Protektorat Czech i Moraw

protektorat III Rzeszy Niemieckiej

Protektorat Czech i Moraw (cz. Protektorát Čechy a Morava, niem. Protektorat Böhmen und Mähren) – autonomiczna jednostka administracyjna utworzona 16 marca 1939 przez niemiecką Rzeszę z okupowanych od 15 marca 1939 Czech, Moraw i Śląska Czeskiego, nieprzyłączonych w konsekwencji układu monachijskiego do III Rzeszy 30 września 1938 jako Kraj Sudetów (niem. Sudetenland). Większość społeczności międzynarodowej nigdy nie uznała istnienia tego tworu.

Protektorat Czech i Moraw
Protektorat Böhmen und Mähren
Protektorát Čechy a Morava
1939–1945
Flaga
Herb Protektoratu Czech i Moraw
Flaga Herb
Hymn: Kde domov můj
(Gdzie jest dom mój?)
Położenie Protektoratu Czech i Moraw
Język urzędowy

niemiecki, czeski

Stolica

Praga

Ustrój polityczny

protektorat
państwo marionetkowe

Głowa państwa

prezydent Emil Hácha

Zależne od

 III Rzesza

faktyczna władza

protektor Wilhelm Frick

Szef rządu

premier Richard Bienert

Powierzchnia
 • całkowita


49 363 km²

Liczba ludności (1939)
 • całkowita 
 • gęstość zaludnienia


7 380 000
150 osób/km²

Waluta

Korona Protektoratu Czech i Moraw

Data powstania

15 marca 1939

Data likwidacji

13 maja 1945

Strefa czasowa

UTC +1 (zima)
UTC +2 (lato)

Mapa Protektoratu Czech i Moraw

Protektorat wchodził w skład tzw. Wielkich Niemiec (Großdeutsches Reich), ale miał wewnętrzny samorząd, natomiast władze Niemiec pozostawiły sobie prawo zawieszania przepisów i zarządzeń władz czeskich. Autonomia była stopniowo ograniczana przez okupanta metodą faktów dokonanych – poprzez infiltrację Gestapo, wzmożone represje, ucisk językowy i rabunek czeskiej gospodarki. Protektorat Czech i Moraw istniał formalnie do końca II wojny światowej. Prezydentem rządu kolaborującego z Niemcami był Emil Hácha, do 15 marca 1939 prezydent Czecho-Słowacji. Społecznym oparciem władz kolaboracyjnych była masowa organizacja Narodowe Zjednoczenie (deklaracje członkowskie podpisało ponad 98% pełnoletnich Czechów).

Władze edytuj

Prezydent
Protektorzy
Premierzy
Ministrowie

Polityka zagraniczna i obronna pozostawały w gestii III Rzeszy

Kolaboracyjne formacje polityczne, militarne i paramilitarne edytuj

Waluta edytuj

Jednostkę walutową Protektoratu stanowiła korona Protektoratu Czech i Moraw (emitowano monety i banknoty z napisami w językach niemieckim i czeskim).

Podział administracyjny edytuj

Lata 1939–1940 edytuj

(Podział na kraje, powiaty (Oberlandratsbezirke)[1] i przynależące do nich miasta)

Böhmen
Budweis Budweis, Moldauthein, Neuhaus, Wittingau
Deutsch-Brod Chotieborsch, Deutsch Brod, Gumpolds,

Kamnitz an der Linde, Ledetsch an der Sasau, Pilgrams, Wlaschim

Jitschin Horschitz, Jitschin, Jungbunzlau, Münchengrätz, Neupaka, Semil, Starkenbach, Turnau
Kladno Beraun, Kladno, Laun, Rakonitz, Schlan
Klattau Blatna, Klattau, Pschestitz, Schüttenhofen, Strakonitz, Taus
Kolin Böhmisch Brod, Kolin, Kuttenberg, Neu Bidschow, Neuenburg an der Elbe, Podiebrad, Tschaslau
Königgrätz Königgrätz, Königinhof an der Elbe, Nachod, Neustadt an der Mettau, Reichenau, Senftenberg
Melnik Brandeis an der Elbe, Kralup an der Moldau, Melnik, Raudnitz an der Elbe
Pardubitz Chrudim, Hohenmauth, Leitomischl, Pardubitz, Politschka
Pilsen Horschowitz, Kralowitz, Pilsen, Rokitzan,
Prag Eule, Hauptstadt Prag, Prag-Land, Ritschan
Tabor Beneschau, Mühlhausen, Pibrans, Pisek, Seltschan, Tabor
Mähren
Brünn Brünn-Land, Landeshauptstadt Brünn, Gaya, Göding, Tischnowitz
Iglau Datschitz, Groß Meseritsch, Iglau, Mährisch Budwitz, Neustadtl, Trebitsch
Kremsier Holleschau, Kremsier, Wallachisch Meseritsch, Wischau
Mährisch Ostrau Friedberg, Friedeck, Mährisch Ostrau
Olmütz, Mährisch Weißkirchen, Olmütz-Land, Olmütz-Stadt, Prerau
Proßnitz Boskowitz, Littau, Proßnitz
Zlin Ungarisch Brod, Ungarisch Hradisch, Wsetin, Zlin

