Powiat białobrzeski

powiat w Polsce, na Ziemi Radomskiej i Mazowszu

Powiat białobrzeskipowiat w Polsce (południowo-zachodniej części województwa mazowieckiego), reaktywowany w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Białobrzegi. Jest powiatem o najmniejszym budżecie w województwie (dochody i wydatki w 2013 r.)[2].

Powiat białobrzeski
powiat
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

TERC

1401

Siedziba

Białobrzegi

Starosta

Sylwester Korgul

Powierzchnia

639,28 km²

Populacja (31.12.2020)
• liczba ludności


33 329[1]

• gęstość

52,3 os./km²

Urbanizacja

24,27%

Tablice rejestracyjne

WBR

Adres urzędu:
pl. Zygmunta Starego 9
26-800 Białobrzegi
Szczegółowy podział administracyjny
Plan powiatu białobrzeskiego
Liczba gmin miejsko-wiejskich

2

Liczba gmin wiejskich

4

Położenie na mapie województwa
Położenie na mapie województwa
Strona internetowa
Mapa powiatu

Według danych z 31 grudnia 2019 roku[3] powiat zamieszkiwało 33 410 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwały 33 332 osoby[4].

Podział administracyjny

edytuj

W skład powiatu wchodzą:

Gmina Typ gminy Powierzchnia Liczba ludności Gęstość zaludnienia
Białobrzegi miejsko-wiejska 78,93 km² 10 412 129,6 osób/km²
Promna wiejska 120,74 km² 5625 48,4 osób/km²
Radzanów wiejska 82,59 km² 3872 46,8 osób/km²
Stara Błotnica wiejska 96,24 km² 5256 54,3 osób/km²
Stromiec wiejska 156,47 km² 5651 36,4 osób/km²
Wyśmierzyce miejsko-wiejska 104,31 km² 2854 27,9 osób/km²


Gospodarka

edytuj

W 2013 r. wydatki budżetu samorządu powiatu białobrzeskiego wynosiły 28,22 mln zł, a dochody budżetu 28,57 mln zł (najmniej w woj. mazowieckim). Zadłużenie (dług publiczny) samorządu według danych na koniec 2013 r. wynosiło 3,29 mln zł, co stanowiło 11,5% wysokości wykonywanych dochodów[2].

Historia

edytuj

Powiat białobrzeski został powołany dnia 1 stycznia 1956 roku w województwie kieleckim, czyli 15 miesięcy po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin (29 września 1954) jako podstawowych jednostek administracyjnych PRL. Na powiat białobrzeski złożyło się 1 miasto i 21 gromad, które wyłączono z dwóch ościennych powiatów[5]:

Utworzenie powiatu białobrzeskiego spowodowało znaczną zmianę granicy województw kieleckiego i warszawskiego, ponieważ aż 5 gromad zmieniło przynależność wojewódzką. Na uwagę zasługuje też fakt, iż w momencie utworzenia powiatu białobrzeskiego jego stolica była wsią; prawa miejskie, które Białobrzegi utraciły w 1870 roku, zostały im ponownie przyznane dopiero 1 stycznia 1958 roku[7]; tego dnia do powiatu białobrzeskiego przyłączono również gromadę Dobieszyn z powiatu kozienickiego[8].

1 stycznia 1973 roku zniesiono gromady i osiedla a w ich miejsce reaktywowano gminy[9]. Powiat białobrzeski podzielono na 2 miasta i 6 gmin[10]:

Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku terytorium zniesionego powiatu białobrzeskiego weszło w skład nowo utworzonego województwa radomskiego[11].

1 kwietnia 1983 roku z gminy Promna wyłączono sołectwo Jastrzębia i włączono je do gminy Mogielnica[12]. 1 lipca 1986 roku z gminy Radzanów wyłączono wieś Maksymilianów i włączono ją do gminy Przytyk[13]. 1 lutego 1991 roku miasto Wyśmierzyce (najmniejsze w Polsce) i gminę wiejską Wyśmierzyce połączono we wspólną gminę miejsko-wiejską[14], natomiast podobnej fuzji uległy 1 stycznia 1992 roku miasto i gmina Białobrzegi[15].

