Powiat aleksandrowski
Powiat aleksandrowski – powiat w Polsce, w województwie kujawsko-pomorskim, utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Aleksandrów Kujawski.
| powiat | |||||||||
.jpg) Park Zdrojowy w Ciechocinku | |||||||||
| |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||
| TERC |
0401 | ||||||||
| Siedziba | |||||||||
| Starosta | |||||||||
| Powierzchnia (2024) |
474,62[1] km² | ||||||||
| Populacja (30.06.2024) • liczba ludności |
| ||||||||
| • gęstość |
112,4 os./km² | ||||||||
| Urbanizacja |
43,76% | ||||||||
| Tablice rejestracyjne |
CAL | ||||||||
Adres urzędu: ul. Słowackiego 887-700 Aleksandrów Kujawski | |||||||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie województwa
| |||||||||
| Strona internetowa | |||||||||
W jego południowej części leży Równina Inowrocławska z Kanałem Bachorze, w północnej znajduje się część Kotliny Toruńskiej z niecką rzeki Tążyny. Nizina Ciechocińska i płynąca przez nią rzeka Wisła, stanowi jednocześnie północno-wschodnią granicę powiatu. W powiecie znajduje się jedno z bardziej znanych w kraju uzdrowisk – Ciechocinek.
W skład powiatu wchodzą:
- gminy miejskie: Aleksandrów Kujawski, Ciechocinek, Nieszawa
- gminy wiejskie: Aleksandrów Kujawski, Bądkowo, Koneck, Raciążek, Waganiec, Zakrzewo
- miasta: Aleksandrów Kujawski, Ciechocinek, Nieszawa.
Struktura powierzchni
edytujWedług raportu za rok 2022[3] powiat aleksandrowski ma obszar 475,61 km², w tym:
- użytki rolne: 82,0%
- grunty zabudowane 10,0%
- użytki leśne: 8%
30 czerwca 2024 powiat zajmował 287 miejsce w kraju pod względem powierzchni i stanowił 2,64% powierzchni województwa[1].
Historia
edytujW średniowieczu ziemie dzisiejszego powiatu należały do Kujaw i częściowo do ziemi dobrzyńskiej. Od XIV w. do połowy XV w. były w części okupowane przez Zakon krzyżacki. Po 1466 na mocy postanowień pokoju toruńskiego ziemie te należały do województwa inowrocławskiego. Po drugim rozbiorze Polski znalazły się w zaborze pruskim. 1807–1815 znajdowały się w Księstwie Warszawskim, a po Kongresie wiedeńskim w zaborze rosyjskim, gdzie utworzono powiat radziejowski. W 1867 został utworzony powiat nieszawski z siedzibą starostwa w Nieszawie. Po odzyskaniu niepodległości przez państwo polskie ziemie powiatu znalazły się w województwie warszawskim, a siedziba starostwa w 1932 została przeniesiona do Aleksandrowa Kujawskiego bez zmiany nazwy powiatu[4], który 1 kwietnia 1938 znalazł się w województwie pomorskim[5]. Po II wojnie światowej 12 marca 1948 powiat nieszawski został przemianowany na aleksandrowski[6], który 6 lipca 1950 znalazł się w województwie bydgoskim w wyniku reformy administracyjnej kraju[7]. W 1970 był to powiat rolniczy o powierzchni 544 km2 z populacją 57 700 osób[8]. 1 czerwca 1975 zlikwidowano powiaty a tereny ziemi aleksandrowskiej włączono do województwa włocławskiego[9]. 1 stycznia 1999 został powtórnie utworzony.
Demografia
edytuj30 czerwca 2024 w powiecie mieszkało 2,68% ludności województwa[2].
Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2024):
| Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| osób | % | osób | % | osób | % | |
| Ogółem | 53 325 | 100 | 27 401 | 51,38 | 25 924 | 48,62 |
| Miasto | 23 336 | 43,76 | 12 461 | 23,37 | 10 875 | 20,39 |
| Wieś | 29 989 | 56,24 | 14 940 | 28,02 | 15 049 | 28,22 |
- Piramida wieku mieszkańców powiatu aleksandrowskiego
31 grudnia 2022 wskaźnik bezrobocia rejestrowanego w powiecie aleksandrowskim wynosił 12,1%[3].
