Wikipedia

Poziewnik miękkowłosy

gatunek rośliny

Poziewnik miękkowłosy (Galeopsis pubescens Besser) – gatunek rośliny należący do rodziny jasnotowatych. Występuje w Europie z wyjątkiem jej części najbardziej zachodniej i północnej – od Francji, poprzez Niemcy, Polskę, Białoruś po zachodnią Rosję i rejon Kaukazu, na południu granica zasięgu biegnie przez Ukrainę, Rumunię, Grecję i Włochy. Zawleczony został w Rosji na Syberię i do Kraju Nadmorskiego[3]. W Polsce jest pospolity na terenie całego kraju z wyjątkiem północno-wschodniej jego części, gdzie spotykany jest rzadziej[4].

Poziewnik miękkowłosy
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

jasnotowate

Rodzaj

poziewnik

Gatunek

poziewnik miękkowłosy

Nazwa systematyczna
Galeopsis pubescens Besser
Prim. Fl. Galiciae Austriac. 2: 27 (1809)[3]
Synonimy
  • Galeopsis murriana Borbás & Wettst. ex Murr
  • Galeopsis subspeciosa Borbás
  • Galeopsis variegata Wender.
  • Galeopsis versicolor Spenn.
  • Galeopsis walteriana Schltdl.[3]
Multimedia w Wikimedia Commons

Morfologia edytuj

Pokrój
Roślina zielna o łodydze zwykle do 0,5, rzadko do 1 m wysokości. Łodyga pod węzłami nieznacznie tylko zgrubiała, pokryta miękkimi i przylegającymi włoskami oraz włoskami gruczołowatymi, a jeśli czasem obecne są szczecinki to nieliczne i miękkie[5].
Liście
Ogonkowe, o blaszce jajowatej, od 3 do 7 cm długości i od 1 do 4 cm szerokości. Wierzchołek blaszki zaostrzony, brzeg ząbkowano-piłkowany (z jednej strony z 10–20 ząbkami), nasada zaokrąglona do sercowatej. Liście podobnie jak łodyga miękko tylko owłosione i czasem z włoskami gruczołowatymi[5].
Kwiaty
Zebrane po 2–6 w nibyokółkach w szczytowej części pędu. Kielich zrosłodziałkowy, dzwonkowaty, z ząbkami lancetowatymi, ze słabo widocznymi nerwami. Korona grzbiecista, dwuwargowa, o rurce 2–3 razy dłuższej od kielicha. Rurka zwykle biaława lub zielonkawa w dole, w górze czerwono nabiegła, natomiast pozostała część korony jest zwykle purpurowofioletowa do różowej, rzadko biaława lub żółtawa, z intensywnie żółtą plamą w gardzieli i rysunkiem z czerwonych żyłek. Korona osiąga od 18 do 25 mm długości[5].
Owoce
Rozłupnie rozpadające się na cztery rozłupki, odwrotnie jajowato trójgraniaste, ok. 2,5 mm długości, ciemne i drobno gruzełkowate na powierzchni[5].
  •  
    Przylegająco owłosiona łodyga w węźle
  •  
    Kwiatostan
  •  
    Kwiat
Gatunki podobne
Tylko dwa inne gatunki poziewników o miękko owłosionych łodygach i niezgrubiałych węzłach występują w Europie Środowej – poziewnik polny G. ladanum i wąskolistny G. angustifolium, oba rosną jednak poza lasami, mają liście równowąskie do lancetowatych, z kilkoma tylko ząbkami na brzegu, ich górna warga jest węższa od łatki środkowej wargi dolnej. Pozostałe gatunki różnią się obecnością kolących, szczeciniastych włosków na zgrubiałych węzłach[5][6].

Biologia i ekologia edytuj

Roślina jednoroczna. Kwitnie od czerwca do października[5].

Rośnie przede wszystkim w lasach liściastych i zaroślach, zwykle widnych i w miejscach prześwietlonych – na przydrożach śródleśnych i zrębach, rzadziej także na siedliskach ruderalnych[5][6]. Jest gatunkiem charakterystycznym dla rzędu zespołów roślinnych Artemisietalia[7]. W polskich górach występuje tylko w niższych położeniach sięgając do ok. 500–700 m n.p.m., najwyżej sięgając 1110 m w Bieszczadach[5].

Liczba chromosomów 2n = 16[6].

Mieszańce edytuj

Gatunek ten jest jednym z rodziców poziewnika szorstkiego G. tetrahit, będącego utrwalonym, tetraploidalnym mieszańcem. Drugim rodzicem był poziewnik pstry G. speciosa[8]. Gatunek tworzy poza tym mieszańce z poziewnikiem dwudzielnym G. bifida, pstrym i wsteczne z szorstkim (mieszaniec taki nosi nazwę G. ×acuminata Rchb.)[6].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-14] (ang.).
  3. ↑ a b c Galeopsis pubescens Besser. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-02-14].
  4. ↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Adam Zając, Maria Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 246, ISBN 83-915161-1-3.
  5. ↑ a b c d e f g h Maria Sychowa: Galeopsis L., Poziewnik. W: Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i Ziem Ościennych. T. XI. Warszawa, Kraków: PAN, PWN, 1967, s. 128-129.
  6. ↑ a b c d Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 390-391. ISBN 83-01-14342-8.
  7. ↑ Władysław Matuszkiewicz, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, wyd. nowe (3 zm. i uzup.), 4 dodr, Warszawa: Wydawn. Naukowe PWN, 2007, s. 471, ISBN 978-83-01-14439-5, OCLC 214323325.
  8. ↑ Rośliny kwiatowe 2. Wielka Encyklopedia Przyrody. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 294. ISBN 83-7079-779-2.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Poziewnik_miękkowłosy&oldid=72419316”