Powiat wodzisławski

powiat w województwie śląskim z siedzibą w Wodzisławiu Śląskim

Powiat wodzisławski – powiat w Polsce (województwo śląskie), reaktywowany w 1999 r. w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą i największym miastem jest Wodzisław Śląski.

Powiat wodzisławski
— powiat —
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo  Polska
Województwo  śląskie
TERYT 2415
Siedziba Wodzisław Śląski
Starosta Leszek Bizoń
Powierzchnia 286,92 km²
Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności
157 088[1]
• gęstość 547,5 os./km²
Urbanizacja 66,51%
Tablice rejestracyjne SWD, SWZ[2]
Adres urzędu:
ul. Bogumińska 2
44-300 Wodzisław Śląski
Szczegółowy podział administracyjny
Plan powiatu wodzisławskiego
Liczba gmin miejskich 4
Liczba gmin wiejskich 5
Położenie na mapie województwa
Położenie na mapie województwa
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Powiat wodzisławski”
Ziemia50°00′N 18°26′E/49,993300 18,425200
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej
Portal Polska

Według danych z 31 grudnia 2019 roku[3] powiat zamieszkiwało 157 088 osób.

Podział administracyjnyEdytuj

W skład powiatu wchodzą:

HistoriaEdytuj

Wchodzący w skład powiatu wodzisławskiego obszar bywa często określany terminem ziemia wodzisławska[4][5]. Jest to termin umowny, choć granice powiatu pokrywają się mniej więcej z historycznie ukształtowanym obszarem, zwanym ziemią wodzisławską (poza Rydułtowami, które w latach 1945-1975 należały do powiatu rybnickiego) jednak z Jastrzębiem będącym dziś miastem na prawach powiatu. Rodowód ziemi wodzisławskiej sięga czasów późnego średniowiecza, kiedy to powstało Wodzisławskie Państwo Stanowe. Wzmianka o jego istnieniu pochodzi dopiero z końca XV wieku[4]. W związku z reformą administracyjną Prus w 1742 r. państwo to zostało zlikwidowane i ziemia wodzisławska włączona została do powiatu pszczyńskiego, z zachowaniem pewnej autonomii, a po 1816 r. do powiatu rybnickiego. W latach 1922-1939 południowa granica ziemi wodzisławskiej stanowiła granicę z Czechosłowacją do Olzy i od Olzy w stronę Raciborza z Niemcami[5]. Historycznie teren powiatu leży na Górnym Śląsku[6].

Dnia 1 października 1954 w województwie stalinogrodzkim (katowickim) reaktywowano powiat wodzisławski o granicach zbliżonych do historycznych granic państwa wodzisławskiego. Był to jeden z pierwszych powiatów utworzonych po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin (29 września 1954) jako podstawowych jednostek administracyjnych PRL. Na powiat wodzisławski złożyły się 1 miasto i 21 gromad, które wyłączono z powiatu rybnickiego w tymże województwie (w praktyce gromady te należały do powiatu rybnickiego przez zaledwie dwa dni)[7]:

13 listopada 1954 roku Pszów i Radlin otrzymały prawa miejskie[15]. 1 stycznia 1956 roku Jastrzębie Zdrój zostało osiedlem[16], którym pozostało do 1 lipca 1963 roku, kiedy to nadano mu prawa miejskie[17]. 20 grudnia 1956 roku przywrócono województwu stalinogrodzkiemu jego pierwotną nazwę województwo katowickie[18]. 1 stycznia 1957 roku do powiatu wodzisławskiego dołączono gromadę Bzie Zameckie z powiatu pszczyńskiego[19].

Po zniesieniu gromad i osiedli oraz reaktywacji gmin z dniem 1 stycznia 1973 roku powiat wodzisławski podzielono na 4 miasta i 6 gmin[20]:

27 maja 1975 roku, pięć dni przed reformą likwidującą powiaty, miało miejsce przyłączenie jednostek administracyjnych do większych sąsiednich ośrodków miejskich. Spośród 10 jednostek powiatu wodzisławskiego 4 utraciły suwerenność: do Wodzisławia włączono miasta Pszów i Radlin oraz gminę Marklowice (a także miasto Rydułtowy z powiatu rybnickiego), a do Jastrzębia-Zdroju gminę Ruptawa[21] (ponadto gminę Szeroka z powiatu rybnickiego[22]).

Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku zredukowane administracyjnie terytorium zniesionego powiatu wodzisławskiego włączono do nowego województwa katowickiego[23].

Jako pierwsze status miasta odzyskały Rydułtowy: odłączyły się od Wodzisławia 1 stycznia 1992[24]. 30 grudnia 1994 roku status miasta odzyskał Pszów, odtworzono także gminę Marklowice[25]. Nieco później, 1 stycznia 1997 roku, prawa miejskie odzyskał również Radlin[26]. Gminy Ruptawa już nie reaktywowano.