Starostowie aleksandrowscy
edytujNa podstawie źródła[10]:
- Zbigniew Żbikowski (13 listopada 1998 – 2 grudnia 2010)
- Wioletta Wiśniewska (2 grudnia 2010 – 27 listopada 2014)
- Dariusz Wochna (27 listopada 2014 – 19 listopada 2018)
- Lidia Tokarska (19 listopada 2018 – nadal)
Transport
edytujTransport drogowy
edytuj
Drogi krajowe
edytuj- A1E75 (Gdańsk – Toruń – Odolion – Łódź – Katowice – Gorzyczki granica państwa
z Czechami 
) - 91 (Gdańsk – Toruń – Nowy Ciechocinek – Łódź – Częstochowa)
Drogi wojewódzkie
edytuj- 266 (Ciechocinek – Aleksandrów Kujawski – Służewo – Radziejów – Konin)
- 250 (Suchatówka 15 – Służewo 266)
- 252 (Włocławek – Bądkowo – Zakrzewo – Inowrocław)
- 267 (Piotrków Kujawski – Ujma Duża)
- 291 (91 – Stacja PKP Otłoczyn)
- 301 (91 – Bądkowo – Osięciny)
Komunikację autobusową na terenie powiatu utrzymuje KPTS Oddział Włocławek. Aleksandrów posiada połączenia autobusowe z Ciechocinkiem, Włocławkiem, Toruniem, Inowrocławiem, Koninem, Radziejowem i in. Do Ciechocinka dojeżdżają autobusy dalekobieżne z różnych województw.
Transport kolejowy
edytuj_WK13.jpg)
Przez teren powiatu przebiegają 2 linie kolejowe:
- 18 (Kutno – Aleksandrów Kujawski – Toruń Główny – Bydgoszcz Główna – Piła Główna)
- 245 (Aleksandrów Kujawski – Odolion – Ciechocinek)
Największą i najważniejszą stacją kolejową powiatu jest Aleksandrów Kujawski. Poza tym na terenie powiatu znajdują się 3 stacje kolejowe (Ciechocinek, Nieszawa Waganiec, Otłoczyn) oraz 2 przystanki kolejowe (Turzno Kujawskie i Odolion).
Zabytki powiatu
edytuj
- Aleksandrów Kujawski:
- Dworzec kolejowy z lat 1860–1862
- neogotycki kościół Przemienienia Pańskiego z 1896 r.
- pałac z 1900
- Ciechocinek:
- kościół św. św. Piotra i Pawła, XIX w.
- drewniana cerkiew prawosławna św. Michała Archanioła z 1894
- zespół uzdrowiskowy: drewniane tężnie z lat 1824–1828 i 1859, warzelnia soli z 1824–1833, klasycystyczne łazienki główne z 1845–1849 (H. Marconi i F. Rejewski), park zdrojowy z 1875, pałacyk zarządu uzdrowiska z ok. 1900, pływalnia solankowo-termalna z 1931–1932
- dworzec kolejowy z 1901–1902
- poczta z 1932–1934 (Gutt i J. Jankowski)
- liczne hotele i pensjonaty z przełomu XIX i XX w.
- Nieszawa
- późnogotycki kościół św. Jadwigi z 1468, rozbudowany ok. 1496, 1592–1595 (wieża) i 1620–1625 (kaplice)
- kościół franciszkanów z 1611, odbudowany 1735–1763 i klasztor z 1635
- dawna komora celna z ok. połowy XIX w.
- klasycystyczny ratusz z 1821, rozbudowany w 1859
- domy drewniane i murowane z I połowy XIX w.
- Raciążek
- późnogotycko-renesansowy kościół z 1597–1612
- ruiny zamku biskupiego z 1323-64, rozbudowanego w 1467 i 1533 i I połowie XVIII w.
- Otłoczyn
- kościół neogotycki pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa z 1905
- dworzec kolejowy z 1862.
- poczta z 1862.
- komora celna i zespół domów murowanych pracowników komory celnej i pograniczników z 1862–1908
- budynek karczmy z końca XIX w.
- domy drewniane i murowane z przełomu XIX i XX w.
- młyn z końca XIX w.
Sąsiednie powiaty
edytujZobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku. Tabl.2 [online], GUS [dostęp 2025-03-25].
- ↑ a b Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2024 (stan w dniu 30.06) Tabl.5 [online], GUS [dostęp 2025-03-30].
- ↑ a b Raport o stanie Powiatu Aleksandrowskiego za 2022 rok. BIP - Starostwo Powiatowe. s. 6, 62. [dostęp 2025-03-30]. (pol.).
- ↑ Powiat aleksandrowski - historia
- ↑ Dz.U. z 1937 r. nr 46, poz. 350
- ↑ Dz.U. z 1948 r. nr 12, poz. 97
- ↑ Dz.U. z 1950 r. nr 28, poz. 255
- ↑ Henryk Bonecki: Encyklopedia Powszechna PWN tom 1. Warszawa: PWN, 1973, s. 53.
- ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 16, poz. 91
- ↑ Rafał Rudka, Joanna Gryboś-Chechelska, Tomasz Smaś: Słownik biograficzny współczesnych starostów. T. II: Starostowie województwa kujawsko-pomorskiego. Warszawa: Związek Powiatów Polskich, 2022, s. 16. ISBN 978-83-62251-85-8. [dostęp 2024-04-02].