Powiat ropczycko-sędziszowski

powiat w Polsce

Powiat ropczycko-sędziszowski – powiat w Polsce (województwo podkarpackie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Ropczyce.

Powiat ropczycko-sędziszowski
powiat
Ilustracja
Budynek Starostwa Powiatowego w Ropczycach
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

TERC

1815

Siedziba

Ropczyce

Starosta

Piotr Kapusta

Powierzchnia

548,89 km²

Populacja (31.12.2021)
• liczba ludności


74 006[1]

• gęstość

136 os./km²

Urbanizacja

31,17%

Tablice rejestracyjne

RRS

Adres urzędu:
ul. Konopnickiej 5
39-100 Ropczyce
Szczegółowy podział administracyjny
Plan powiatu ropczycko-sędziszowskiego
Liczba gmin miejsko-wiejskich

2

Liczba gmin wiejskich

3

Położenie na mapie województwa
Położenie na mapie województwa
Strona internetowa
Powiatowe Centrum Edukacji Kulturalnej w Ropczycach

Według danych z 31 grudnia 2019 roku[2] powiat zamieszkiwało 74 515 osób. Natomiast według danych z 31 grudnia 2021 roku powiat zamieszkiwały 74 006 osoby[1]

Położenie geograficzne

edytuj

Powiat leży na pograniczu dwóch odmiennych krain geograficznych:

Główną rzeką regionu jest Wielopolka. Powiat sąsiaduje z 5. powiatami: mieleckim, kolbuszowskim, strzyżowskim, dębickim i rzeszowskim.

Przez teren powiatu przebiegają szlaki komunikacyjne biegnące ze wschodu na zachód Polski, stanowiące istotny element infrastruktury tranzytowej kraju:

Podział administracyjny

edytuj

W skład powiatu wchodzi:

Gminy miejsko-wiejskie

Gminy wiejskie

Miasta

Demografia

edytuj

Liczba ludności (dane z 31 grudzień 2021):

  Ogółem Kobiety Mężczyźni
osób % osób % osób %
Ogółem 74 006 100 37 440 50,59 36 566 49,41
Miasto 28 128 38,01 14 347 19,39 13 781 18,62
Wieś 45 878 61,99 23 093 31,20 22 785 30,79
  • Piramida wieku mieszkańców powiatu ropczycko-sędziszowskiego w 2021 roku[1]


 

Historia

edytuj

Powiat ropczycko-sędziszowski położony jest w południowo-wschodniej części Polski na styku Pogórza Karpackiego i Niziny Sandomierskiej. Lesisty próg Pogórza Karpackiego, wolny od bagien i słabo zalesiony, sprzyjał przemieszczaniu się rodów koczowniczych z zachodu na wschód. Od XII wieku przez ten teren przebiegał szlak komunikacyjny z Polski na Ruś. Od czasów najdawniejszych ziemie te wchodziły w skład księstwa, a później województwa sandomierskiego. Stanowiły czoło ówczesnej Rzeczypospolitej, a istniejące osady miały charakter grodów obronnych z pogranicza. Dotyczy to szczególnie Olchowej, Będziemyśla, Wiercan, Zagórzyc, Gnojnicy i Iwierzyc. Warto pamiętać, że istniały już wtedy wsie: Konice z 1069 r., Lubzina z roku 1185, Sędziszów z 1212 r., Ropczyce z 1254 r., Glinik, Broniszów, Zagórzyce i Wiercany. Obiekty mieszkalne rozmieszczane były symetrycznie w stosunku do pewnego centrum, najczęściej kościoła lub siedziby magnackiej. Lokacje, tzw. kazimierzowskie dokonywane były na prawie niemieckim, a często przy udziale niemieckich osadników (Nawsie). Tak powstawały „łany leśne”, czyli zabudowa szeregowa wzdłuż szlaku, czy strumienia. Takie cechy wykazuje zabudowa Niedźwiady, Gnojnicy, Bystrzycy, Skrzyszowa. W wyniku akcji osadniczej powstało wiele nowych miejscowości: Góra Ropczycka, Iwierzyce, Budzisz, Gnojnica, Witkowice, Ostrów, Borek oraz Wielopole (Książęca Góra).

W średniowieczu centrum rozwoju gospodarczego były Ropczyce, które 3 marca 1362 roku otrzymały prawa miejskie z rąk króla Kazimierza Wielkiego. W tym też roku powstała parafia Ropczyce. Ugruntowaną pozycję miała zaś parafia z siedzibą w Sędziszowie. Współcześni historycy początki Sędziszowa wiążą z rodem Odrowążów, w którym w XIII w. popularne było imię Sąd, od którego wywodzą nazwę miasta. Na awans do grona miast czekał Sędziszów do 1483 roku. Wówczas Jan Odrowąż ze Sprowy uzyskał stosowny przywilej, w którym zatwierdzone zostały granice nowego ośrodka miejskiego. Zatem pierwsze wieki istnienia Sędziszowa związane są z przynależnością do kompleksu majątkowego rodu Odrowążów. Zawdzięcza im Sędziszów sporo: poza prawami miejskimi i przywilejem na organizowanie jarmarków, także herb (rodowy znak Odrowążów od XV w. jest godłem miasta). Najstarszym miastem było Wielopole Skrzyńskie, którego historia sięga XI w., a więc czasów króla Bolesława Śmiałego. Przypuszczalnie na Stroszowej Górze powstał we wczesnym średniowieczu gród obronny, a później obok niego rozwinęła się osada. Prawa miejskie wieś otrzymała ok. 1348 r. jako Furstenberg (Książęca Góra). O awansie do grona miast zadecydowało położenie Wielopola Skrz. na drodze handlowej z Sandomierza przez Ropczyce, doliną Wielopolki, w kierunku przełęczy karpackich na Węgry.

