Przemiana pokoleń, heterogeneza[1]cykl życiowy (rozwojowy), w którym pokolenie rozmnażające się płciowo występuje na przemian z pokoleniem rozmnażającym się bezpłciowo. Oba pokolenia (fazy) często różnią się morfologią. Niekiedy występuje u nich także przemiana faz jądrowych, czyli regularnym cyklicznym następowaniem po sobie faz rozwojowych o haploidalnej (między mejozą i zapłodnieniem) i diploidalnej liczbie chromosomów (między zapłodnieniem i mejozą)[1].

Przemiana pokoleń w cyklu rozwojowym rdzy zbożowej (Puccinia graminis Pers.)

Organizmy jednokomórkowe edytuj

Organizmy jednokomórkowe rozwinęły przemianę pokoleń na dwa sposoby:

  • U jednych podstawową formą życiową pozostały komórki haploidalne (posiadające jeden zestaw genów). Gamia zachodzi u nich co pewien czas w celu zróżnicowania materiału genetycznego. Jednak powstający organizm diploidalny nie jest długotrwałą formą życiową i od razu zachodzi mejoza, w której powstają cztery komórki haploidalne, które dojrzewając stają się zdolne do rozmnażania bezpłciowego. Taki sposób przemiany pokoleń nazywa się cyklem rozwojowym z mejozą postgamiczną.
  • U drugich zaś organizmów, podstawową formą życiową są komórki diploidalne. Mejoza ma na celu zredukowanie materiału genetycznego – powstają po niej krótko żyjące organizmy haploidalne, które natychmiast łączą się w zygotę, która przekształca się w żywy organizm zdolny do rozmnażania płciowego. Taki sposób przemiany pokoleń nazywa się cyklem rozwojowym z mejozą pregamiczną.

Glony, grzyby, rośliny edytuj

Przemiana pokoleń występuje powszechnie u glonów, grzybów oraz roślin. Często nie jest jednak łatwa do zaobserwowania z uwagi na mikroskopijne rozmiary jednego z dwóch pokoleń. W trakcie heterogenezy u roślin lądowych obserwuje się naprzemienne występowanie haploidalnego gametofitu oraz diploidalnego sporofitu[1], przy czym u roślin niższych (mszaki) stadium dominującym jest samożywny gametofit, natomiast u roślin naczyniowych stadium dominującym (długością trwania i wielkością) jest samożywny sporofit. W przypadku roślin wyższych sporofit jest trwały i zazwyczaj produkuje w ciągu swego życia wiele pokoleń haploidalnych. Największe sporofity wytwarzają najwyższe drzewasekwoje.

Faza haploidalna kończy się z chwilą syngamii, czyli połączenia haploidalnych gamet i rozpoczęcia fazy diploidalnej. Faza diploidalna kończy się mejozą, w wyniku której powstają haploidalne spory/zarodniki.

Zwierzęta edytuj

Przemiana pokoleń występuje także u zwierząt (np. płazińce, skorupiaki, owady), łączy się zazwyczaj z partenogenezą (np. u mszyc), poliembrionią lub pedogenezą.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b c Encyklopedia Audiowizualna Britannica: Biologia. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz S.A., 2006, s. 110–111. ISBN 978-83-60563-11-3.

Bibliografia edytuj

  • Jacek Balerstet, Waldemar Lewiński, Jan Prokop, Karol Sabath, Grażyna Skirmuntt: Biologia 1. Liceum Ogólnokształcące (zakres rozszerzony). Gdynia: Operon, 2005.