Langur kasztanowy

gatunek ssaka
(Przekierowano z Presbytis rubicunda)

Langur kasztanowy[8] (Presbytis rubicunda) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny gerez (Colobinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Langur kasztanowy
Presbytis rubicunda[1]
(S. Müller, 1838)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Nadrząd

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

wyższe naczelne

Nadrodzina

koczkodanowce

Rodzina

koczkodanowate

Podrodzina

gerezy

Plemię

Presbytini

Rodzaj

langur

Gatunek

langur kasztanowy

Synonimy
Podgatunki
  • P. r. rubicunda (S. Müller, 1838)
  • P. r. carimatae G.S. Miller, 1907
  • P. r. chrysea D.D. Davis, 1962[6]
  • P. r. ignita Dollman, 1909
  • P. r. rubida (Lyon, 1911)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[7]

Zasięg występowania
Mapa występowania

Zasięg występowania edytuj

Langur kasztanowy występuje endemicznie na Borneo zamieszkując w zależności od podgatunku[9]:

  • P. rubicunda rubicundalangur kasztanowyBorneo, południowo-wschodni Kalimantan (mniej więcej na południe od rzeki Mahakam i na wschód od rzeki Barito).
  • P. rubicunda carimataelangur karimatański – wyspa Karimata, niedaleko zachodniego Borneo.
  • P. rubicunda chrysealangur samotny – północno-wschodnie Borneo, ograniczony do bardzo małego obszaru we wschodniego stanu Sabah w pobliżu Kota Kinabatangan.
  • P. rubicunda ignitalangur rdzawy – Borneo, w Sarawak, od rzeki Baram na granicy z Brunei i w Kalimantanie na południe do rzeki Kapuas; być może Brunei.
  • P. rubicunda rubidalangur czerwonawy – Borneo, południowo-zachodni Kalimantan (mniej więcej na południe od rzeki Kapuas i na zachód od rzeki Barito).

Taksonomia edytuj

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1838 roku niemiecki przyrodnik Salomon Müller nadając mu nazwą Semnopithecus rubicundus[2]. Holotyp pochodził z góry Sekumbang w południowym Kalimantan w Indonezji[10].

P. rubicunda jest blisko spokrewniony z P. melalophos, P. sumatrana, P. bicolor i P. mitrata z Sumatry oraz P. comata z Jawy[9]. Między podgatunkami występuje duże ujednolicenie i zróżnicowanie barwy futra[9]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają pięć podgatunków[9].

Etymologia edytuj

  • Presbytis: gr. πρεσβυτις presbutis „staruszka”, od πρεσβυτης presbutēs „starzec”; być może również od πρεσβυτερος presbuteros „senior, ksiądz”[11].
  • rubicunda: łac. rubicundus „rudy, czerwony”, od rubere „być czerwonym”, od ruber „czerwony, rudy”[12].
  • carimatae: wyspa Karimata, Borneo, Indonezja[3].
  • chrysea: gr. χρυσος khruseos „złoty”, od χρυσος khrusos „złoty”[12].
  • ignita: łac. ignitus „ognisty, rozjarzony”, od ignire „podpalić”, od ignis „ogień”[12].
  • rubida: łac. rubidus „rudy, czerwony, ciemno-czerwony, rudawy”, od ruber „czerwony, rudy”[12].

Morfologia edytuj

Długość ciała (bez ogona) samic 48–52 cm, samców 44–58 cm, długość ogona samic 68–73 cm, samców 63–80 cm; masa ciała samic 5,5–6 kg, samców 6–7 kg[13].

Status zagrożenia i ochrona edytuj

Status zagrożenia według IUCN w zależności od podgatunku przedstawia poniższa tabelka:

Nazwa naukowa Status IUCN
P. r. rubicunda VU[14]
P. r. carimatae EN[15]
P. r. chrysea DD[16]
P. r. ignita VU[17]
P. r. rubida VU[18]

Przypisy edytuj

  1. Presbytis rubicunda, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b S. Müller. Over eenige nieuwe zoogdieren van Borneo. „Tijdschrift voor Natuurlijke Grschiedenis en Physiologie”. 5, s. 137, 1838. (niderl.). 
  3. a b G.S. Miller. Mammals collected by Dr. W. L. Abbott in the Karimata Islands, Dutch EastIndies. „Proceedings of the United States National Museum”. 31, s. 65, 1907. (ang.). 
  4. G. Dollman. A new species of Presbytis, allied to P. rubicundus. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 4, s. 204, 1909. (ang.). 
  5. M.W. Lyon. Mammals collected by Dr. W. L. Abbott on Borneo and some of the small adjacent islands. „Proceedings of the United States National Museum”. 40 (1809), s. 139, 1911. (ang.). 
  6. D.D. Davis. Mammals of the lowland rain-forest of North Borneo. „Bulletin of the National Museum”. 31, s. 64, 1962. (ang.). 
  7. S. Cheyne, D.A. Ehlers-Smith, V. Nijman & C. Traeholt, Presbytis rubicunda, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-11] (ang.).
  8. Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 50. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  9. a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 252. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  10. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Presbytis rubicunda. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-09-11].
  11. T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 562, 1904. (ang.). 
  12. a b c d The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
  13. D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 722. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  14. S.M. Cheyne, E. Meijaard, V. Nijman & C. Traeholt, Presbytis rubicunda ssp. rubicunda, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-11] (ang.).
  15. V. Nijman & E. Meijaard, Presbytis rubicunda ssp. carimatae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-11] (ang.).
  16. V. Nijman & E. Meijaard, Presbytis rubicunda ssp. chrysea, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-11] (ang.).
  17. S.M. Cheyne, V. Nijman & E. Meijaard, Presbytis rubicunda ssp. ignita, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-11] (ang.).
  18. S.M. Cheyne, E. Meijaard, V. Nijman & C. Traeholt, Presbytis rubicunda ssp. rubida, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-11] (ang.).

Bibliografia edytuj

  • S. Cheyne i inni, Presbytis rubicunda, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015-3 [dostęp 2015-10-11] (ang.).
  • Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Presbytis rubicunda. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2008-12-29]