Okres największego rozkwitu tych ziem przypada na XV i XVI stulecie. W 1614 roku ze starostwa sandomierskiego wydzielono starostwo ropczyckie z siedzibą w Górze Ropczyckiej. Wówczas ropczyckim starostą został mianowany przez króla Mikołaj Spytek Ligęza z Borku.

Po rozbiorach Polski ropczyckie starostwo znalazło się pod panowaniem austriackim. Na zajętych terenach w latach 1773–1775 zaborcy utworzyli 6 cyrkułów i 59 okręgów. Ropczyce i okolice weszły do cyrkułu pilzneńskiego, a później jasielskiego. W czasie kolejnej reformy administracyjnej w 1850 roku, w ramach cyrkułów utworzono „powiaty sądowe”. W latach 1865–1867 zlikwidowano cyrkuły tworząc powiaty administracyjne. Powstał wówczas powiat m.in. w Ropczycach – obejmujący Dębicę z przyległymi terenami. W 1937 roku Ropczyce zostały pozbawione praw powiatu na rzecz Dębicy. Na mocy decyzji Rady Ministrów z dnia 12 listopada 1955 roku Ropczyce ponownie stały się powiatem, jednak tereny przyległe do Dębicy pozostawiono w utworzonym tam powiecie. W maju 1975 roku sejm uchwalił dwustopniowy podział administracyjny. Likwidacja powiatów, w tym ropczyckiego nie zahamowała rozwoju regionu. Ponowna reaktywacja powiatu nastąpiła wraz z reformą administracyjną, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 1999 roku. Dawny powiat przywrócono pod nazwą powiat ropczycko-sędziszowski z siedzibą w Ropczycach, łączący w jednostkę administracyjną pięć gmin: Ropczyce, Sędziszów Małopolski, Iwierzyce, Ostrów, Wielopole Skrzyńskie[3].

Poprzednikiem powiatu ropczycko-sędziszowskiego był powiat ropczycki. Został on powołany dnia 1 stycznia 1956 roku w województwie rzeszowskim, czyli 15 miesięcy po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin (29 września 1954) jako podstawowych jednostek administracyjnych PRL. Na powiat ropczycki złożyły się 2 miasta i 22. gromady, które wyłączono z powiatu dębickiego w tymże województwie[4]:

1 stycznia 1973 roku zniesiono gromady i osiedla, a w ich miejsce reaktywowano gminy. Powiat ropczycki podzielono na 2 miasta i 5 gmin[6]:

Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku, terytorium zniesionego powiatu ropczyckiego włączono do nowego (mniejszego) województwa rzeszowskiego[7].

1 lutego 1991 roku miasto i gminę Ropczyce połączono we wspólną gminę miejsko-wiejską Ropczyce[8], a 1 stycznia 1992 roku podobnej komasacji uległy miasto i gmina Sędziszów Małopolski[9].

Wraz z reformą administracyjną z 1999 roku w województwie podkarpackim dawny powiat przywrócono, jednak pod nazwą powiat ropczycko-sędziszowski z siedzibą w Ropczycach[10]. Nowy powiat ma ten sam obszar, co ten z początku 1973 roku.

Gospodarka

edytuj

Religia

edytuj

Starostowie ropczycko-sędziszowscy

edytuj
  • Marek Bujak (1999–2002)
  • Wiesław Rygiel (2002–2006) (PSL)
  • Józef Rojek (2006–2010) (PiS)
  • Stanisław Ziemiński (2010–2014)
  • Witold Darłak (2014–2024) (PiS)
  • Piotr Kapusta (od 2024) (PiS)

Sąsiednie powiaty i gminy

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c GUS – Bank Danych Lokalnych [online], bdl.stat.gov.pl [dostęp 2022-09-23].
  2. l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019.
  3. SPRopczyce [online], spropczyce.pl [dostęp 2021-10-27].
  4. Dz.U. z 1955 r. nr 44, poz. 283.
  5. a b Obecnie dzielnica Ropczyc.
  6. Polska – Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974.
  7. Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92.
  8. Dz.U. z 1991 r. nr 3, poz. 12.
  9. Dz.U. z 1991 r. nr 87, poz. 397.
  10. Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652.
  11. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2016-08-21].

Linki zewnętrzne

edytuj