Wraz z reformą administracyjną z 1999 roku w nowym województwie mazowieckim przywrócono powiat białobrzeski[16] o identycznych granicach co w 1975 roku.

W porównaniu z obszarem z 1956 roku jedynie obszar dawnej gromady Długie leży obecnie na terenie powiatu przysuskiego – pozostałe są ponownie w powiecie białobrzeskim.

Demografia

edytuj

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

  Ogółem Kobiety Mężczyźni
osób % osób % osób %
Ogółem 33 545 100 16 688 49,75 16 857 50,25
Miasto 8131 24,24 4101 12,23 4030 12,01
Wieś 25 414 75,76 12 587 37,52 12 827 38,24

Największe miejscowości powiatu

Lp. Nazwa ludność gmina
1. Białobrzegi 7270 Białobrzegi
2. Sucha 1170 Białobrzegi
3. Stromiec 946 Stromiec
4. Wyśmierzyce 921 Wyśmierzyce
5. Przybyszew 526 Promna
6. Dobieszyn 370 Stromiec
7. Bukówno 361 Radzanów
8. Siekluki 360 Błotnica
9. Radzanów 356 Radzanów
10. Szczyty 320 Białobrzegi
11. Stara Błotnica 310 Błotnica
12. Stare Żdżary 308 Błotnica
13. Grodzisko 307 Błotnica
14. Kostrzyn 300 Wyśmierzyce
15. Czarnocin 297 Radzanów
16. Kamień 402 Białobrzegi
17. Rogolin 294 Radzanów
Lp. Nazwa ludność gmina
18. Stawiszyn 292 Białobrzegi
19. Bobrek 280 Stromiec
20. Stromiecka Wola 280 Stromiec
21. Stary Kobylnik 273 Błotnica
22. Boska Wola 270 Stromiec
23. Promna 262 Promna
24. Pnie 250 Promna
25. Czyżówka 250 Błotnica
26. Brzeźce 222 Białobrzegi
27. Boże 220 Stromiec
28. Niedabyl 210 Stromiec
29. Ratoszyn 206 Radzanów
30. Osów 205 Błotnica
31. Ocieść 200 Radzanów
32. Brzeska Wola 171 Białobrzegi
33. Pokrzywna 160 Stromiec
34. Witaszyn 150 Wyśmierzyce
  • W tabeli znalazły się miejscowości, które mają więcej niż 150 mieszkańców (według Narodowego Spisu Powszechnego w 2011)
  • Piramida wieku mieszkańców powiatu białobrzeskiego w 2014 roku[17].


 

Starostowie białobrzescy

edytuj

Sąsiednie powiaty

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
  2. a b Wykonanie budżetów JST woj Mazowieckiego za 2013 r. w podziale na kwartały (raport z dnia 22.06.2014) → Tab.1 poz. 12 i poz. 23; Tab.4a poz. 10 i poz. 29. Regionalna Izba Obrachunkowa w Warszawie. [dostęp 2014-10-18].
  3. l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019.
  4. GUS, Tabl. II. Ludność, ruch naturalny oraz migracje ludności według powiatów w pierwszym półroczu 2020 R., 30 czerwca 2020.
  5. Dz.U. z 1955 r. nr 44, poz. 288
  6. obecna nazwa brzmi Kostrzyn
  7. Dz.U. z 1957 r. nr 57, poz. 282
  8. Dz.U. z 1957 r. nr 57, poz. 280
  9. Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
  10. Polska – Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974
  11. Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92
  12. Dz.U. z 1983 r. nr 15, poz. 74
  13. M.P. z 1986 r. nr 18, poz. 131
  14. Dz.U. z 1991 r. nr 3, poz. 12
  15. Dz.U. z 1991 r. nr 87, poz. 397
  16. Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652
  17. Powiat białobrzeski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21], liczba ludności na podstawie danych GUS.