stycznia 1843 został przemianowany na święciański. W 1912 ujezdy otrzymały formalną nazwę powiatów. W 1919–1920 wchodził w skład okręgu wileńskiego w polskim Zarządzie Cywilnym Ziem Wschodnich. 12 października 1920 obszar powiatu znalazł się pod kontrolą tzw. Litwy Środkowej, którą inkorporowano do Polski 13 kwietnia 1922, tworząc z jej obszaru ziemię wileńską. Wraz z przekształceniem jej w województwo wileńskie powiat wszedł w jego skład (20 stycznia 1926).

Siedziby starosty i sejmiku powiatowego święciańskiego znajdowały się w Święcianach. Największym ośrodkiem były jednak Nowe Święciany (5 906 os. w 1931). Poza dwoma wymienionymi w powiecie znajdowało się 12 osiedli o statusie miasteczka. Powiat święciański składał się z jednego samodzielnego miasta, jednej gminy miejsko-wiejskiej, 12 gmin typu miejskiego (z siedzibami w miasteczkach) i 15 gmin wiejskich.

Powiat święciański przestał być kontrolowany przez polską administrację rządową w wyniku ewakuacji starostwa 17 września 1939. 26 października t.r. przeważający obszar powiatu jako znajdujący się w okręgu wileńskim został przekazany przez ZSRR Litwie. Z jego zachodnich ziem utworzono później rejon święciański z siedzibą w Nowych Święcianach. Część dawnego powiatu pozostająca po stronie Białorusi w 1940 została włączona do rejonu o tej samej nazwie z siedzibą w Święcianach. W wyniku aneksji Litwy przez ZSRR nieliczne gminy wschodniej-południowej części dawnego powiatu znalazły się w rejonie postawskim w Białorusi.

Obszar i ludność

edytuj
Herb Gmina Powierzchnia Ludność
1909 1919[1] 1931
  Nowe Święciany (miasto)
Święciany (w tym miasto: Święciany) (3 900)
Daugieliszki (w tym miasto: w tym miasteczko: Daugieliszki Nowe)
Dukszty[2] (w tym miasteczko: Dukszty)
Hoduciszki (w tym miasteczko: Hoduciszki)
Kiemieliszki (w tym miasteczko: Kiemieliszki) (395)
Kołtyniany (w tym miasteczko: Kołtyniany)
Komaje (w tym miasteczko: Komaje)
Łyntupy (w tym miasteczko: Łyntupy)
Mielegiany (w tym miasteczko: Mielegiany)
Podbrodzie (w tym miasteczko: Podbrodzie)
Szemetowszczyzna (w tym miasteczko: Szemetowszczyzna)
Świr (w tym miasteczko: Świr)
Twerecz (w tym miasteczko: Twerecz)
Jasiew[3]
Kobylniki[3]
Wiszniew[4]
Wojstom[4]
Zanarocze[3]
Żodziszki[4]
Żukojnie
Razem 139 692 136 500

Oświata

edytuj

W powiecie święciańskim okręgu wileńskiego ZCZW w roku szkolnym 1919/1920 działały 62 szkoły powszechne i 1 szkoła średnia. Ogółem uczyło się w nich 4 102 dzieci i pracowało 108 nauczycieli[5].

Starostowie

edytuj
  • 29 kwietnia 1930ː Stefan Mydlarz
  • 26 czerwca 1934 – 26 października 1939: Stanisław Dworak (PPS).

Przypisy

edytuj
  1. I. Tablice ogólne. W: Zeszyt VII. Spis ludności na terenach administrowanych przez Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (grudzień 1919). LwówWarszawa: Książnica Polska T-wa Naucz. Szkół Wyższych, 1920, s. 25, seria: Prace geograficzne wydawane przez Eugenjusza Romera.
  2. Przyłączona 1 stycznia 1926 r. z powiatu brasławskiego (Dz.U. z 1925 r. nr 67, poz. 472)
  3. a b c 1 stycznia 1926 r. wyłączona z powiatu święciańskiego i przyłączona do powiatu postawskiego (Dz.U. z 1925 r. nr 67, poz. 472)
  4. a b c 1 stycznia 1926 r. wyłączona z powiatu święciańskiego i przyłączona do powiatu wilejskiego (Dz.U. z 1925 r. nr 67, poz. 472)
  5. Joanna Gierowska-Kałłaur: Rozdział VII. Szkolnictwo na ziemiach podległych Zarządowi Cywilnemu Ziem Wschodnich. W: Joanna Gierowska-Kałłaur: Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919 – 9 września 1920). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, 2003, s. 242. ISBN 83-88973-60-6. (pol.).

Bibliografia

edytuj