Pretoria

stolica administracyjna RPA

Pretoria – miasto w Południowej Afryce i administracyjna stolica państwa. Pretoria to 8. najbogatsze miasto w Afryce i 4. najbogatsze miasto w kraju.

Pretoria
Ilustracja
Centralna dzielnica miasta
Herb Flaga
Herb Flaga
Dewiza: Praestantia Praevaleat Pretoria
Państwo

 Południowa Afryka

Prowincja

Gauteng

Dystrykt

Tshwane

Burmistrz

Cilliers Brink

Powierzchnia

687,54 km²

Wysokość

1370 m n.p.m.

Populacja (2010)
• liczba ludności
• gęstość


741 651
1100 os./km²

Nr kierunkowy

narodowy: 012
międzynarodowy: +2712

Kod pocztowy

0001 • 0002

Położenie na mapie Gautengu
Mapa konturowa Gautengu, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Pretoria”
Położenie na mapie Południowej Afryki
Mapa konturowa Południowej Afryki, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Pretoria”
Ziemia25°43′32″S 28°14′38″E/-25,725556 28,243889
Strona internetowa

Położenie

edytuj

Miasto położone jest w północno-wschodniej części kraju na wyżynie Niski Weld (1360 m n.p.m.), w prowincji Gauteng, 50 km na północ od Johannesburga. Leży nad rzeką Apies i rozciąga się w pasie przejściowym między płaskowyżem Highveld na południu a niżej położonym Bushveld na północy na wschód do podnóża gór Magaliesberg. Pretoria znajduje się w strefie wilgotnego klimatu subtropikalnego

7 marca 2005 roku rada miejska Pretorii podjęła decyzję o zmianie nazwy miasta na Tshwane[1]. Dotychczasowa nazwa oddawała cześć burskiemu generałowi Andriesowi Pretoriusowi, który stał się bohaterem po pokonaniu Zulusów w bitwie nad Blood River, natomiast „tshwane” oznacza „wszyscy jesteśmy równi” w języku tswana[2]. Istnieją również teorie, które wiążą tę nazwę z synem lokalnego wodza plemienia Nguni, a także ze słowem „tshwenyana”, które w języku sotho oznacza małpę[2].

Zmianę nazwy miasta zaakceptował Południowoafrykański Komitet Nazw Geograficznych, jednak by ta oficjalnie uległa zmianie, musi na nią wyrazić zgodę jeszcze rząd Południowej Afryki[1], który przez kilka kolejnych lat tego nie uczynił[3].

Mieszkańcy Pretorii często nazywają swoje miasto „Jacaranda City” (miasto Jakarandy)[4], ponieważ w mieście jest ponad 50 000 krzewów jakarandy.

Historia

edytuj
Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Pretoria została założona w 1855 roku przez Marthinusa Pretoriusa[4] jako stolica Transwalu[5][6]. Miasto zostało nazwane na cześć Andriesa Pretoriusa, ojca Marthinusa i burskiego wojskowego i polityka. 2 maja 1857 roku pierwszym sędzią miasta został Andries Du Toit[7], który w tym samym roku wydzielił działki w mieście[5].

W 1860 roku Pretoria została siedzibą rządu Transwalu[4][5][6].

W czasie II wojny burskiej Pretoria został opanowana przez wojska brytyjskie. W 1899 roku w mieście był więziony Winston Churchill[4]. 31 maja 1902 roku po podpisaniu pokoju w Vereeniging, republiki burskie zostały koloniami brytyjskimi, a wraz z nimi również i Pretoria przeszła pod władanie Brytyjczyków[5].

Od 1910 roku Pretoria pełni funkcję stolicy administracyjnej Związku Południowej Afryki (od 1961 roku Południowa Afryka)[5]. Dzięki temu miasto zaczęło prosperować, a jego znaczenie jako ośrodka administracyjnego wzrosło, podobnie jak proces industrializacji. Spowodowało to dalszą urbanizację i boom budowlany[8].

