Poziomka wysoka

Poziomka wysoka (Fragaria moschata) – gatunek rośliny z rodziny różowatych. Rośnie jako gatunek rodzimy w południowej, wschodniej i środkowej Europie oraz w zachodniej Azji na obszarze od Francji po Kaukaz i środkową Syberię. W północnej Europie rośnie jako gatunek introdukowany. W Polsce jest spotykana niemal w całym kraju, ale znacznie rzadsza od poziomki pospolitej, jest bardzo rzadka na północnym wschodzie i południowym wschodzie.

Poziomka wysoka

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	różowate
Rodzaj	poziomka
Gatunek	poziomka wysoka
Nazwa systematyczna
Fragaria moschata Duchesne ex Weston Bot. Univ. 2: 327 (1771)
Synonimy
Fragaria elatior var. moschata (Duchesne ex Weston) Sm. Fragaria magna var. moschata (Duchesne ex Weston) Sm. Fragaria vesca moschata (Duchesne ex Weston) Desf. Potentilla moschata (Duchesne ex Weston) Prantl

Morfologia

Odstająco owłosione szypułki

Listki na krótkich ogonkach

Pokrój

Wysokość 10-30 cm. Łodyga cienka, obła i odstająco owłosiona, znaczne dłuższa od liści, górą rozgałęziona i zakończona kwiatami. Wytwarza krótkie i monopodialne rozłogi, czasami ich brak.

Liście

Długoogonkowe i trójlistkowe, przy czym wszystkie listki osadzone są na krótkich ogonkach.

Kwiaty

Na łodygach wyrasta zwykle od 3 do 10 kwiatków białych, niekiedy nieco żółtawych, pięciopłatkowych. Kwiatostany są zwykle wyraźnie dłuższe od liści z szypułkami kwiatowymi z poziomo odstającymi włoskami. Kielich na owocu odstający lub odgięty. Płatki dłuższe od działek, zwykle niestykające się brzegami.

Owoc

Owoce pozorne owalne bardzo podobne do owoców poziomki pospolitej, lecz koloru ciemnoczerwonego. Owoce smaczne, słodkawo pachnące.

Gatunki podobne

Oba pozostałe gatunki dziko rosnących poziomek w Europie Środkowej, poziomka pospolita F. vesca i twardawa F. viridis, różnią się kwiatostanem nie przewyższającym wyraźnie liści, szypułkami kwiatowymi z włoskami przynajmniej częściowo przylegającymi i wszystkimi listkami siedzącymi.

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Występuje często w wilgotnych lasach liściastych i zaroślach oraz na ich skrajach. Preferuje umiarkowany cień, umiarkowanie ciepłe warunki klimatyczne, gleby świeże, wilgotne, obojętne. Kwitnie od maja do czerwca. Kwiaty zapylane są przez owady. Nasiona rozsiewane przez zwierzęta lub ludzi (endochoria).

Zmienność

Tworzy mieszańce z poziomką pospolitą (F. x hagenbachiana Lang et Koch) oraz poziomką twardawą.

Zastosowanie

• Kulinaria: Owoce o średnicy 1-2 cm są jadalne, mniej smaczne od p. pospolitej. Osiągają najlepszy smak dopiero w pełni dojrzałości. Zawierają cukry, białko, tłuszcze, wartościowe kwasy organiczne, węglowodany, błonnik oraz bardzo dużo witaminy C, a także witaminy A, B1, B2, B6, E, H, PP i sole mineralne: wapnia, fosforu, kobaltu, zwłaszcza zaś żelaza i siarki oraz kwas cytrynowy, jabłkowy, winowy, szczawiowy, chinowy i w małych ilościach kwas salicylowy. Ze środowiska naturalnego są obecnie rzadko zbierane, ze względu na rzadkość występowania oraz znacznie mniejszą wydajność, niż mają poziomki pochodzące z uprawy. We współczesnej fitoterapii zastosowanie lecznicze znajdują liście poziomek gdyż zawierają one więcej składników leczniczych niż owoce.
• Roślina lecznicza:
  • Surowiec zielarski: młode liście poziomki wysokiej Folium Fragariae. Zawierają liczne związki lecznicze: garbniki, flawonoidy, kwasy organiczne, olejki eteryczne, witaminy i inne substancje.
  • Działanie: przetwory z liści poziomki wysokiej działają ściągająco, przeciwbiegunkowo, bakteriostatycznie, ogólnie wzmacniają organizm oraz słabo moczopędne wydalając z organizmu szkodliwe produkty przemiany materii, w tym także jony sodu i chlorków. Stosuje się przy niektórych schorzeniach żołądkowych związanych z zapaleniem błony śluzowej żołądka, hemoroidach. Polecane są przy leczeniu zaburzeń przemiany materii, kamicy nerkowej a dzięki flawonoidom podtrzymują elastyczność naczyń włosowatych układu krążenia.