Lata 1940–1942 edytuj

Böhmen
Budweis Budweis, Moldauthein, Wittingau, Wodnian
Jitschin Brandeis an der Elbe, Jitschin, Jungbunzlau, Melnik, Münchengrätz, Neupaka, Semil, Starkenbach, Turnau
Kladno Beraun, Kladno, Kralup an der Moldau, Laun, Rakonitz, Raudnitz an der Elbe, Schlan
Klattau Blatna, Klattau, Pisek, Pschestitz, Schüttenhofen, Strakonitz, Taus
Kolin Böhmisch Brod, Gumpolds, Kolin, Kuttenberg, Ledetsch an der Sasau, Neu Bidschow, Neuenburg an der Elbe, Podiebrad, Tschaslau
Königgrätz Horschitz, Königgrätz, Königinhof an der Elbe, Nachod, Neustadt an der Mettau, Reichenau, Senftenberg
Pardubitz Chotieborsch, Chrudim, Hohenmauth, Leitomischl, Pardubitz
Pilsen Horschowitz, Kralowitz, Pilsen, Rokitzan,
Prag Eule, Hauptstadt Prag, Prag-Land, Ritschan
Tabor Beneschau, Kamnitz an der Linde, Mühlhausen, Pibrans, Pilgrams, Seltschan, Tabor, Wlaschim
Mähren
Brünn Boskowitz, Brünn-Land, Landeshauptstadt Brünn, Tischnowitz, Wischau
Iglau Groß Meseritsch, Iglau, Mährisch Budwitz, Neustadtl, Teltsch, Trebitsch
Mährisch Ostrau Friedberg, Friedeck, Mährisch Ostrau, Wallachisch Meseritsch, Wsetin
Olmütz, Kremsier, Littau, Mährisch Weißkirchen, Olmütz-Land, Olmütz-Stadt, Proßnitz, Prerau
Zlin Gaya, Göding, Holleschau, Ungarisch Brod, Ungarisch Hradisch, Zlin

Lata 1942–1945 edytuj

Böhmen
Budweis Budweis, Gumpolds, Ledetsch, Pilgrams, Tabor, Wittingau
Königgrätz Chrudim, Hohenmauth, Jitschin, Königgrätz, Königinhof, Leitomischl, Nachod, Neu Bidschow, Neuenburg, Pardubitz, Reichenau, Semil
Pilsen Klattau, Kralowitz Pilsen-Land, Pilsen-Stadt, Pisek, Schüttenhofen, Strakonitz, Taus
Prag Beneschau, Beraun, Böhmisch Brod, Brandeis, Jungbunzlau, Kladno, Kolin, Laun, Melnik, Pibrans, Prag-Land-Nord, Prag-Land-Süd, Prag-Stadt, Rakonitz, Raudnitz, Schlan, Seltschan, Tschaslau
Mähren
Brünn Boskowitz, Brünn-Land, Brünn-Stadt, Gaya, Göding, Ungarisch Brod, Ungarisch Hradisch, Wischau, Zlin
Iglau Groß Meseritsch, Iglau, Mährisch Budwitz, Neustadtl, Trebitsch
Mährisch Ostrau Friedberg, Kremsier, Littau, Mährisch Ostrau, Mährisch Weißkirchen, Olmütz-Land, Olmütz-Stadt, Prerau, Proßnitz, Wallachisch Meseritsch, Wsetin

Miejscowości powyżej 20 tys. ludności (stan na 01.12.1930) edytuj

Czechy edytuj

  • Praga (848 823)
  • Pilzno (114 704)
  • Czeskie Budziejowice (43 788)
  • Pardubice (28 846)
  • Kladno (20 751)

Morawy edytuj

  • Brno (264 925)
  • Morawska Ostrawa (125 304)
  • Ołomuniec (66 440)
  • Prościejów (33 481)
  • Igława (31 028)
  • Przerów (22 280)
  • Śląska Ostrawa (22 242)
  • Zlin (21 582)[2]

Ruch oporu edytuj

Osobny artykuł: Czechosłowacki ruch oporu.

W Protektoracie działał czeski ruch oporu. Działania nie przybrały znaczącego zakresu zbrojnego, działalność konspiracyjną prowadziły KPCz i podziemie beneszowskie (głównie Centralny Komitet Krajowego Ruchu Oporu). Największym sukcesem był udany zamach na protektora Reinharda Heydricha w 1942 roku, przygotowany przez czechosłowacki rząd emigracyjny. Organizacje ruchu oporu:

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Protektorat Böhmen und Mähren. [dostęp 2017-07-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-22)].
  2. Protektorat Böhmen und Mähren - Gemeinden mit 10.000 und mehr Einwohnern. [dostęp 2017-07-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-22)].

Linki zewnętrzne edytuj