Kiedy premier wycofał Republikę Południowej Afryki ze Wspólnoty Narodów w 1961 roku, Pretoria stała się stolicą nowo narodzonej republiki. Do tego czasu recesja gospodarcza i polityka apartheidu, przyniosły już nowe, poważne zmiany. Segregacja rasowa pozbawiła wiele osób prawa do życia, a czasem nawet odwiedzania dzielnic miejskich zarezerwowanych dla białych. Zostały zbudowane nowe osiedla, takie jak Mamelodi(inne języki)[8].

W 2000 roku Pretoria stała się częścią Tshwane Metropolitan Municipality[9].

Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

W 2024 r. populacja Pretorii była szacowana na 2 889 899 mieszkańców[10]. Przy tej populacji średnia gęstość zaludnienia miasta to ok. 1100 osób na kilometr kwadratowy[10]. Według spisu ludności z 2011 r. 52,5% mieszkańców miasta stanowili ludzie rasy białej, 42% – czarni afrykanie, 2,5% –Koloredzi, 1,9% – Hindusi, a 1,2% stanowiły inne grupy etniczne[11][10].

Przemysł[12]

edytuj

Pretoria to ośrodek produkcji:

  • środków transportu – montownie samochodów i rowerów
  • maszynowy
  • metalurgiczny
  • chemiczny
  • spożywczy – cukrowniczy, tytoniowy
  • włókienniczy
  • skórzany
  • szklarski

Poza tym znajdują są tu:

  • warsztaty naprawcze taboru kolejowego
  • zakłady hutnictwa żelaza – produkcja stali ponad 1,3 mln t rocznie
  • w pobliżu Pretorii:
    • jedna z największych w kraju kopalń diamentów – Premier Mine
    • kopalnia rud żelaza
    • kopalnia złota

Transport

edytuj

Podmiejskie usługi kolejowe wokół Pretorii są obsługiwane przez Metrorail. Koleją z centrum miasta można dojechać do:

  • na południe do Germiston i Johannesburga
  • na zachód do Atteridgeville
  • na północny zachód do Ga-Rankuwa
  • na północ do Soshanguve
  • na wschód do Mamelodi
  • koleją Pretoria–Maputo do portu w Maputo na wschodzie
  • linia szybkiej kolei Gautrain prowadzi ze wschodnich przedmieść Hatfield do stacji Pretoria, a następnie w kierunku południowym do Centurion, Midrand, Marlboro, Sandton, do międzynarodowego lotniska OR Tambo, Rosebank i Johannesburga
  • z dworca kolejowego Capital Park można jechać prywatną luksusową koleją w stylu kolonialnym Rovos Rail

Autobusy

edytuj

W Pretorii istnieje wiele firm transportu autobusowego, z których PUTCO jest jedną z najstarszych i najlepiej rozpoznawalnych. W Pretorii istnieje też państwowa firma transportu zbiorowego.

 
Ulica w Pretorii, RPA

Autostrady

edytuj
  • N1 – wschodnia obwodnica łącząca Johannesburg z Polokwane
  • N4 – łączy Pretorię z eMalahleni i Maputo w Mozambiku na wschodzie oraz Rustenburgiem i Gaborone w Botswanie na zachodzie
  • N14 – prowadzi w kierunku Krugersdorp na południowym zachodzie
  • R21 – do międzynarodowego lotniska O. R. Tambo w Kempton Park i R80 na północnym zachodzie

Lotniska

edytuj

Loty cywilne w Pretorii obsługiwane są przez lotniska w Johannesburgu:

  • OR Tambo International – 45 km na południe od centrum Pretorii
  • Lanseria – 35 kilometrów na południowy zachód od miasta
  • Wonderboom – lotnisko prywatne