Wraz z kolejną reformą administracyjną przywrócono 1 stycznia 1999 roku w województwie śląskim powiat wodzisławski o obszarze nieco zmodyfikowanym w porównaniu z tym z początku 1975 roku[27]. Do powiatu przybyło miasto Rydułtowy (wcześniej związane z powiatem rybnickim, a w latach 1975-1991 jako dzielnica Wodzisławia[4]) a ubyło miasto Jastrzębie-Zdrój, z którego utworzono miasto na prawach powiatu. Obecnie powiat wodzisławski obejmuje gminy związane przez wieki z miastem Wodzisław Śląski.

GeografiaEdytuj

Wodzisław Śląski
 
Rynek w Wodzisławiu Śląskim
 
Zabytkowy XIV w. kościół św. Trójcy w Wodzisławiu Śląskim
 
Zespół pałacowo parkowy w Wodzisławiu Śląskim - Kokoszycach
 
Pałac Dietrichsteinów w Wodzisławiu Śląskim
 
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Wodzisławiu Śląskim
 
Baszta Rycerska w Wodzisławiu Śląskim
 
Budynek Starostwa Powiatowego Wodzisław Śl
 
„Balaton” na historycznym Grodzisku w Wodzisławiu Śl
 
Dwie wielkie rzeki Odra i Olza – w powiecie wodzisławskim
 
Koksownia w Radlinie
 
Hałda w Rydułtowach (jedna z najwyższych w Europie)

Powiat wodzisławski leży w województwie śląskim, w jego południowej części, od północy graniczy z miastem Rybnik, od wschodu z powiatem rybnickim i miastem Jastrzębie-Zdrój należącym do 1975 r. do powiatu wodzisławskiego. Od południa granica powiatu stanowi również granicę państwa z Czechami. Od zachodu powiat graniczy z powiatem raciborskim. Na terenie powiatu wodzisławskiego leżą 4 miasta i 5 gmin. Stolicą powiatu jest położone w środku powiatu miasto Wodzisław Śląski. Przez powiat przepływają rzeki Odra, Olza, Lesznica, Nacyna i Szotkówka. W zachodniej części powiatu swoje źródło ma rzeka Sumina, a na wschodnich jego krańcach swe źródła ma rzeka Pszczynka. W powiecie wodzisławskim występują bardzo duże różnice w wysokościach względnych sięgające ponad 100 metrów. W okolicach Rogowa i Bełsznicy roztacza się malowniczy krajobraz na dolinę Odry. Stawy Wielikątu tworzą ponadto doskonały teren dla dzikiego ptactwa. Północna część regionu (od Wodzisławia na północ) to krajobraz górnośląski z kominami zakładów przemysłowych i hałdami.

Kultura i turystykaEdytuj

Życie kulturalne mieszkańców powiatu skupia się głównie w Wodzisławiu Śląskim w którym mają swe siedziby min. Wodzisławskie Centrum Kultury, Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna, Muzeum Miejskie czy Towarzystwo Miłośników Ziemi Wodzisławskiej. W Wodzisławiu działa również klub piłkarski Odra Wodzisław Śląski, przez wiele lat występujący w Ekstraklasie. Rozpoznawalnym miejscem jest również bazylika w Pszowie oraz Sanktuarium MB Fatimskiej w Turzy Śląskiej, które są jednym z istotniejszych miejsc pątniczych na Śląsku. W powiecie istnieją ścieżki rowerowe, które przebiegają wzdłuż interesujących miejsc w regionie. Obiekty, które można zobaczyć po drodze to m.in. kościoły WNMP w Wodzisławiu, Radlinie, dawny klasztor franciszkanów wraz z gotyckim kościołem Świętej Trójcy, pałace w Wodzisławiu, zabytkowy XV w. drewniany kościół w Łaziskach. Część zabytków ziemi wodzisławskiej została nakazem ówczesnych władz przeniesiona do innych miejscowości (drewniane kościoły w Syryni i Jedłowniku). Latem wypocząć można w nadodrzańskich miejscowościach takich jak np. Olza, Odra, Buków czy Nieboczowy lub skorzystać z leśnego kąpieliska Balaton.

Najważniejsze zabytki i atrakcje turystyczne powiatuEdytuj

DemografiaEdytuj

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

  Ogółem Kobiety Mężczyźni
  osób % osób % osób %
Ogółem 155 090 100 79 934 51,54 75 156 48,46
Miasto 103 025 66,43 53 429 34,45 49 596 31,98
Wieś 52 065 33,57 26 505 17,09 25 560 16,48
  • Piramida wieku mieszkańców powiatu wodzisławskiego w 2014 roku[29].
     

