Powszechny strajk włókniarzy Łodzi i okręgu łódzkiego (1933)
Powszechny strajk włókniarzy Łodzi i okręgu łódzkiego – strajk włókniarzy, który miał miejsce w Łodzi i okolicach od 2 marca[1] do 3 kwietnia 1933 r.[2]
| Czas |
2 marca – 3 kwietnia 1933 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
Łódź i okręg łódzki | ||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
Nieprzestrzeganie umowy zbiorowej przez fabrykantów | ||
| Wynik |
Podpisanie nowej umowy zbiorowej. Obniżki płac o 12–15%. | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Polski w latach 1924–1939  | |||
 51°46′36″N 19°27′17″E/51,776667 19,454722
| |||
Geneza strajku
edytujStrajk spowodowany był nieprzestrzeganiem umowy zbiorowej zawartej przez związki zawodowe i fabrykantów, do czego miał przyczynić się wielki kryzys[3]. Przemysłowcy podjęli się obniżania płac, w zależności od fabryki, od 15 do 35%, nie płacili pensji za przestoje w pracy fabryk, ponadto planowali wprowadzenie 48-godzinnego tygodnia pracy oraz ograniczenie przysługujących urlopów. Warunki proponowane przez fabrykantów zostały przyjęte krytycznie przez robotników[2], którzy od 2 marca rozpoczęli strajki, jednocześnie podejmując negocjacje z fabrykantami, którzy początkowo zaproponowali obniżki płac w wymiarze 15–20% zarobków[1].
Strajk
edytujStrajk zainicjowały związki zawodowe związane z Polską Partią Socjalistyczną[4]. W pierwszym dniu protestów, tj. 2 marca, strajk objął kilka fabryk w Łodzi. 5 marca odbył się przemarsz protestacyjny w Łodzi – kilka tysięcy robotników maszerowało pomiędzy fabrykami, inicjując zatrzymanie ich pracy. Tego dnia łącznie strajkowało około 300 łódzkich fabryk, w tym częściowo fabryki: Eiserta, Ossera, Buhlego, Scheiblera i Eisenbrauna. 6 marca protesty przerodziły się w strajk powszechny – częściowo pracowały tylko fabryki Scheiblera, Poznańskiego, Kindermanna, Stillera oraz Wima. W Pabianicach nie pracowały niemal wszystkie fabryki z wyjątkiem fabryki Kruschego, gdzie pracowało około 200 osób. Ponadto strajk objął wszystkich robotników w Zduńskiej Woli, Konstantynowie Łódzkim, Bełchatowie i Zelowie oraz większość robotników w Zgierzu. Do protestów dołączyli się również chałupnicy i tkacze ręczni[1].
Ponadto przez okres strajku dochodziło do zgromadzeń i protestów również m.in. Ozorkowie, Piotrkowie Trybunalskim, Aleksandrowie Łódzkim, Rudzie Pabianickiej, Zelowie, Bełchatowie, Konstantynowie Łódzkim[1], w protestach zaś wzięło udział około 120 tys. robotników[1][5].
Zamieszki w Pabianicach
edytuj17 marca delegacja związków zawodowych włókniarzy rozpoczęła w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej w Warszawie pertraktacje z przemysłowcami związane z podpisaniem nowej umowy zbiorowej. Jednocześnie przebieg ustaleń przekazywany był drogą telefoniczną przez posła Antoniego Szczerkowskiego[6], a następnie pantoflową[7]. Tego dnia licznie gromadzący się włókniarze w pabianickim Domu Robotniczym zostali zainspirowani przez członka Komunistycznej Partii Polski, Jana Morawskiego, do protestów. 5 tysięczny tłum wyszedł na ulicę, a policja otworzyła ogień do protestujących. Tego dnia przy ul. Krótkiej (późn. ul. Bohaterów) w Pabianicach zginęło 5 robotników[8].
Zamieszki w Łodzi
edytujDo zamieszek doszło również na Wodnym Rynku w Łodzi, przy którym w kinie oświatowym zorganizowany został wiec robotników. Doszło wówczas do starć pomiędzy protestującymi a policją, którzy obrzucali ją kamieniami. W odpowiedzi doszło do otwarcia ognia. Zginęła 1 osoba, a kilka zostało rannych[9].
Wsparcie strajku
edytujStrajk wsparł m.in. magistrat łódzki kwotą w wysokości 100 tys. zł[1]. Ponadto działania włókniarzy łódzkich zostały wsparte przez włókniarzy białostockich, którzy 16 marca rozpoczęli strajk solidarnościowy oraz zaangażowali się w organizację pomocy materialnej[5].
Rozwiązanie strajku
edytujStrajk zakończył się 3 kwietnia w wyniku podpisania nowej umowy zbiorowej. Odbyło się wówczas spotkanie między przedstawicielami przemysłu włókienniczego a reprezentantami robotników. Nowa umowa zakładała obniżenie pensji włókniarzy o 12–15%, w zależności od miejsca zatrudnienia[9].
Upamiętnienie
edytujPrzy ul. Bohaterów 17 w Pabianicach znajduje się tablica pamiątkowa upamiętniająca ofiary protestów z 17 marca 1933 r.[8]
Na cmentarzu katolickim w Pabianicach znajduje się grób robotników poległych w proteście[10].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Strajk 120 000 włókniarzy, „Tydzień Robotnika” (13 (11)), 15 marca 1936.
- ↑ a b Wacław Smólski (red.), Strajk skończony, „Ilustrowana Republika”, 94, 4 kwietnia 1933.
- ↑ Barbara Wachowska, Strajki okupacyjne w łódzkim okręgu przemysłowym w latach kryzysu gospodarczego 1929–1933, Łódź 1967.
- ↑ Sebastian Adamkiewicz, (Nie)daleko od szosy: Czy dobrze, że tablica wróciła? [online], Pabianice – portal informacyjny, wiadomości – pabianice.tv, 24 marca 2019 [dostęp 2021-12-11] (pol.).
- ↑ a b Jerzy Joka, Starcie klasowe włókniarzy w białostockim okręgu przemysłowym w 1933 ro, „Rocznik Białostocki”, 7, 1967.
- ↑ Die Toten von Pabjanice – Wyłowione z „sieci” – www.um.pabianice.pl – Oficjalny portal [online], um.pabianice.pl [dostęp 2021-12-11].
- ↑ Śmierć pięciu robotników wstrząsnęła nie tylko naszym miastem, ale i całą Polską [online], Pabianice – portal informacyjny, wiadomości – pabianice.tv, 19 grudnia 2018 [dostęp 2021-12-11] (pol.).
- ↑ a b Odsłonięto tablicę pamięci robotników, którzy zginęli, bo walczyli o lepszy byt | Życie Pabianic [online], Życie Pabianic – portal informacyjny, 18 marca 2019 [dostęp 2021-12-11] (pol.).
- ↑ a b Anna Gronczewska, Strajkowa Łódź, czyli jak walczyli o swoje prawa łódzcy robotnicy [online], Dziennik Łódzki, 1 maja 2016 [dostęp 2021-12-11] (pol.).
- ↑ Magdalena Hodak, Grób robotników z pomnika, który ma zniknąć ze Starego Rynku [online], Pabianice – portal informacyjny, wiadomości – pabianice.tv, 1 listopada 2017 [dostęp 2021-12-11] (pol.).