Zabytki i atrakcje turystyczne

edytuj
 
Voortrekker Monument
  • Ditsong National Muzeum of Cultural History (Okno Afryki)
  • Freedom Park
  • Hapo Muzeum
  • Kruger House – Rezydencja Prezydenta RPA
  • Mapungubwe Muzeum
  • Biblioteka Narodowa RPA
  • Pioneer Muzeum
  • Pretoria Art Muzeum
  • Pretoria Forts
  • Van Tilburg Collection
  • Van Wouw Muzeum
  • Voortrekker Monument
  • Willem Prinsloo Agricultural Muzeum
  • Sammy Marks House
  • Smuts House Muzeum
  • Miejska Galeria Sztuki
  • Muzeum Transwalu
  • Muzeum Wojskowe znajdujące się w XIX-wiecznym forcie
  • Melrose House
  • ZOO Narodowe
 
Uniwersity of South Africa, RPA
  • University of South Africa (UNISA)
    • największy Uniwersytet w Afryce
    • założony w 1873 roku
    • ponad 300 000 studentów
  • Tshwane University of Technology (TUT)
  • University of Pretoria (UP)
  • Sefako Makgatho Health Science University (SMU)
  • Rada ds. Badań Naukowych i Przemysłowych - (CSIR)
  • Rada ds. Badań Humanistycznych
  • National Research Foundation
  • South African Bureau of Standards
 
Loftus Versfeld Stadium – jedna z aren Mistrzostw Świata 2010

W Pretorii znajduje się Loftus Versfeld Stadium, na którym mecze rozgrywają rugbyści zespołów Blue Bulls i Bulls. Odbywały się na nim niektóre mecze podczas Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej 2010.

Siedzibę w Pretorii mają m.in. kluby piłkarskie Mamelodi Sundowns i Supersport United.

Propozycja zmiany nazwy

edytuj

26 maja 2005 r. Południowoafrykańska Rada Nazw Geograficznych (SAGNC), zatwierdziła zmianę nazwy Pretoria na Tshwane, która jest już nazwą Metropolii[13]. Chociaż zmiana nazwy została zatwierdzona przez SAGNC, nie została zatwierdzona przez Ministra Sztuki i Kultury. Po dziś dzień proponowana zmiana nazwy nie została wprowadzona w życie.[potrzebny przypis]

Miasta partnerskie

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b Ninth United Nations Conference on the Standardization of Geographical Names: Pretoria/Tshwane city name change.
  2. a b Pretoria (Tshwane): The Naming of a City | South African History Online [online], www.sahistory.org.za [dostęp 2024-04-24].
  3. Przykładowo w urzędowej Government Gazette z 2012 roku nadal jako miejsce wydania podawana jest Pretoria: [1].
  4. a b c d Pretoria | South African History Online [online], www.sahistory.org.za [dostęp 2024-04-12].
  5. a b c d e Pretoria Timeline 1800-2009 | South African History Online [online], www.sahistory.org.za [dostęp 2024-04-12].
  6. a b Timeline of Pretoria’s History [online], ShowMe™ - Pretoria [dostęp 2024-04-12] (ang.).
  7. Andries se waterwiel in die Apies word Meintjes se meule [online], www.bronberger.co.za [dostęp 2024-04-12].
  8. a b Corten, J. P., & Van Dun, P. (2010). History in progress: future perspectives of Pretoria's historical core. Cultural Heritage Agency, Ministry of Education, Culture and Science, The Netherlands.
  9. Pretoria | History, Map, Population, & Facts | Britannica [online], www.britannica.com, 31 października 2024 [dostęp 2024-11-01] (ang.).
  10. a b c Pretoria Population 2024 [online], worldpopulationreview.com [dostęp 2024-04-24].
  11. Spis ludności RPA 2011.
  12. Tshwane, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-11-11].
  13. Pretoria name change is approved [online], 27 maja 2005 [dostęp 2024-09-25] (ang.).