Ludność w latachEdytuj

  • 1999 – 158 570
  • 2000 – 158 246
  • 2001 – 158 108
  • 2002 – 155 389
  • 2003 – 155 147
  • 2004 – 155 124
  • 2009 – ok. 156 tys

Układ komunikacyjny powiatuEdytuj

DrogiEdytuj

Do najważniejszych dróg na terenie powiatu należą:

KolejEdytuj

Najważniejsze stacje kolejowe w powiecie wodzisławskim to:

Planowana obwodnica powiatuEdytuj

Rada PowiatuEdytuj

Komitet wyborczy 2002-2006[30] 2006-2010[31] 2010-2014[32] 2014-2018[33] 2018-2023[34]
Sojusz Lewicy Demokratycznej 7 (SLD-UP) - - - -
Ruch Demokracji Lokalnej 5 - - - -
Razem Polsce 1 - - - -
Niezależna Inicjatywa Powiatowa 7 8 - - -
Forum Samorządowe 5 6 2 - -
Inicjatywa Społeczna Wspólnota Samorządowa 2 - - - -
Prawo i Sprawiedliwość - 5 5 10 8
Demokracja i Samorządność - 1 - - -
Powiatowy Ruch Demokracji Lokalnej - 6 3 - -
Wspólnota Samorządowa w Powiecie - 1 5 5 -
Platforma Obywatelska - - 10 9 6 (KO)
Ruch Autonomii Śląska - - 1 1 -
Ruch Demokracji Samorządowej - - 1 - -
Zgoda i Rozwój - - - 2 3
Wspólnota Samorządowa - - - - 8
Głos Pokoleń - - - - 2

Samorządy partnerskieEdytuj

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
  2. ↑ Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 30 kwietnia 2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie rejestracji i oznaczania pojazdów (Dz.U. z 2015 r. nr 0, poz. 669)
  3. ↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019.
  4. ↑ a b c Mirosław Furmanek, Sławomir Kulpa, Zamek wodzisławski i jego właściciele, Wodzisław Śląski 2003.
  5. ↑ a b Piotr Hojka, Wodzisław Śląski i ziemia wodzisławska w czasie II wojny światowej, Wodzisław Śląski 2011.
  6. ↑ http://www.haus.pl/images/mapa.jpg
  7. ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 247.
  8. ↑ Jastrzębie Górne jest obecnie dzielnicą Jastrzębia-Zdroju.
  9. ↑ Oryginalna pisownia bez łącznika, obowiązująca w latach 1950.
  10. ↑ Kokoszyce są obecnie dzielnicą Wodzisławia Śląskiego.
  11. ↑ Moszczenica jest obecnie częścią Jastrzębia-Zdroju.
  12. ↑ Ruptawa jest obecnie dzielnicą Jastrzębia-Zdroju.
  13. ↑ Obecnie pod nazwą Turza Śląska.
  14. ↑ Wilchwy są obecnie dzielnicą Wodzisławia Śląskiego.
  15. ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 254.
  16. ↑ Dz.U. z 1955 r. nr 45, poz. 299.
  17. ↑ Dz.U. z 1963 r. nr 23, poz. 132.
  18. ↑ Dz.U. z 1956 r. nr 58, poz. 269.
  19. ↑ Dz.U. z 1956 r. nr 58, poz. 276.
  20. ↑ Polska – Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974.
  21. ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 15, poz. 88.
  22. ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 15, poz. 87.
  23. ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92.
  24. ↑ Dz.U. z 1991 r. nr 115, poz. 497.
  25. ↑ Dz.U. z 1994 r. nr 132, poz. 671.
  26. ↑ Dz.U. z 1996 r. nr 155, poz. 761.
  27. ↑ Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652.
  28. ↑ Szyb projektu Hansa Poelziga, szlak.radlin.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  29. ↑ Powiat wodzisławski w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-21] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  30. ↑ Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe, wybory2002.pkw.gov.pl [dostęp 2017-06-12].
  31. ↑ Geografia wyborcza - Wybory samorządowe - Państwowa Komisja Wyborcza, wybory2006.pkw.gov.pl [dostęp 2017-06-12].
  32. ↑ Dituel Sp., Wybory Samorządowe 2010 - Geografia wyborcza - Województwo śląskie - Powiat wodzisławski, wybory2010.pkw.gov.pl [dostęp 2017-06-12].
  33. ↑ PKW | Samorząd 2014, samorzad2014.pkw.gov.pl [dostęp 2017-06-12].
  34. ↑ Wybory samorządowe 2018, wybory2018.pkw.gov.pl [dostęp 2018-10-28].

Linki zewnętrzneEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Powiat_wodzisławski&oldid=61951868”